W ubiegłym tygodniu, zgodnie z sygnalizacją Instytutu Ochrony Roślin - PIB w Poznaniu, w Winnej Górze (woj. wielkopolskie) zaobserwowano masowy nalot słodyszka rzepakowego, który przekroczył w tej lokalizacji próg ekonomicznej szkodliwości.
W ubiegłym tygodniu, zgodnie z sygnalizacją Instytutu Ochrony Roślin - PIB w Poznaniu, w Winnej Górze (woj. wielkopolskie) zaobserwowano masowy nalot słodyszka rzepakowego, który przekroczył w tej lokalizacji próg ekonomicznej szkodliwości. Obserwacje trzeba zintensyfikować jednak w całym kraju, zwłaszcza, że w drugiej połowie tygodnia ma się ocieplić.
O tym w jakim terminie i nasileniu pojawią się pierwsze chrząszcze słodyszka na plantacjach rzepaku zależy od warunków pogodowych - głównie temperatury. Już kilkudniowe okresy z temperaturą minimum 9°C stymulują „przebudzenie” chrząszczy, które zimują na miedzach, rowach melioracyjnych lub w ściółce na skrajach lasów i zadrzewień. Terminy nalotów pierwszych chrząszczy na plantacje rzepaku ozimego są różne w poszczególnych latach i rejonach kraju - zwykle przypadają od połowy marca do końca kwietnia. W tym roku ze względu na zimną wiosnę pojawił się później.
Najważniejszym gospodarczo szkodnikiem rzepaku, zarówno ozimego, jak i jarego, w okresie wiosennej wegetacji jest słodyszek rzepakowy. Problem z jego zwalczaniem jest coraz większy, ponieważ obecnie szkodnik ten jest gatunkiem najsilniej...
Chrząszcze najpierw przelatują na nieliczne jeszcze żółto kwitnące kwiaty (głównie chwastów, ale też często na kwitnącą w tym czasie wierzbę), w celu uzupełnienia energii po zimowym spoczynku.
W okresie nalotu, który może trwać nawet do kilkunastu tygodni, rośliny rzepaku ozimego i jarego mogą znajdować się w różnych stadiach rozwojowych – od rozety do pełni kwitnienia. Główny nalot słodyszka poprzedzony jest lotem mniejszej liczby chrząszczy, które początkowo gromadzą się na brzegach pól.
Niszczą pąki
Po kopulacji samice przystępują do składania jaj (około 200) bezpośrednio do rozwijających się pąków kwiatowych. Larwy żerują wewnątrz pąków żywiąc się pyłkiem przez około miesiąc, nie powodują jednak większych strat gospodarczych. Przyczyną głównych uszkodzeń są chrząszcze, które przegryzają pąki, żeby dostać się do pyłku, a największe szkody wyrządzają w fazie „zielonego pąka”.
Uszkodzone pąki (zwykle wierzchołkowe) żółkną, zasychają i odpadają. Jeżeli w okresie pąkowania wystąpią kilkudniowe chłodniejsze okresy, to straty mogą być większe. Rzepak w pełni kwitnienia jest w mniejszym stopniu narażony na uszkodzenia przez słodyszka, ponieważ jako roślina o dużej zdolności regeneracji (szczególnie odmiany mieszańcowe), potrafi w pewnym zakresie je kompensować.
Rzepak ozimy znajduje się obecnie w pełni kwitnienia, tymczasem rzepak jary wchodzi właśnie w fazę zielonego pąka. Zaczyna mu zagrażać słodyszek rzepakowy. W ostatnich kilku dniach szybkość wzrostu roślin rzepaku jarego znacznie wzrosła,...
W sytuacji kiedy słodyszek występuje masowo, rzepak opóźnia kwitnienie, a w przypadku braku zwalczania szkodnika może być dodatkowo osłabiany, m.in. przez patogeny, i nie zakwitnąć. Szacuje się, że w wyniku żerowania słodyszka straty plonu na nieodpowiednio chronionej plantacji mogą sięgać nawet 80%.
