Stan i główne wyzwania dla polskich gospodarstw mlecznych
Wśród produktów mlecznych największy udział w konsumpcji stanowić będzie tzw. galanteria mleczna (produkty świeże). Szacuje się ją na poziomie 70% całkowitej produkcji mleka.
Zwiększeniu zapotrzebowania na produkty pochodzenia zwierzęcego towarzyszyć będzie wzrost produkcji. Jak wynika z prognoz OECD produkcja mleka na świecie w latach 2013-2022 zwiększy się o 148,2 mln ton. Największy jej przyrost prognozowany jest na kontynencie azjatyckim o 87,1 mln ton, co stanowi ponad 58% całkowitego światowego przyrostu produkowanego mleka.
Największym producentem mleka na świecie są Indie i w tym kraju przewiduje się przyrost produkowanego mleka w analizowanym okresie o 54,7 mln ton. W drugim bardzo znaczącym kraju azjatyckim, jakim są Chiny, także przewiduje się wyraźne zwiększenie produkcji mleka, z poziomu 38,7 mln ton w 2013 roku do 50,7 mln ton w 2022 (o 31%).
Prognozowany przyrost produkcji mleka w tym kraju jednak nie zaspokoi zgłaszanego zapotrzebowania. Dalsze zwiększenie produkcji mleka w Chinach napotyka kluczową barierę jaką jest dostępność ziemi. Przewiduje się, że wskazany przyrost produkcji mleka będzie się odbywał w wyniku zwiększenia wydajności mlecznej krów i poprawy organizacji produkcji w gospodarstwach rolniczych.
Na pozostałych kontynentach przewiduje się także zwiększenie produkcji mleka w latach 2013-2022, jednak przyrosty będą zdecydowanie mniejsze niż w Azji. Procentowo znaczny przyrost produkowanego mleka prognozuje się na kontynencie afrykańskim (o 34%), jednak prawdopodobieństwa wskazanego zwiększenia zmniejsza się na skutek występujących w tej części świata niepokojów na tle politycznym i religijnym.
W Europie przewiduje się także przyrost produkcji mleka o 10,6 mln ton, co stanowi zaledwie 5% produkcji mleka z roku 2013 na tym kontynencie. Dalsze zwiększenia produkcji mleka przewiduje się także w USA i Nowej Zelandii.
c) Niejednoznaczna, często wewnętrznie sprzeczna polityka rolna
Realizowana produkcja w gospodarstwach rolniczych ma swoja specyfikę w różnych wymiarach. Z ekonomicznego punktu widzenia, konieczny do realizacji produkcji rolniczej czynnik ziemi, charakteryzuje się stosunkowo niską produkcyjnością co wyraźnie ogranicza wydajność pracy, która warunkuje dochodowość produkcji rolniczej.
Sytuacja ta powoduje, że w ramach sprawiedliwości społecznej, w wielu krajach stosuje się różnorodne mechanizmy interwencyjne, które mają przyczynić się do wzrostu dochodowości gospodarstw rolniczych. Różnorodność tych mechanizmów powoduje, że często nie spełniają one swojej roli. W niniejszym opracowaniu jedynie chciałbym zwrócić uwagę na mechanizm wsparcia gospodarstw utrzymujących bydło wprowadzony w Polsce w ramach środków z filaru I WPR.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia z dnia 5 lutego 2015 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego [Dz.U. 2015 poz. 308] dopłaty do krów były przyznawane jeżeli w gospodarstwie, w momencie składania wniosku o płatności bezpośrednie, znajdowało się minimum 3 sztuki.
Takich gospodarstw w Polsce w 2015 roku było 27 461, co stanowiło aż 16,9% wszystkich gospodarstw wnioskujących o dopłaty do krów. Gospodarstw utrzymujących 30 krów i więcej w tym czasie było tylko 14 316, co stanowiło zaledwie 8,8% wszystkich wnioskujących o dopłaty do krów. Biorąc pod uwagę obowiązujące stawki dopłat bezpośrednich do krów w 2015 roku, do grupy gospodarstw utrzymujących tylko 3 krowy trafiło 25 884 738 zł i stanowiło to 4% budżetu przewidzianego na ten cel.
Uwzględniając zaproponowane zmiany w ustawie z dnia 21 października 2016 r. „o zmianie ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego” [Dz.U. 2016 poz. 2037] należy stwierdzić, że zmniejszenie górnej granicy liczby krów w stadzie do 20 sztuk, które objęte będą płatnościami bezpośrednimi przyczyni się do większej dopłaty do sztuki i pula środków do gospodarstw utrzymujących tylko 3 krowy wzrośnie.
W tym momencie pojawia się pytanie o racjonalność wydatkowania środków publicznych do gospodarstw utrzymujących tylko 3 krowy. Czy działanie to przyczyni się do poprawy efektywności ekonomicznej tej działalności i w przyszłości skutkować będzie jej rozwojem w tych podmiotach (gospodarstwa zwiększą liczbę utrzymywanych krów)?
