Stan i główne wyzwania dla polskich gospodarstw mlecznych
Najważniejsze i stosunkowo łatwe do wprowadzenia to:
1. Wspieranie działań inwestycyjnych, głównie wśród młodych rolników, rozwijających efektywne ekonomicznie gospodarstwa mleczne. Dofinansowane działania inwestycyjne w gospodarstwach mlecznych powinny przyczynić się do poprawy ich siły ekonomicznej i kreować miejsca pracy poza rolnictwem w Polsce. Przekładając to na konkretne inwestycje trzeba otwarcie powiedzieć, że priorytetem muszą być funkcjonalne, nowoczesne budynki inwentarskie (obory) z wyposażeniem (urządzeniami) ułatwiającym organizację pracy. Uważam, że niedopuszczalne jest dofinansowanie ze środków publicznych prymitywnych, najprostszych inwestycji – np. zakup kolejnego ciągnika lub maszyny, która będzie sporadycznie wykorzystana w gospodarstwie.
2. Wspieranie działań inwestycyjnych i tworzenie proceder administracyjnych zachęcających rolników (grupy rolników) do skracania łańcucha marketingowego, czyli zachęcanie do uruchamiania małego przetwórstwa i sprzedaży bezpośredniej. Trzeba bardzo wyraźnie i uczciwie powiedzieć, że za kilka lat (od 2 do 5) gospodarstwa utrzymujące w Polsce 15-20 krów nie będą wstanie generować dochodu, który pozwoli na utrzymanie rodziny i rozwój.
Zwiększenie skali produkcji do 50 - 60 krów jest praktycznie niemożliwe, czyli jedną z najczęściej wybieranych alternatyw może być likwidacja krów mlecznych, podjęcie pracy poza gospodarstwem i ekstensyfikacja organizacji produkcji rolniczej. Uważam, że nie powinniśmy dopuszczać do tego typu decyzji – jest to z punktu widzenia długoterminowych interesów obywateli (państwa) nierozsądne. Jednym z najbardziej racjonalnych rozwiązań (dość trudnym) jest przechwytywanie marzy przetwórczej i handlowej przez gospodarstwa rolnicze.
Muszą być stworzone procedury administracyjne aby rolnicy (przynajmniej część) podjęli się trudu wytwarzania i dystrybucji serów i innych produktów regionalnych z produkowanego w gospodarstwie mleka. Bez tego typu działań czeka nas zmniejszenie pogłowia krów mlecznych i liczby gospodarstw utrzymujących się z tej działalności oraz „pustynnienie” wsi i zanik produktów regionalnych – czy o to nam chodzi?
3. Uproszczenie procedur biurokratycznych (administracyjnych) w korzystaniu z dofinansowania do inwestycji oraz prowadzenia gospodarstwa mlecznego. Rozbuchane procedury administracyjne hamują bardziej złożone działania inwestycyjne (np. budowę budynków inwentarskich, realizację małego przetwórstwa) a zachęcają do prymitywnych, prostackich inwestycji – np. zakup ciągnika (jedna faktura – brak ryzyka). Rozbudowane procedury administracyjne doprowadziły do rozrostu aparatu administracyjnego oraz wykreowały dodatkowe miejsca pracy w różnego rodzaju biurach pośredniczących w pozyskaniu środków UE. Nawet państwowe ośrodki doradztwa rolniczego już głównie zajmują się wypełnianiem bezsensownych, bezużytecznych, często nielogicznych dokumentów. Problemem jest jeszcze ocena wypełnionych dokumentów – brak jednoznacznych procedur zdecydowanie to utrudnia. Czy wskazane instytucje tworzą jakąkolwiek wartość dodaną?
4. Dopłaty do krów w ramach dopłat bezpośrednich. Przyjęte zasady w 2015 roku należałoby nieco zmienić: 1) zlikwidować dopłaty do pozostałych grup technologicznych bydła (cieląt, jałówek, itd.), 2) zmienić liczbę krów objętych dopłatą – powinno być od 10 do 30 sztuk. Mechanizm dopłat do krów powinien przyczynić się do zahamowania ograniczania pogłowia bydła w Polsce (głównie w grupie 10 - 40 sztuk), natomiast jego modyfikacja przyczyniłaby się do uproszczenia procedur biurokratycznych oraz zwiększenia minimalnej liczby krów w stadzie. Obecnie wspieranie dopłatami gospodarstwa utrzymującego 3 krowy jest marnowaniem ograniczonych środków publicznych.
