Przygotowanie do siewu rzepaku ozimego
Właściwa i staranna agrotechnika może jednak w znaczącym stopniu przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa uprawy rzepaku i wzrostu jej opłacalności.
Rzepak ozimy wymaga gleb żyznych, o wysokiej kulturze, zasobnych w próchnicę i o uregulowanym odczynie. Najlepiej więc udaje się na glebach klas I-III (kompleks pszenny bardzo dobry i dobry oraz żytni bardzo dobry). Słabiej plonuje na glebach klasy IV (kompleks żytni dobry), nie jest natomiast polecany do uprawy na glebach klas V-VI.
Wysiew na stanowiskach o niskim pH powoduje utrudniony rozwój początkowy roślin oraz wpływa na gorsze przyswajanie składników pokarmowych w późniejszych fazach rozwojowych. Jeżeli więc zachodzi konieczność regulacji odczynu gleby, zabieg ten najlepiej jest wykonać pod przedplon stosując nawozy wapniowo-magnezowe.
Rzepak w żywym mulczu
W uprawie rzepaku ozimego bardzo ważny jest prawidłowo zbilansowany płodozmian, w którym, ze względu na zwiększone ryzyko porażenia organizmami chorobotwórczymi powodującymi takie choroby jak: kiła kapusty, sucha zgnilizna, cylindrosporioza, udział rzepaku nie powinien przekraczać 20-25 proc. (czyli uprawa na tym samym polu co 4-5 lat). Ma to szczególne znaczenie w rejonach produkcji buraków cukrowych ze względu na zwiększone występowanie mątwika burakowego.
Najlepszymi przedplonami dla rzepaku ozimego są: wczesne strączkowe (bobowate grubonasienne) na nasiona i masę zieloną, wczesny ziemniak oraz bobowate wieloletnie z zakończonym użytkowaniem w lipcu. W praktyce rolniczej najczęściej uprawia się go jednak po zbożach (jęczmień ozimy i jary, pozostałe zboża ozime, pszenica jara i owies) i jest on często jedyną rośliną dwuliścienną w płodozmianie.
Agrotechnika rzepaku ozimego rozpoczyna się od przygotowania gleby do siewu. Wszystkie przedsiewne zabiegi uprawowe mają na celu stworzenie optymalnych warunków do kiełkowania nasion i prawidłowego wzrostu początkowego roślin, który w dużej mierze decyduje o możliwościach ich plonowania.
Miłośnicy rolnictwa u Wiesława Gryna
Obok odczynu i zasobności w składniki pokarmowe, bardzo ważna jest odpowiednia struktura gleby. Najbardziej pożądana jest struktura gruzełkowata, która warunkuje prawidłową aktywność biologiczną w glebie, reguluje właściwości wodno-powietrzne i cieplne oraz umożliwia swobodny wzrost korzeni (w przypadku rzepaku ozimego ich długość wynosi 50-60 cm przed zimą, a w pełni wzrostu sięga nawet do 3 m).
Nadmierne rozpylenie gleby niesie ze sobą ryzyko zamulenia i zaskorupienia wierzchniej warstwy gleby podczas intensywnych opadów deszczu, co poprzez zmniejszenie ilości dostępnego powietrza i utrudnienie kiełkowania roślin prowadzi do pogorszenia wschodów i ograniczenia poziomu plonowania.
Sposób uprawy gleby determinowany jest rodzajem i terminem zbioru przedplonu. Ponieważ rzepak wysiewa się w sierpniu a zbiera w lipcu następnego roku, nie pozostaje dużo czasu na staranną uprawę gleby, szczególnie w przypadku opóźnionego zbioru przedplonu. Standardowo zaleca się przeprowadzenie zespołu uprawowego pożniwnego i przedsiewnego. Ze zbóż warunki takie stwarza tylko jęczmień ozimy.
Po pozostałych roślinach zbożowych upraszcza się z reguły zespół upraw pożniwnych, rezygnując z podorywki na rzecz talerzowania, kultywatorowania i bronowania. Orka siewna powinna być wykonana na głębokość 20-22 cm. Należy ją przeprowadzić wystarczająco wcześnie, aby gleba „osiadła” i odbudowała system przestworów kapilarnych, warunkujących prawidłowy podsiąk wody.
Wschody rzepaku w Sahryniu
Coraz większą popularność, szczególnie w dużych gospodarstwach, zyskuje uprawa rzepaku w systemie bezorkowym, polegającym na mieszaniu gleby bez jej odwracania. Pozwala to na rozdrobnienie ścierni i wymieszanie nawozów z glebą oraz zastosowanie standardowych siewników redlicowych.
Natomiast w przypadku zastosowania płytkiej uprawy talerzowej należy zastosować specjalne siewniki z redlicami talerzowymi do siewu bezpośredniego, a kiełkujące chwasty i samosiewy zniszczyć przedsiewnie herbicydem totalnym (np. Roundup). Uproszczone systemy uprawy mają na celu zmniejszenie nakładów energii na uprawę gleby poprzez ograniczenie ich liczby i/lub intensywności.
Wiążą się one jednak z pewnymi zmianami fizycznymi i biochemicznymi w środowisku glebowym i w rezultacie powodują mniejsze lub większe obniżenie poziomu plonowania roślin. Zasadniczo więc powinny być stosowane jedynie na glebach żyznych i utrzymanych w wysokiej kulturze, na których efekty te nie będą bardzo widoczne. Należy również wspomnieć, że z uwagi na fakt obserwowanego wolniejszego rozwoju początkowego i jesiennego roślin przy siewie bezpośrednim, zaleca się uprawę odmian charakteryzujących się mocnym wigorem i szybkim tempem wzrostu.
