Typy użytkowe bydła i rasy bydła mlecznego

 

• Polska czerwona (pc)

Rodzima rasa polska, objęta jest programem ochrony zasobów genetycznych i hodowlą zachowawczą. Polska czerwona jest znakomicie przystosowana do niekorzystnych warunków środowiska, jest uodporniona na choroby i dobrze wykorzystuje średniej jakości pasze.

Należy do ras późno dojrzewających, pierwsze ocielenia obserwuje się w 30. miesiącu życia. Krowy rasy polskiej czerwonej są długowieczne i mają dobre parametry płodności. Umaszczenie krów jest jednolicie czerwone (od jasnoczerwonego do wiśniowego). Może występować ciemniejsze wybarwienie głowy przy jaśniejszym tułowiu.

Krowy mają 120-130 cm w kłębie i masę ciała 440-500 kg, natomiast buhaje około 140 cm wysokości i 550-600 masy ciała. Wymię ma budowę skrzynkowo-miskową lub kulistą. Wydajność mleka w ciągu laktacji jest na dość niskim poziomie,
około 3800 kg, o zawartości 4,3% tłuszczu i 3,4% białka.

• Montbeliarde

Należy do ras o dwukierunkowym typie użytkowym mleczno-mięsnym. Umaszczenie jest czerwono-białe, głowa, brzuch i wymię są zawsze białe.

Montbeliarde należy do grupy ras dużego kalibru, dorosłe krowy osiągają 600-650 kg masy ciała i 145-150 cm w kłębie. Buhaje ważą 1000-1200 kg. Krowy dość wcześnie dojrzewają, pierwsze ocielenie następuje w 26-30 miesiącu życia.

Wydajność mleka wynosi 5000-6000 kg, o zawartości tłuszczu 3,6% i 3,0-3,3% białka. Rasa charakteryzuje się prawidłową budową wymienia, równym podziałem na ćwiartki. Wymię jest głębokie, z widocznymi żyłami mlecznymi. Rasa Montbeliarde jest rasą mleczną szczególnie wyróżniającą się na tle grupy krów biało-czerwonych Simmental.

Z tego powodu eksportowana jest do wszystkich krajów Europy Środkowej i Wschodniej w celu ulepszenia ras biało-czerwonym tam hodowanych (w szczególności w Austrii, Włoszech i Czechach). Ponadto, ze względu na swoją wydajność i zdolność przystosowania do różnych warunków hodowli, jest szczególnie poszukiwana na rynkach Afryki Północnej (Maroko, Algiera), dokąd od dawna jest eksportowana, jak również do krajów basenu Morza Śródziemnego, Środkowego Wschodu, Afryki Środkowej, Ameryki Północnej i Południowej.

Rasa Montbeliarde jest dzisiaj drugą rasą mleczną we Francji i Irlandii, zarówno ze względu na wielkość produkcji mleka jak i na liczbę sztuk bydła. Pochodząca z rodziny Simentale, jest przede wszystkim dobrą rasą o doskonałej opłacalności, produkującą mleko bardzo dobrej jakości i w dużej ilości.

• Jersey

Rasa ta pochodzi z wyspy o tej samej nazwie usytuowanej w kanale La Manche, między Francją a Anglią. Rasa została utworzona z populacji izolowanej na niewielkiej powierzchni (ok. 116 km kw.).

Podstawą żywienia krów na wyspie Jersey są do dziś bardzo dobre pastwiska. Nie stosuje się tu znaczących ilości pasz treściwych. Wielka dbałość o poprawność budowy krów, wpisywanych do ksiąg prowadzonych na wyspie od XIX w., zaowocowała bardzo ujednoliconą i poprawną budową typową dla jednostronnie mlecznego kierunku użytkowania.

Bydło rasy jersey jest najmniejsze spośród głównych ras mlecznych. Dorosłe krowy ważą około 370 kg przy wysokości w kłębie 120 cm, a buhaje osiągają ok. 600 kg przy wysokości w kłębie do 144 cm. Typowe jest sarnie umaszczenie krów i nieco ciemniejsze buhajów z charakterystyczną białą obwódką wokół śluzawicy. Jest to rasa wcześnie dojrzewająca i długowieczna.

Rasa jersey słynie z wysokiej wydajności mlecznej (zwłaszcza jeśli przeliczać ją na 100 kg masy ciała) oraz z wyjątkowo wysokiej zawartości tłuszczu w mleku. Mleko krów rasy jersey ma charakterystyczny żółty kolor, co jest związane z wysoką zawartością karotenu, który jest przerabiany na witaminę A gorzej niż przez krowy innych ras.

