Możliwa zmiana ustawy ws. kar za bezumowne użytkowanie państwowych gruntów
Analizujemy obecnie rozwiązania, które mogłyby przyczynić się do poprawy spłacalności należności z tytułu wynagrodzenia za bezumowne użytkowanie nieruchomości rolnych – poinformował resort rolnictwa.
Rzecznik praw obywatelskich (RPO) wystąpił ostatnio do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) ws. tzw. wyłączeń z dzierżaw (szerzej piszemy o tym tutaj) oraz wysokości wynagrodzenia za korzystanie z państwowych nieruchomości rolnych bez tytułu prawnego – inaczej kar za bezumowne korzystanie z gruntów z Zasobu Własności Rolnych Skarbu Państwa (ZWRSP).
W opinii rzecznika, art. 39b ust. 1 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa narusza konstytucyjne zasady i prawa posiadaczy nieruchomości, poprzez, po pierwsze, nieproporcjonalność nakładanej sankcji. Po drugie, jest to w jego ocenie rozwiązanie jawnie niesprawiedliwe w stosunku do posiadaczy w dobrej wierze, których przepis ten również dotyczy.
Wyłączenia ziemi z dzierżaw – resort jasno odpowiada rzecznikowi praw obywatelskich
„W przekonaniu rzecznika zgodne z Konstytucją pozostaje jednakże wyłącznie takie rozwiązanie, które podwyższoną sankcję nakłada wyłącznie na posiadaczy w złej wierze (jednocześnie z uwzględnieniem specyfiki takiej kwalifikacji w sytuacjach na tle wyłączeń z dzierżaw). Po drugie zaś, sankcja taka nie może przekraczać granic dopuszczalnej ingerencji w prawa majątkowe podmiotów zobowiązanych. Z orzecznictwa konstytucyjnego – w tym również z wyroku o sygn. P 123/15 – wynika, że konstytucyjnej ochronie podlegają prawa majątkowe nie tylko wierzyciela (co jest oczywiste), ale również i dłużnika. Cywilnoprawne ‘wynagrodzenie’ nie może pełnić funkcji wyłącznie odstraszającej i czysto fiskalnej, oderwanej od sytuacji majątkowej tak podmiotu uprawnionego, jak i zobowiązanego” – napisano w wystąpieniu.
Według RPO, wszystko to prowadzi to do wniosku, że obecna treść wspomnianego art. 39b ustawy wymaga interwencji legislacyjnej, w celu przywrócenia stanu zgodności z Konstytucją.
Odnosząc się do tego, MRiRW zwraca uwagę, że przepis ten ma wpływ wyłącznie na podmioty łamiące prawo i użytkujące nieruchomości ZWRSP bez tytułu prawnego.
Stałe oprocentowanie przy dzierżawie i zakupie ziemi? Znamy stanowisko resortu
„Problem bezumownego korzystania i odmowy wydania nieruchomości ZWRSP jest zauważalny od lat w skali całego kraju. Podejmowane są działania systemowe, których celem jest wyeliminowanie lub znaczące ograniczenie skali tego zjawiska. Według stanu na 31 grudnia 2023 r. w bezumownym użytkowaniu znajdowały się nieruchomości ZWRSP o powierzchni 11,2 tys. ha. Odmowa wydania nieruchomości dotyczyła w większości byłych dzierżawców (96,1 proc.). W przypadkach, w których stwierdzono bezprawne zajęcie gruntów ZWRSP, a użytkownicy odmawiają ich wydania, Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) powiadamia odpowiednie instytucje o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Niezależnie od tego bezumowni użytkownicy (zarówno byli dzierżawcy, jak i osoby samowolnie zajmujące grunty ZWRSP) są wzywani do wydania nieruchomości. W przypadku odmowy wydania w określonym terminie KOWR występuje z pozwami do sądów, a kiedy jest to możliwe, kierowane są wnioski bezpośrednio do komornika” – precyzuje resort rolnictwa.