Siew rzepaku ozimego rozpoczęty
Rzepak ozimy jest rośliną posiadającą wysokie potrzeby pokarmowe i nawozowe. Dawki nawozów mineralnych powinny uwzględniać nie tylko potrzeby pokarmowe, ale również aktualną zasobność gleby. Już w okresie jesiennym rośliny rzepaku pobierają znaczne ilości składników pokarmowych, głównie azotu i potasu. Rzepak bardzo dobrze reaguje na nawożenie mocznikiem (w przypadku uprawy po przedplonie zbożowym należy zastosować dodatkowo 30-50 kg N/ha). Nie zaleca się natomiast stosowania saletrzanej formy azotu, która utrudnia hartowanie roślin przed zimą. Nawożenie fosforem i potasem zaleca się zastosować pod orkę siewną, najlepiej w postaci nawozów wieloskładnikowych.
Bardzo ważnym czynnikiem agrotechnicznym w uprawie rzepaku ozimego jest termin siewu. Warunkuje on właściwy rozwój roślin przed zimą i dobre przezimowanie. Do prawidłowego rozwoju jesiennego rzepak potrzebuje około 60-75 dni ze średnią temperaturą powietrza powyżej 5°C.
Jeżeli zostanie on wysiany zbyt wcześnie, wówczas rośliny wskutek wydłużonej wegetacji jesiennej będą nadmiernie rozwinięte i bardziej narażone na gorsze przezimowanie (rośliny rzepaku najlepiej zimują w fazie 8-10 liści w rozecie oraz gdy szyjka korzeniowa ma średnicę 5-10 mm). Jeżeli natomiast rzepak zostanie wysiany zbyt późno, wówczas wskutek skróconej wegetacji jesiennej rośliny wchodząc w etap spoczynku zimowego będą niedostatecznie rozwinięte i bardziej podatne na wymarzanie.
Kieruj się listą
Należy również zaznaczyć, że plon rzepaku ozimego kształtuje się już przy rozpoczęciu wegetacji jesiennej w fazie od 7 liści, gdy zaczyna się tworzenie zawiązków rozgałęzień produktywnych z łuszczynami i zawiązków nasion w łuszczynie. Opóźnienie terminu siewu może mieć więc istotny wpływ na wysokość plonowania.
Polska jest krajem zróżnicowanym pod względem warunków klimatycznych i dlatego optymalny termin siewu rzepaku ozimego jest uzależniony przede wszystkim od położenia w danym rejonie kraju. Najwcześniej zaleca się wysiewać rzepak w rejonie Polski północno-wschodniej (10-15 sierpnia), następnie w Polsce centralnej (15-20 sierpnia) i w pozostałej części kraju (20-25 sierpnia).
Równie ważna, co termin siewu jest ilość wysiewanych nasion oraz głębokość ich umieszczenia w glebie. W przypadku większości nowoczesnych odmian mieszańcowych rzepaku ozimego zalecana ilość wysiewu to 45-60 nasion/m2. Ilość ta zapewnia optymalny rozwój roślin na jesieni, niską tendencję do elongacji szyjki korzeniowej przed zimą, dobre przezimowanie, dobrą tolerancję na wyleganie roślin oraz korzystne warunki fitosanitarne w łanie.
Nowości odmianowe w rzepaku ozimym w 2017 r.
Szczegółowe zalecenia dotyczące optymalnej obsady dla poszczególnych odmian określają ich hodowcy (np. odmiany słabo rozgałęziające się należy wysiewać gęściej, niż silnie rozgałęziające się, gdyż za gęsty siew powoduje wybujanie roślin). W przypadku odmian klasycznych o standardowej biomasie jest to najczęściej 45-50 nasion/m2, podczas gdy odmiany półkarłowe o zredukowanej biomasie można wysiewać w nieco większym zagęszczeniu – 50-60 nasion/m2.
W praktyce ilość wysiewu nasion i warunkowane przez to zagęszczenie roślin zależy również od terminu siewu i warunków pogodowych. W przypadku siewów opóźnionych lub w niekorzystnych warunkach uprawowych zaleca się zwiększenie ilości wysiewanych nasion o 10-15 proc.
Rzepak posiada dobre zdolności kompensacyjne (szczególnie odmiany mieszańcowe) i bardzo często uzyskuje wysokie plony także przy niższych obsadach i równomiernie rozmieszczonych roślinach. Spowodowane jest to wytworzeniem większej liczby rozgałęzień bocznych, większą zdrowotnością łanu oraz dobrą tolerancją na wyleganie.
Z kolei nadmierne zagęszczenie roślin powoduje słabsze rozwinięcie roślin, systemu korzeniowego, większą tendencję do wylegania i porażenia przez choroby.
W zależności od stosowanej technologii produkcji rzepak ozimy wysiewany jest siewnikami konwencjonalnymi lub punktowymi. W Polsce najczęściej stosuje się siewniki konwencjonalne przy rozstawie rzędów 12,5 cm. Ważne jest równomierne i płytkie umieszczenie nasion w glebie. Na glebach cięższych i dostatecznie wilgotnych nasiona rzepaku wysiewamy płytko na głębokość 1-2 cm. Na glebach lżejszych i bardziej przesuszonych głębiej – 2,5-3,5 cm.
Jak co roku czasu do właściwego przygotowania stanowiska do siewu rzepaku ozimego nie jest dużo, a sytuacji nie poprawia często występująca w tym czasie deszczowa pogoda. Warto jednak zwrócić na to szczególną uwagę i zrobić wszystko co możliwe, aby już na jesieni zapewnić solidne podstawy pod przyszłe plony.
- Krok po kroku w zakresie doboru odmian, nawożenia i ochrony roślin. Zamów prenumeratę miesięcznika "Nowoczesna Uprawa" już teraz