Obecnie największą populację krów tej rasy posiadają: USA, a w Europie – Dania. Duńskie jerseye znane są ze szczególnie
wysokiej zawartości tłuszczu w mleku. W Polsce jest niewielka populacja bydła rasy jersey (ok. 2000 szt.).

• Rasa brunatna szwajcarska (szwyce)

Jest drugą światową rasą wyhodowaną w Szwajcarii. Rasa nabrała szerszego znaczenia w II połowie XIX w., gdy zaczęto ją eksportować do innych krajów – głównie do USA. Bydło to należy do ras stosunkowo dużych.

Masa krów zazwyczaj przekracza 600 kg, a buhajów osiąga 950-1100 kg. Umaszczenie jest jednolite brunatne, o różnych odcieniach. Charakterystyczna jest także biała obwódka wokół śluzawicy. Podobnie jak w przypadku bydła holsztyńskiego część populacji eksportowano do USA i stopniowo z bydła mieszanego (mleczno-mięsnego) przekształcano w bydło mleczne – wysoka wydajność i wysoka jakość zdrowotna.

Obecnie bydło to występuje w USA pod nazwą brown swiss. Jest jedną z głównych ras bydła mlecznego (obok holsztyna i jerseya), a w Europie występuje w Szwajcarii, Niemczech i Austrii.

• Rasa czerwono-biała (czb)

Rasa ta jest drugą (obok czarno-białej) o wyraźnie zaznaczonej dwukierunkowej użytkowości. Krowy rasy czerwono-białej starego typu nieznacznie ustępują krowom czarno-białym pod względem wydajności mleka, przy lepszym umięśnieniu i lepszej przydatności do opasu. Bydło to charakteryzuje się mocną, zwartą budową, głębokim i szerokim tułowiem. Masa ciała krów wynosi około 600 kg, a buhajów 900-1000 kg.

Najliczniej bydło o tym umaszczeniu występuje w Niemczech i Holandii. Szczególnie mocno podkreślone są cechy użytkowania dwukierunkowego u czerwono-białego bydła holenderskiego zwanego tam MRU (od pierwszych liter nazw rzek – Mozy, Renu i Ijssel 14 Sfi nansowano ze środków Funduszu Promocji Mleka (rzeka w Holandii), w których dorzeczu zostały wyhodowane. W Polsce bydło rasy czerwono-białej występuje głównie na Dolnym Śląsku.

• Rasa bydła salers

To jedna z najstarszych francuskich ras. Należy do grupy ras mięsno-mlecznych dużego kalibru. Te długowieczne, odporne i płodne zwierzęta były hodowane na początku na pastwiskach Masywu Centralnego.

Obecnie stopniowo zyskują popularność również poza Francją jako bydło doskonałe do opasu w systemie ekstensywnym. Swoją nazwę zawdzięcza miasteczku Salers. To najstarsza z francuskich ras bydła, która dopiero w drugiej połowie XX w. wywędrowała poza Francję – do Hiszpanii, Portugalii, Belgii, Niemiec, Polski, a także do Australii, Afryki i obu Ameryk.

Buhaje osiągają 155 cm w kłębie i ważą 1100-1300 kg, krowy z kolei dorastają do 145 w kłębie, przy masie 650-850 kg. Przedstawiciele obu płci mają zwartą sylwetkę z tułowiem wpisanym w prostokąt i mocne kończyny. Ozdobę ich dużych, szerokich głów stanowią charakterystyczne, lirowate rogi, ustawione poziomo.

Sierść bydła salers jest długa i kędzierzawa, a umaszczenie – jednolite, ciemnoczerwone, niekiedy też czarne, zawsze z białą plamą na końcówce ogona i jaśniejszą śluzawicą. Dużą zaletą tej rasy jest wysoka płodność. Ciąże i porody przebiegają bez komplikacji, cielęta mają niewielką masę (36-38 kg) i są bardzo żywotne, a krowy cieszą się opinią wyjątkowo troskliwych matek. W okresie laktacji krowy oddają 3100 kg mleka.

Rekompensatą za niewielką wydajność mleczną są niskie wymagania pokarmowe i wysokie zdolności adaptacyjne. To pozwala na utrzymanie bydła tej rasy na pastwisku przez cały rok. Mimo swoich zalet rasa salers nie zyskała jednak w Polsce popularności.

***

Organizację dwudniowego seminarium (19-20 października) "Nowoczesna obora - z nami wiesz co pijesz" w całości sfinansowano ze środków Funduszu Promocji Mleka Agencji Rynku Rolnego. Patronat medialny nad wydarzeniem objął miesięcznik "Przedsiębiorca Rolny".

• Agrobiznes bez tajemnic. Zamów prenumeratę miesięcznika "Przedsiębiorca Rolny" już dziś