Jednocześnie zauważa że - jak stwierdziła Najwyższa Izba Kontroli - w latach 2009-2012 występowało coroczne, bezumowne wykorzystywanie niemal 12 proc. nierozdysponowanych gruntów Skarbu, co stanowiło od 18,1 tys. ha do 20,9 tys. ha. Stan taki pozbawił Skarb Państwa potencjalnych wpływów z opłat za korzystanie z tych nieruchomości w szacunkowej wysokości 29,6 mln zł. Jednocześnie w tym samym okresie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wypłaciła bezumownym użytkownikom tych nieruchomości łącznie 75,8 mln zł unijnych dopłat, ponieważ aby je otrzymać, wystarczyło wykazać jedynie fakt użytkowania gruntów.
Siekierski: dzierżawa gruntów Skarbu Państwa zamiast sprzedaży
„Za okres bezumownego korzystania z nieruchomości naliczane jest od 3 grudnia 2011 r. wynagrodzenie, które pierwotnie stanowiło równowartość pięciokrotności wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny od tej nieruchomości, gdyby była ona przedmiotem umowy dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu. Po wejściu w życie w dniu 26 czerwca 2019 r. ustawy z dnia 26 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego i niektórych innych ustaw, sześciokrotnie podniesiono wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości wchodzącej w skład ZWRSP. Obecnie osoba władająca nieruchomością wchodzącą w skład ZWRSP bez tytułu prawnego jest zobowiązana do zapłaty na rzecz KOWR wynagrodzenia za korzystanie z tej nieruchomości w wysokości stanowiącej 30-krotność wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny od tej nieruchomości, gdyby była ona przedmiotem umowy dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu” – przypomina ministerstwo.
Jak przekonuje, spowodowało to zwiększenie skuteczności przez KOWR odzyskiwania gruntów z bezumownego użytkowania, gdyż w ciągu 5 lat ich powierzchnia uległa zmniejszeniu o 56,8 proc. (na koniec 2018 r. wyniosła 25,9 tys. ha, po wejściu w życie ustawy - na koniec 2019 r. - zmniejszyła się do 17,3 tys. ha, na koniec 2020 r. - do 11,1 tys. ha, na koniec 2021 r. - do 8,1 tys. ha, na koniec 2022 r. - do 7,3 tys. ha, a na koniec 2023 r. powierzchnia wynosiła 11,2 tys. ha).
Samotni rolnicy dyskryminowani. RPO interweniuje u ministra
„Wsparciem w odzyskiwaniu gruntów użytkowanych bez tytułu prawnego z ZWRSP było zarówno zwiększenie opłaty za bezumowne użytkowanie do 30-krotności czynszu dzierżawnego, jak i wprowadzenie ustawowego wymogu posiadania tytułu prawnego do gruntów ZWRSP zgłaszanych do płatności bezpośrednich w celu uzyskania tych płatności. Dodatkowo bezumowny użytkownik nie może uczestniczyć w przetargach organizowanych przez KOWR w okresie 5 lat od momentu niewydania nieruchomości na wezwanie KOWR. Należy zatem uznać, że obecny kształt tego przepisu spełnił swoje zadanie” – wskazuje MRiRW.
Przyznaje jedna, że jednocześnie przyczynił się on do wzrostu nieuregulowanych zobowiązań z tytułu bezumownego użytkowania nieruchomości. Wobec tego resort, we współpracy z KOWR, analizuje obecnie rozwiązania, które mogłyby przyczynić się do poprawy spłacalności należności z tytułu wynagrodzenia za bezumowne użytkowanie nieruchomości rolnych ZWRSP (poprzez obniżenie wysokości tego wynagrodzenia), a także odzyskania części zaległości w drodze ponownego ustalenia ich wysokości.
„Rozważana jest, w tym zakresie, zmiana przepisów ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa” – informuje ministerstwo.
- Agrobiznes bez tajemnic. Zamów prenumeratę miesięcznika "Przedsiębiorca Rolny" już dziś
