Trzeba jasno określić wizję rozwoju sektora mlecznego w Polsce

Oceniając możliwości rozwoju produkcji mleka w wybranych siedmiu wiodących w tej działalności krajach UE (Niemcy, Polska, Holandia, Dania, Irlandia, Wielka Brytania, Francja), należy zauważyć, że we wszystkich istnieją pewne bariery oraz czynniki stymulujące rozwój.

Warunki przyrodnicze do chowu bydła we wszystkich analizowanych krajach są korzystne, ze szczególnym wskazaniem na Irlandię (tabela 9). Długi okres wegetacyjny oraz naturalne użytki zielone szczególnie preferują ten kraj do chowu zwierząt przeżuwających.

Wielkość realizowanej produkcji mleka z gospodarstwa i z tym związany odpowiedni poziom uzbrojenia technicznego (budynki, maszyny, urządzania) ma wpływ na decyzje o rozwoju działalności. W tym aspekcie przodują gospodarstwa z Danii, Holandii i Niemiec (tabela 9).

Na drugim biegunie znajduje się większość gospodarstw z Polski. Podjęcie decyzji o rezygnacji z chowu bydła i produkcji mleka w gospodarstwach dobrze uzbrojonych w techniczne środki produkcji i dysponujących dużą skalą produkcji jest trudne i w związku z tym nie spodziewałbym się ograniczenia produkcji mleka w gospodarstwach duńskich i holenderskich - wręcz przeciwnie, będzie presja na rozwój (mimo relatywnie wysokich kosztów).

Naturalnym czynnikiem hamującym rozwój produkcji mleka w tych krajach jest możliwość produkcji pasz objętościowych i z tym związane możliwości powiększenia zasobów ziemi w gospodarstwie. Ziemia jest bardzo droga i stosunkowo rzadko występuje w obrocie na rynku.

Pewnym też ograniczeniem rozwoju produkcji mleka w Danii i Holandii jest wysoka efektywność techniczna produkcji mleka. Jej podniesienie na jeszcze wyższy poziom jest trudniejsze niż w gospodarstwach gorzej zorganizowanych (np. polskich).

Tabela 9. Główne czynniki sprzyjające rozwojowi gospodarstw ukierunkowanych na produkcję mleka w wybranych krajach UE

* Oznaczenia: DE- Niemcy, PL- Polska, NL – Holandia, DK –Dania, IRL –Irlandia, GB- Wielka Brytania, F- Francja

**Oznaczenia: ++ bardzo sprzyjające; + sprzyjające; - niesprzyjające

Źródło: opracowanie własne

Oceniając łączne szanse rozwoju produkcji mleka w wybranych krajach należy stwierdzić, że największe są one w Niemczech, Irlandii, Wielkiej Brytanii oraz Polsce. Trzeba jednak podkreślić, że aby rozwój produkcji mleka w Polsce był dynamiczny należy zachęcać młodych rolników do trwałych inwestycji związanych z tym kierunkiem produkcji (np.: budowa nowoczesnych obór) oraz eliminować bariery natury biurokratycznej.

4. Jakie działania wspomagające (wspierające potencjał produkcyjny i jego organizację) należy realizować aby sektor mleczarski w Polsce nie podążył drogą sektora żywca wieprzowego?

Konieczne są działania (programy), szczególnie w Polsce, jednoznacznie określające wizję rozwoju sektora mlecznego oraz mechanizmy przyczyniające się do jej realizacji. Niedopuszczalne jest propagowanie mechanizmów, realizowanych z publicznych środków, wewnętrznie sprzecznych (niektóre działania w PROW 2014-2020). Nie można twierdzić, że "…sektor mleczarski (w Polsce) poradzi sobie z dalszą deregulacją".

Produkcja mleka wyróżnia się wysoką pracochłonnością i kapitałochłonnością w stosunku do innych działalności rolniczych. Są to cechy szczególne, które muszą być brane przy różnego rodzaju regulacjach dotyczących rynku mleka.

Aby zachęcić rolników do chowu krów te cechy muszą być rekompensowane ceną mleka lub innymi subwencjami. Jednym z działań, które ogranicza kapitałochłonność produkcji mleka (po części przyczyniając się do mniejszej pracochłonności) są środki możliwe po pozyskania na inwestycje w gospodarstwach rolniczych w ramach funduszy strukturalnych.

Istotnym elementem majątku trwałego, koniecznym w przypadku prowadzenia chowu krów są budynki inwentarskie (obory).

Konieczne są działania, które ułatwią rolnikom pozyskanie środków z funduszy strukturalnych na ich budowę oraz skrócą (uproszczą) procedury uzyskiwania pozwoleń budowlanych

Rozwijanie produkcji mleka w gospodarstwach rolniczych pociąga za sobą większe zapotrzebowanie na użytki rolne. W chowie zwierząt przeżuwających, w tym krów mlecznych niezbędne są pasze objętościowe (zielonka, kiszonka, siano), które najczęściej muszą być wytworzone w gospodarstwie rolniczym z uwagi na małą ich dostępność na rynku.

Znaczne zasoby ziemi konieczne są też aby właściwe zagospodarować nawozy organiczne (obornik, gnojówka, ewentualnie gnojowica). Przyjęty sposób naliczania dopłat bezpośrednich - głównie na hektar UR - "konserwuje" istniejący stan a nawet prowadzi do rezygnacji rolników z prowadzenia działalności pracochłonnych (w tym produkcji mleka). Aby następował rozwój gospodarstw mlecznych należy podejmować działania sprzyjające gospodarstwom faktycznie prowadzącym działalność rolniczą (szczególnie dość pracochłonną) a nie właścicielom ziemi.

Aby przyspieszyć proces zmian w gospodarstwach zajmujących się produkcją mleka w Polsce konieczne jest przyspieszenie transferu wiedzy (technologicznej i ekonomicznej) od nauki do praktyki oraz od praktyki do nauki.

Mnogość jednostek i instytucji dostarczających informacje rolnikom, w tym zajmującym się chowem bydła mlecznego jest duża, jednak informacje, które trafiają do rolników nie są w pełni użyteczne.

Potrzebne jest na wzór rozwiązań niemieckich (Das Kuratorium für Technik und Bauwesen in der Landwirtschaft - KTBL) lub duńskich (Knokwledge Centre for Agriculture) utworzenie instytucji gromadzącej wiedzę z różnych ośrodków naukowych, inspirującą badania naukowe i bardzo sprawnie przekazującą informacje do praktyki (rolników).

***

Warto przypomnieć, że organizację dwudniowego seminarium, podczas którego wygłoszono wykład sfinansowano ze środków Funduszu Promocji Mleka Agencji Rynku Rolnego. Patronat medialny nad wydarzeniem objął miesięcznik "Przedsiębiorca Rolny".