Wyniki PDO ułatwiają wybór
Każdego roku odmian rzepaku ozimego oferowanych do uprawy przez firmy hodowlano-nasienne oraz innych dystrybutorów nasion jest bardzo dużo. Przy tak licznej ofercie, nie jest łatwo wybrać najbardziej odpowiednie do określonych warunków gospodarstwa. Podjęcie decyzji mogą ułatwić wyniki doświadczeń realizowanych w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO).
Badania PDO umożliwiają sprawdzenie aktualnej wartości dużej liczby odmian wpisanych do Krajowego rejestru (KR) oraz niektórych ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA). Wcześniej, odmiany z katalogu CCA, oceniane są przez co najmniej dwuletni okres badań w doświadczeniach rozpoznawczych i tylko najlepsze z nich, tj. te, które uzyskały pozytywne wyniki cech rolniczo-użytkowych, trafiają następnie do doświadczeń PDO. W sezonie wegetacyjnym 2017/2018 takich odmian pochodzących z CCA badano osiem. Większość ocenianych odmian, łącznie 66, pochodziła z KR. Doświadczenia zlokalizowane są w różnych warunkach siedliskowych na terenie Polski, a ich duża liczba zapewnia obiektywną ocenę.
Rzepak ozimy w badaniach COBORU
Zróżnicowany plon
Plonowanie rzepaku ozimego w roku 2018 było bardzo zróżnicowane terytorialnie, przeważnie większe plony zbierano na południu i wschodzie kraju, natomiast w Wielkopolsce i Kujawach oraz w północno-zachodniej i środkowej części Polski zebrane plony były wyraźnie mniejsze. Zdecydowały o tym warunki pogodowe, które cechowały się nadmiarem opadów w okresie początkowego wzrost roślin jesienią, zwłaszcza na północy kraju, a następnie dużym deficytem opadów, który skutkował warunkami pogłębiającej się suszy wiosną, głównie w maju i czerwcu. W jednej trzeciej wszystkich zebranych doświadczeń plon nasion był poniżej 30,0 dt z ha, w 42 proc. doświadczeń zebrano plon w przedziale od 30,0 do 50,0 dt z ha, natomiast w pozostałych powyżej 50,0 dt z ha. Z uwagi na dużą nieścisłość wyników plonowania, kilka doświadczeń zostało zdyskwalifikowanych po zbiorze nasion.
Średni plon nasion badanych odmian z wszystkich zebranych doświadczeń był mniejszy od uzyskanego w roku 2017 o 6,6 dt z ha, tj. o 15 proc. Rzepak lepiej plonował w rejonie V, IV i VI (tj. w woj. dolnośląskim, opolskim, śląskim oraz świętokrzyskim, lubelskim i podkarpackim), a gorzej w rejonach I i III (w woj. zachodniopomorskim, pomorskim oraz kujawsko-pomorskim, wielkopolskim i lubuskim), w których pogłębiająca się susza była najbardziej dotkliwa. W porównaniu do lat wcześniejszych, zebrane nasiona miały obniżoną wilgotność. Ogólnie, zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach odmian ze zbioru była nieco mniejsza w porównaniu do poprzedniego roku. Na polach produkcyjnych plony rzepaku były przeważnie mniejsze, a rozpiętość uzyskanych plonów bardzo duża. Najczęściej zbierano plon wielkości od 1,5 do 3,5 dt z ha. Z wielu plantacji zebrano nasiona dość drobne, o małej masie. Najczęściej był to efekt uprawy rzepaku na słabszych glebach, na których dodatkowo w okresie dojrzewania wystąpił duży deficyt opadów. Susza powodowała wcześniejsze zasychanie roślin, a tym samym przerwanie procesu wypełniania nasion. Z takiego surowca niezadowoleni byli zarówno rolnicy, jak też zakłady tłuszczowe.
Rzepak: sklejać łuszczyny czy nie?
Różnice w plonowaniu odmian były bardzo duże. Skrajnie różnica między najlepiej i najgorzej plonującą odmianą populacyjną wyniosła 8,5 dt z ha, a najlepiej i najgorzej plonującą odmianą mieszańcową 11,6 dt z ha. Ogólnie lepiej plonowały odmiany mieszańcowe, a ich średni plon był większy o 15 proc. od średniego plonu odmian populacyjnych. Spośród badanych odmian mieszańcowych najlepiej plonowały: DK Exotter, Architect, DK Expansion, Anniston, Stefano KWS, ES Cesario, INV1165, Roberto KWS, DK Expiro, Severino KWS, DK Expression, DK Extract, Tigris, natomiast wśród odmian populacyjnych: SY Ilona, SY Rokas, ES Valegro, Adriana, Birdy, Chrobry oraz Marcelo.