Rozpoznaj zagrożenie
Słodyszek rzepakowy co roku wymaga chemicznego zwalczania. Potencjalne szkody zwiększają: duży areał uprawy, zmiany klimatu, uproszczenia agrotechniczne i kurczący się asortyment substancji czynnych. W przypadku słodyszka duże znaczenie ma monitoring plantacji. Termin nalotu szkodnika pozwolą określić żółte naczynia umieszczone na wysokości roślin. Natomiast zabieg zwalczania musi poprzedzać dokładna lustracja roślin, która pozwoli precyzyjnie ustalić moment przekroczenia progu ekonomicznej szkodliwości, który w fazie zwartego kwiatostanu (BBCH 50-52) wynosi 1-2 chrząszcze na 1 roślinie, a w fazie luźnego kwiatostanu (BBCH 55-59) 3-5 chrząszczy na roślinie.
Na większych plantacjach zwalczanie po dokładnym monitoringu można przeprowadzić w pasie brzegowym i takie działanie jest zgodne z zasadami ochrony integrowanej. Dzięki temu możliwe jest ograniczenie chemizacji i kosztów ochrony, co na większych plantacjach przynosi wymierne korzyści ekonomiczne. Skuteczność zwalczania słodyszka zależy od właściwego terminu zabiegu, odpowiedniej dawki zastosowanego insektycydu, a także optymalnej temperatury jego działania, którą należy mierzyć bezpośrednio przy gruncie na plantacji.
Kilka dni ciepła spowodowało, że w uprawach znowu uaktywniły się szkodniki. Na zboża nalatują skrzypionki, a na rzepak ozimy chowacz czterozębny. Coraz mocniej daje się we znaki także słodyszek rzepakowy. W komunikacie z 7 kwietnia,...
Zapewnij bezpieczeństwo zapylaczom
Bardzo ważnym aspektem ochrony integrowanej jest bezpieczeństwo zapylaczy, ponieważ w okresie zwalczania słodyszka kwitną pośpiechy rzepaku oraz chwasty. Ochrona pszczół podczas zabiegów chemicznych jest obowiązkiem ustawowym, dlatego zabiegi chemicznego zwalczania należy wykonywać późnym wieczorem, po zakończonym oblocie pszczół, z uwzględnieniem selektywności i okresu prewencji stosowanego insektycydu.
Jednak już od kilku lat Komisja Europejska wycofuje kolejne substancje czynne skuteczne w zwalczaniu słodyszka, jak np.: malation, chloropiryfos czy tiachlopryd. Nowo wprowadzane strategie zakładają wycofanie w najbliższym czasie także m.in. wszystkich pyretroidów oraz pozostałych związków z grupy fosforoorganicznych i oksadiazyn. Obecnie pula zarejestrowanych insektycydów do zwalczania słodyszka obejmuje 12 substancji czynnych należących do 5 grup chemicznych (tabela).
Problemy ze skutecznością zabiegów
Nowym elementem technologii produkcji rzepaku ozimego jest aplikacja dolistna krzemu. Obecnie rekomenduje się wykonanie pierwszego zabiegu jesienią, aby poprawić kondycję roślin przed zimą, a kolejnego/kolejnych wiosną. Ostatnie spadki temperatury...
Zjawisko odporności szkodników na substancje czynne insektycydów staje się coraz bardziej powszechne. Z tego powodu trudności ze zwalczaniem szkodników mają niekorzystny oddźwięk zarówno ekonomiczny (koszty powtórnych zabiegów), jak i środowiskowy (wzrost poziomu chemizacji). Jednostronne stosowanie przez kilka kolejnych sezonów tych samych insektycydów lub należących do tej samej grupy chemicznej (np. pyretroidów przez blisko 40 lat), spowodowało wykształcenie odporności u lokalnych populacji słodyszka.
W celu ograniczania tego postępującego zjawiska zaleca się stosowanie w sposób przemienny insektycydów z różnych grup chemicznych, o różnych mechanizmach działania na szkodnika. Jednak z uwagi na stopniowe wycofywanie substancji czynnych, działania te stają się coraz trudniejsze, a w niektórych uprawach wręcz niewykonalne. Obecnie KE więcej substancji czynnych wycofuje, niż wprowadza na rynek nowych. Dlatego przy braku alternatywnych rozwiązań problem odporności i związanej z nią skuteczności zwalczania będzie narastał.
Aktualnie spośród zarejestrowanych substancji czynnych, słodyszek wykazuje odporność na wszystkie pyretroidy (także na 2/3 areału uprawy rzepaku w Europie), natomiast średnią wrażliwość na acetamipryd, a wysoką wrażliwość na indoksakarb oraz fosmet.
