A może wysiać łubin?
Łubin żółty może być uprawiany na słabszych glebach. Fot_Arkadiusz Artyszak
W ostatnich latach w Polsce obserwujemy problem wysokiego udziału zbóż w strukturze zasiewów, który powoduje „zmęczenie gleby” poprzez wyczerpywanie składników pokarmowych oraz wzrost fitotoksyczności środowiska glebowego. Jak można temu zapobiec?
Ciągła uprawa zbóż, roślin oleistych i okopowych przyczynia się do degradacji substancji organicznej w glebie. Aby utrzymać odpowiedni bilans konieczne jest wprowadzenie do płodozmianu gatunków o dodatnim współczynniku reprodukcji glebowej materii organicznej, np. bobowate (tabela). Do grupy tej należą między innymi łubiny - biały, żółty i wąskolistny.
Odmiany łubinów polecane do uprawy 2021
W tym sezonie rekomenduje się do siewu 17 odmian łubinu wąskolistnego oraz 6 odmian łubinu żółtego. Wśród odmian łubinu wąskolistnego najszerzej polecane są Agat i Roland (w 11 województwach), a łubinu żółtego Puma (w...
Uprawa bobowatych przynosi wiele korzyści zarówno dla środowiska glebowego, jak i roślin następczych. Gatunki te mają palowy, głęboki system korzeniowy, dzięki któremu poprawiają właściwości fizyczne gleby, zapobiegając jej zagęszczeniu. Odpowiednia struktura gleby umożliwia łatwiejsze podsiąkanie wody i sprawia, że jest ona lepiej napowietrzona. Głęboki system korzeniowy umożliwia również pobieranie składników pokarmowych z głębszych warstw i przemieszczanie ich w górę profilu glebowego. Dzięki temu gatunki uprawiane po łubinie mają stanowisko bardziej zasobne w makroskładniki, głównie w fosfor, wapń i potas.
Symbioza bobowatych z bakteriami brodawkowymi, które wiążą azot z powietrza, pozwala wzbogacić glebę w ten pierwiastek i umożliwia korzystanie z azotu także roślinom następczym. Jest to szczególnie ważne w latach suchych, kiedy pobieranie azotu mineralnego pochodzącego z nawozów jest ograniczone. Łubiny pozostawiają w glebie 40-90 kg azotu/ha, co pozwala na ograniczenie stosowania nawozów mineralnych o 20-25%.
Ponadto, pozostawiają dużą masę resztek pożniwnych, które dostarczają znacznych ilości substancji organicznej, z której tworzą się związki próchniczne. Zawartość substancji organicznej korzystnie wpływa na właściwości biologiczne gleby, aktywizując działalność pożytecznych mikroorganizmów strukturo- i próchnico-twórczych. Dodatkowo łubiny uprawiane w międzyplonach pełnią ważną rolę ochronną i konserwującą, zapobiegając erozji wodnej, wietrznej, zaskorupieniu gleby i zachwaszczeniu. Ich uprawa jest również dobrym „przerywnikiem” dla rozwoju szkodliwych dla zbóż patogenów grzybowych i nicieni.
Łubin można uprawiać na słabszych stanowiskach
Łubin uprawia się na słabszych stanowiskach, żółty na glebach kwaśnych i lekkich, natomiast wąskolistny i biały na nieco lepszych tj. IV klasy. - Powszechna opinia o tym, że biały ma wysokie wymagania odnosi się do innych gatunków...
Łubiny, jako rośliny wysokobiałkowe pastewne, wykorzystywane są głównie jako cenny składnik pasz dla zwierząt, ale mogą być także komponentem tzw. żywności funkcjonalnej. Poza wartością odżywczą zawierają bowiem substancje czynne, pozytywnie wpływające na zdrowie człowieka. Ponadto, wykorzystywane są jako nawóz zielony.
Wśród łubinów występują odmiany słodkie (niskoalkaloidowe) i gorzkie (wysokoalkaloidowe) oraz tradycyjne i samokończące. Odmiany o samokończącym typie wzrostu są bardziej odporne na wyleganie, szybko i równomiernie dojrzewają, ale są podatne na choroby grzybowe i plonują nieco słabiej w porównaniu z odmianami tradycyjnymi.
U wszystkich gatunków łubinów występują ponadto odmiany termoneutralne, które nie wymagają jaryzacji. Odmiany te wytwarzają mniej rozgałęzień bocznych i nawet pomimo opóźnionego siewu wcześniej osiągają dojrzałość.
Łubiny mają niewielkie wymagania termiczne. Nasiona zaczynają kiełkować już w temperaturze 1-2 °C i mogą przetrwać spadki temperatury do -6°C. Są natomiast wrażliwe na ilość i rozkład opadów w sezonie wegetacyjnym. Największe wymagania wodne mają w okresie pęcznienia i kiełkowania nasion oraz w fazie tworzenia pąków kwiatowych i na początku kwitnienia. Przypada to na okres od połowy maja do połowy lipca. Niedobór wody w tych okresach powoduje nierównomierne wschody, słaby wzrost, gorsze zawiązywanie strąków, a w konsekwencji obniżenie plonu. Także nadmiar opadów w okresie kwitnienia nie jest dla nich korzystny.
Łubin w żywieniu świń czyli dużo taniego białka
Krajowe rośliny białkowe, w tym różne gatunki łubinów, mogą zwiększyć opłacalność produkcji trzody chlewnej. Jest to możliwe zwłaszcza przy bardzo wysokich cenach importowanej śruty sojowej. W Polsce uprawiamy trzy gatunki...