Kilka z tych odmian dobrze plonowało w obu ostatnich latach badań. Spośród badanych odmian cechujących się dużą odpornością na kiłę kapusty w warunkach bez infekcji patogena, najlepiej plonowały odmiany: Alasco, Archimedes i DK Platinium. Ogólnie, w roku 2018 dobrze plonowały odmiany mniej podatne na osypywanie się nasion, zwłaszcza w przypadku przedłużającego się zbioru spowodowanego opadami, odmiany wykazujące dobrą zdrowotność oraz odmiany znoszące warunki posuchy. Przeważnie też lepiej plonowały odmiany nowe, zarejestrowane w ostatnich 3-4 latach, które cechują się dużym potencjałem plonowania.
Na które odmiany rzepaku postawić w 2019 roku?
W województwach są LOZ
Porejestrowe badania odmian rzepaku ozimego umożliwiają także wyodrębnienie tych, które przejawiają dobre przystosowane do uprawy w danym rejonie i są tam najbardziej wartościowe Szczególnie cenione są odmiany względnie stabilnie plonujące, pomimo różnych warunków atmosferycznych w kolejnych sezonach wegetacyjnych. Odmiany takie trafiają na „Listę odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw” (LOZ). W roku 2019, w poszczególnych województwach na LOZ znajduje się od kilku (7) do kilkunastu (17) odmian. Zestawienie odmiany w LOZ oznacza jej rekomendację na obszarze województwa. W br. na wszystkich LOZ znajduje się łącznie 45 odmian rzepaku ozimego. Zdecydowaną większość stanowią odmiany mieszańcowe, których jest 37, natomiast odmian populacyjnych osiem. Szesnaście odmian otrzymało rekomendację do uprawy na terenie pięciu i więcej województw.
Najczęściej polecaną do uprawy odmianą jest populacyjna SY Ilona - w 12 województwach, natomiast odmiany mieszańcowe Bonanza F1, DK Expiro F1 i Kuga F1 - w 9, odmiany Atora F1, DK Extract F1 i ES Valegro - w 8, odmiana DK Platinium F1 - w 7, odmiana SY Florida F1 - w 6, a odmiany Architect F1, Birdy, DK Expression F1 ES Imperio F1, Stefano KWS F1, SY Rokas oraz Tigris F1 - w 5. Inne znalazły się na listach kilku województw, są to: Marcopolos F1 (w 4 województwach), DK Exoter F1, ES Cesario F1,, Mercedes F1, i Quartz (w 3). Pozostałe odmiany z LZO zalecane są do uprawy tylko w jednym lub dwóch województwach. Warto zauważyć, że w br. na LOZ znajdują się trzy odmiany o dużej odporności na kiłę kapusty: Alasco, Archimedes i DK Platinium. Takie odmiany są również poszukiwane przez producentów rzepaku.
Czasowe zezwolenie na neonikotynoidy w rzepaku
Sprawdzone z katalogu
U różnych dystrybutorów nasion w ofercie znajdują się także odmiany rzepaku ozimego z katalogu unijnego, tj. takie, które wpisane są do krajowych rejestrów w innych krajach UE, a nie w Polsce. Takie odmiany, jeżeli nie mają sprawdzonej przydatności do naszych warunków glebowo-klimatycznych, w przypadku uprawy mogą stanowić dla producenta większe ryzyko. W ostatnich latach wiele takich odmian ocenianych było corocznie w serii 15 doświadczeń rozpoznawczych.
Lokalizacja tych doświadczeń w różnych rejonach kraju i pełna porównywalność badanych odmian umożliwiają dobre zweryfikowanie ich wartości i przydatności do uprawy w naszym kraju. Odmiany do tych doświadczeń zgłaszane są przez reprezentantów zagranicznych firm hodowlano-nasiennych, zainteresowanych uprawą takich odmian w Polsce. Wyniki badań rozpoznawczych odmian rzepaku ozimego są publikowane w opracowaniach COBORU, m.in. w WPDO (Wyniki Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych), Oleiste 2018.
- Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 6-2019 - ZAPRENUMERUJ