Tabela. Insektycydy zarejestrowane do zwalczania słodyszka rzepakowego w uprawie rzepaku ozimego
|
Substancja czynna
|
Nazwa insektycydu
|
Optymalna temperatura działania
|
|
Etery arylo-propylowe (IRAC 3A)
|
|
etofenproks
|
Kedu 30 EC, Trebon 30 EC, Uppercut 30 EC
|
poniżej 20°C
|
|
Fosforoorganiczne (IRAC 1B)
|
|
fosmet
|
Bratomir 50 WG*, Boravi 50 WG*, Gradient 50 WG*
|
powyżej 15°C
|
|
Neonikotynoidy (IRAC 4A)
|
|
acetamipryd
|
Acelan 20 SP, Aceplan 20 SP, Aceptir 200 SE*, Acetamoc, Apis 200 SP*, Carnadine 200 SL*, Kestrel 200 SL*, Kobe 20 SP, Lanmos 20 SP, Los Ovados 200 SE*, Mospilan 20 SP, , Sekil 20 SP
|
szeroki zakres
|
|
Oksadiazyny (IRAC 22)
|
|
indoksakarb
|
Avaunt 150 EC, Explicit 150 EC, Sindoxa
|
szeroki zakres
|
|
Pyretroidy (IRAC 3A)
|
|
alfa-cypermetryna
|
A-Cyper 100 EC, Alciper 100 EC, Alfa Cyper 100 EC, Alfacypermetryna 10 EC, Alfastop 100 EC, Asteria 100 EC, Cyper-Fas 100 EC, Fastac 100 EC, Fastac Active 050 ME, Fiesta 100 EC, Proalfacypermetrin, Rufous 100 EC
|
poniżej 20°C
|
|
cypermetryna
|
AfiMax 500 EC, Alfa-Pest 100 EC, Cimex Forte 500 EC*, Cimex Max 500 EC, Cyperfor II 100 EC, Cyperkill Max 500 EC*, Cypermoc, , Cythrin 500 EC, Insektus 500 EC, Sherpa 100 EC, Sorcerer 500 EC, Super Cyper 500 EC, Superkill 500 EC, Superkill Max 500 EC, Supersect 500 EC
|
|
deltametryna
|
Decis 2,5 EC, Decis Mega 50 WG*, Deka 2,5 EC*, DelCaps 050 CS, Delmetros 100 SC, Delta 50 EW*, Delta-Glob 25 EC, Deltakill, DelTop 050 CS, DeLux 050 CS, Demetrina 25 EC, Desha 2,5 SC*, Dyno 2,5 EC*, Khoisan 25 EC, Koron 100 SC, Matrix 2,5 EC*, Patriot 100 EC, Pilgro 100 SC, Poleci 2,5 EC*, Scatto
|
|
esfenwalerat
|
Sumi-Alpha 025 EC, Sumicidin 050 EC
|
|
gamma-cyhalotryna
|
Modivo 60 CS*, Nexide 60 CS*, Rapid 060 CS*
|
|
lambda-cyhalotryna
|
Arkan 050 CS, Globe, Helm-Lambda 100 CS, Judo 050 CS, Kaiso 050 EG, Kaiso Sorbie, Karate Zeon 050 CS, Kidrate, Kivano 050 EG, Kusti 050 CS, LambdaCe 050 CS, Minori 050 EC, Nagomi 025 WG, Ninja 050 CS, Sparrow, Sparviero, Wojownik 050 CS
|
|
tau-fluwalinat
|
Evure 140 EW, Kaliber 240 EW, Mavrik Vita 240 EW
|
|
zeta-cypermetryna
|
Alstar 100 EW, Ammo Super 100 EW, Fury 100 EW, Minuet 100 EW, Rage 100 EW, Titan 100 EW
|
|
Pyretroidy + neonikotynoidy (IRAC 3A + 4A)
|
|
lambda-cyhalotyna + acetamipryd
|
Inazuma 130 WG, Inpower 130 WG, Nepal 130 WG
|
szeroki zakres
|
* insektycydy zarejestrowane również w rzepaku jarym
-
Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 4-2021 - ZAPRENUMERUJ