Gatunkami najczęściej uprawianymi w Polsce i Europie są łubiny wąskolistny i żółty. W naszym kraju dominuje łubin wąskolistny, który ze względu na krótszy okres wegetacji (średnio o 10-12 dni) niż łubin żółty, może być uprawiany niemal w całym kraju (z wyjątkiem terenów podgórskich i bezpośrednio przymorskich). Gatunek ten plonuje wyżej niż łubin żółty (średni plon nasion wynosi 2,5-3 t/ha) oraz pozostawia więcej resztek pożniwnych (ok. 5-6 t/ha).
Charakteryzuje się mniejszą zawartością białka (średnio 315 g/kg). Jego wymagania glebowe są średnie. Zalecany jest do uprawy na glebach klas: IIIb, IVa i IVb, należących do kompleksów: żytniego bardzo dobrego i żytniego dobrego, zasobnych w magnez, o odczynie pH 5,5-7,0.
Łubin wąskolistny cechuje się znaczną odpornością na antraknozę. Nasiona odmian słodkich stanowią cenny komponent mieszanek paszowych stosowanych w żywieniu zwierząt monogastrycznych, zaś odmiany gorzkie uprawiane są najczęściej na zielony nawóz. Cenną i wartościową paszą jest także cała masa zielona słodkich odmian łubinu wąskolistnego.
Żółty na słabsze gleby
Łubin wąskolistny: najlepsze odmiany 2020
Plon najlepszej odmiany łubinu wąskolistnego w badaniach PDO w roku 2020 to ponad 22 dt/ha. Średni plon łubinu wąskolistnego w tym roku wyniósł 19,9 dt/ha, rok wcześniej 23,5 dt/ha, a dwa lata wcześniej 25,0 dt/ha. Różnica w...
Nasiona łubinu żółtego charakteryzują się dużą zawartością białka o dobrej wartości biologicznej (średnio 420 g/kg) i małej zawartości substancji antyżywieniowych (alkaloidów). Uprawa tego gatunku na zielonkę pozwala na uzyskanie znacznej ilości wartościowej paszy objętościowej o niskiej zawartości włókna, ale uprawiany na nasiona daje stosunkowo niski plon (średnio 1,5-2,0 t/ha). Na glebach lekkich gatunek ten jest również użytkowany na zielony nawóz. Sucha masa resztek korzeniowych wraz ze słomą wynosi 3,5-5,0 t/ha.
Biały nie opłaca się
Wśród gatunków uprawianych w Polsce największe potencjalne możliwości plonotwórcze ma łubin biały, ale jego znaczenie gospodarcze jest marginalne. W optymalnych warunkach uzyskuje się średnio 2,5-3,0 t nasion/ha, ale w korzystnych latach można uzyskać nawet 4 t/ha, o zbliżonej do łubinu wąskolistnego zawartości białka (ok. 300 g/kg) i dużej zawartości tłuszczu (100-120 g/kg). Masa resztek pożniwnych wynosi około 6 t/ha.
Na ratunek dla zmęczonej gleby zacznij uprawiać łubiny
W dobie intensywnej produkcji roślinnej, pól zdominowanych przez uprawy zbożowe, stale zwiększających się kosztów nawożenia i ochrony, warto pomyśleć o ratunku dla zmęczonej gleby. W tym celu należy zacząć uprawiać łubin wąskolistny...
Wpisany w integrowaną ochronę
Polityka Unii Europejskiej, również Polski, ukierunkowana na produkcję roślinną opartą na integrowanej ochronie roślin, ma na celu ograniczenie stosowania chemicznych środków ochrony roślin. Preferowane jest wykorzystanie metod agrotechnicznych, biologicznych i hodowlanych, a wśród nich racjonalne następstwo roślin, czyli zmianowanie.
Ważna jest uprawa gatunków z różnych rodzin botanicznych, w których bobowate mają bardzo duże znaczenie nie tylko w plonie głównym, ale też w międzyplonach. Łubiny, dzięki zróżnicowanym wymaganiom glebowym oraz możliwości użytkowania w różnych kierunkach mogą być dobrym rozwiązaniem do przerwania monokultury zbożowej. Ponadto opłacalność innych upraw polowych (np. zbóż), po uwzględnieniu roślin bobowatych w płodozmianie znacząco wzrasta, kiedy zwróci się uwagę nie tylko na opłacalność uprawy strączkowych w danym roku, ale również na korzyści dla roślin następczych i zyski z plonów w kolejnych latach.
Tabela. Współczynniki reprodukcji (+) lub degradacji (-) glebowej substancji organicznej dla poszczególnych grup roślin uprawnych (źródło: Kundler i in. 1981).
|
Grupy roślin uprawnych |
Gleby lekkie i bardzo lekkie |
Gleby średnie |
Gleby ciężkie |
|
Okopowe |
-1,26 |
-1,4 |
-1,54 |
|
Kukurydza |
-1,12 |
-1,15 |
-1,22 |
|
Zboża, oleiste |
-0,49 |
-0,53 |
-0,56 |
|
Poplony ozime |
-0,32 |
-0,35 |
-0,38 |
|
Bobowate grubonasienne |
+0,32 |
+0,35 |
+0,38 |
|
Bobowate drobnonasienne i mieszanki z trawami |
+1,89 |
+1,96 |
+2,1 |
|
Trawy |
+0,92 |
+1,05 |
+1,16 |
|
Międzyplony na zielony nawóz |
+0,63 |
+0,70 |
+0,77 |
„+” - współczynnik reprodukcji, który oznacza ilość ton materii organicznej, o jaką gleba zostaje wzbogacona w ciągu roku przez daną uprawę na 1 ha użytków rolnych.
„-” - współczynnik degradacji, który oznacza ilość ton materii organicznej, o jaką gleba zostaje zubożona przez daną uprawę w ciągu roku na 1 ha użytków rolnych.
- Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 2-2021 - ZAPRENUMERUJ