5. Aktywna promocja produktów mlecznych w krajach zgłaszających niedobory (będących importerami). W Polsce wytwarzane jest zdecydowanie więcej produktów mlecznych niż wynosi krajowa konsumpcja. W związku z tym faktem jesteśmy skazani na eksport wytworzonych produktów i dlatego konieczne jest ich promowanie na dalszych i bliższych rynkach. Bardzo ważny jest rynek rosyjski, który jest dość trudny ale nie należy o nim zapominać.
Jak wynika z wielu prognoz dotyczących popytu na żywność w najbliższej przyszłości bardzo ważnym będzie kontynent azjatycki a na nim rynek chiński. Konieczne jest nawiązywanie kontaktów handlowych i prowadzenie promocji. Niedobory na żywność zgłaszane są też na kontynencie afrykańskim. Prognozy OECD wskazują, że w najbliższej dekadzie istotnie zwiększy się liczba ludności w Afryce, w związku z tym zapotrzebowanie na żywność będzie większe.
Przedstawione działania, zdaniem autora, mają charakter priorytetowy jeżeli chcemy w niedalekiej przyszłości cieszyć się rozwojem tego sektora gospodarki w Polsce, jednak nie wyczerpują zagadnienia. Tworząc wizję rozwoju sektora mleczarskiego w Polsce musimy mieć na uwadze konieczność kreowania silnych ekonomicznie podmiotów (gospodarstw i mleczarni - głównie spółdzielczych), które będą wstanie podołać rosnącej konkurencji międzynarodowej.
Literatura
1. European Commission Agriculture And Rural Development. “Komisja pobiera 364 mln € z dziesięciu państw członkowskich za przekroczenie kwot mlecznych”. Bruksela 30.09.2005, http://europa.eu/rapid/press-release_IP-05-1205_en.htm, dostęp: 4.01.2017
2. European Commission Agriculture And Rural Development. „Dwanaście państw członkowskich przekroczyło swoje kwoty mleczne w roku 2014/2015”, Bruksela 21.10.2015, http://ec.europa.eu/agriculture/newsroom/232_en.htm, dostęp: 4.01.2017
3. Falkowski J., Kostrowicki J., (2001), Geografia rolnictwa świata, Warszawa: Wydawnictwo PWN
4. Floriańczyk i in. 2016. Wyniki Standardowe 2015 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN. Warszawa: Wydawnictwo IERiGŻ
5. Góral Justyna (red). 2015. Subsydia a ekonomika, finanse i dochody gospodarstw rolniczych. Warszawa: Wydawnictwo IERiGŻ, s.18
6. Parzonko Andrzej. 2006. Możliwości rozwojowe gospodarstw ukierunkowanych na produkcję mleka. Warszawa: Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, T. 93, Z. 1, s. 90
Sfinansowano ze środków Funduszu Promocji Mleka 33
7. Parzonko Andrzej. 2013. Globalne i lokalne uwarunkowania rozwoju produkcji mleka. Warszawa: Wydawnictwo SGGW
8. Parzonko Andrzej. 2016. Procedury administracyjne stosowane w ocenie projektów inwestycyjnych finansowanych ze środków publicznych w gospodarstwach rolniczych ich spójność i użyteczność, Roczniki SERiA;
9. Parzonko Andrzej. 2016. Polscy producenci mleka na tle Europy. Top Agrar Polska, nr 7, s. 4-9;
10. Parzonko Andrzej, Runowski Henryk. 2015. Rozwój produkcji zwierzęcej w świetle aktualnych uwarunkowań. Przegląd Hodowlany, R. 83, nr 5, s. 9-13
11. Seremak-Bulge Jadwiga (red). 2000-2017. Analizy Rynkowe – Rynek mleka. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej,
12. Sumner Daniel. A.. 2005. Production and Trade Effects of Farm Subsidies: Discussion. American Journal of Agricultural Economics. 87(5) ): 1229-1230.
13. USTAWA z dnia 21 października 2016 r. o zmianie ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego Dz.U. 2016 poz. 2037
14. USTAWA z dnia 5 lutego 2015 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego Dz.U. 2015 poz. 308
15. Ziętara Wojciech. 2012. Organizacja i ekonomika produkcji mleka w Polsce, dotychczasowe tendencje i kierunki zmian. Warszawa: Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, T. 99, z. 1, s. 56
***
Informacja o autorze:
Dr hab. Andrzej Parzonko, Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw, SGGW
***
Organizację dwudniowego seminarium (19-20 października) "Nowoczesna obora - z nami wiesz co pijesz" w całości sfinansowano ze środków Funduszu Promocji Mleka Agencji Rynku Rolnego. Patronat medialny nad wydarzeniem objął miesięcznik "Przedsiębiorca Rolny".
- Agrobiznes bez tajemnic. Zamów prenumeratę miesięcznika "Przedsiębiorca Rolny" już dziś
