Naturalne sposoby na omacnicę prosowiankę

Poleć

Udostępnij

Autor tekstu: dr hab. inż Paweł K. Bereś, prof. TSD IOR-PIB w Rzeszowie | redakcja@agropolska.pl

10-05-2021,11:30 Aktualizacja: 10-05-2021,11:34

A A A

Spośród szkodników kukurydzy, od wielu lat największe zagrożenie stanowi omacnica prosowianka. Badania IOR – PIB wykazały, że potrafi „zebrać” niezłe żniwo - nawet powyżej 2,5 t ziarna/ha. Przy obecnych cenach jest to znaczący ubytek finansowy. W przypadku kukurydzy cukrowej sytuacja jest jeszcze groźniejsza, ponieważ odpadem jest każda uszkodzona kolba.

Omacnica prosowianka zasiedla już cały kraj, choć największą szkodliwość obserwuje się w południowej i środkowej Polsce. W niektórych latach uszkadza nawet 100% roślin, choć zwykle jest to 30-60%. Także na północy kraju lokalnie gąsienice uszkadzają już 20-30% roślin, co wskazuje na przekroczenie progu ekonomicznej szkodliwości.

Kukurydza na kiszonkę. Wykorzystaj postęp odmianowy

Kukurydza to dobry przykład na to, że rozważny wybór odmiany jest najlepszą inwestycją. Dlatego należy na bieżąco śledzić ruch odmianowy, zwłaszcza, że tylko niektóre z odmian znajdują się w czołówce dłużej niż pięć lat. ...

czytaj więcej

Łatwo nie „odpuszcza”

Szacuje się, że w skali kraju omacnica prosowianka powoduje średnie straty w plonach kukurydzy na kiszonkę w wysokości około 10%, a w uprawie na ziarno 15-20%. Jej szkodliwość nie jest stała w kolejnych latach, ponieważ rozwój szkodnika zależy od wielu różnych czynników zależnych bądź niezależnych od plantatora.

Panuje pogląd, że skoro w jednym roku omacnica „odpuściła” to nie ma sensu jej ograniczać choćby profilaktyką w kolejnym sezonie, ale jest to niestety błędne myślenie. Gatunek ten jest na tyle płodny, że bardzo szybko odbudowuje swoją populację, dlatego corocznie powinien być monitorowany. W rejonach, w których powoduje najwyższe szkody, należy ograniczać jego liczebność i to zarówno metodami profilaktycznymi, jak i interwencyjnymi. Tam, gdzie szkodzi mniej, wystarczy profilaktyka.

Poza stratami bezpośrednimi, omacnica przyczynia się też do wzrostu zagrożenia dla kukurydzy ze strony chorób, zwłaszcza fuzaryjnych. Są one szczególnie groźne, gdyż ich sprawcy mogą wytwarzać groźne dla zdrowia ludzi i zwierząt mykotoksyny.

Żeruje w ukryciu

Uszkadzają ziarno kukurydzy w magazynach

Kukurydza podczas długotrwałego składowania narażona jest na uszkodzenia powodowane przez szkodniki magazynowe, w tym owady. Czujność procentuje, warto więc monitorować zagrożenie, aby uniknąć strat. Na co należy zwrócić uwagę? Na...

czytaj więcej

Omacnica prosowianka jest jedynym gatunkiem, który uszkadza niemal wszystkie nadziemne części roślin, poza korzeniami podporowymi. Jest doskonale przystosowana do żerowania w roślinach grubołodygowych, co pozwala jej skutecznie chronić się zarówno przed wrogami naturalnymi, jak i zabiegami ochrony roślin (preparaty kontaktowe są nieskuteczne).

Poza tym żeruje w ukryciu, bo wgryza się w tkanki roślin i często zostaje zauważona dopiero w momencie pojawu pierwszych uszkodzeń. Pełnię uszkodzeń obserwuje się wtedy, gdy łodygi już się łamią, a wówczas na reakcję jest niestety za późno.

Sięgnij po produkty naturalne

Obecny program ochrony kukurydzy przed omacnicą prosowianką jest dobrze opracowany. Plantatorzy mają do wyboru metody profilaktyczne i bezpośredniego zwalczania. Coraz większym zainteresowaniem cieszy się metoda biologiczna, która jest stosowana na małych, jak i wielkoobszarowych plantacjach, głównie dzięki temu, że niektóre czynniki biologiczne można stosować z powietrza, np. z użyciem dronów bądź wiatrakowców.

Omacnica prosowianka – zalety biologicznego zwalczania

Omacnica prosowianka (Ostrinia nubilalis) to szkodnik, który stanowi coraz większe zagrożenie dla upraw kukurydzy w Polsce. Jest to związane zarówno ze wzrostem areału upraw kukurydzy jak i intensyfikacji jej produkcji. Gąsienice...

czytaj więcej

Metoda biologiczna w kukurydzy obejmuje obecnie użycie dwóch czynników ograniczających szkodnika. Pierwszym jest pasożytnicza błonkówka - kruszynek (Trichogramma spp.), a drugim są mikroorganizmy na bazie bakterii owadobójczej z rodzaju Bacillus thuringiensis spp. kurstaki.

Walka biologiczna w kukurydzy opiera się na zarejestrowanych preparatach mikrobiologicznych oraz na tych, które nie wymagają rejestracji (makrofagi). Uzupełnieniem są różne produkty biotechniczne wspomagające rośliny, ale nie będące środkami ochrony roślin, a które oparte są na różnych składnikach naturalnych.

Trzeba się przekonać

W odróżnieniu od upraw szklarniowych, w których walka biologiczna jest prowadzona w warunkach w dużej mierze kontrolowanych, na polach kukurydzy jest to utrudnione, gdyż nie da się tu panować nad temperaturą, wilgotnością, ruchem powietrza czy promieniowaniem UV. Fakt, że walka biologiczna na tak dużą skalę jest stosowana w kukurydzy należy uznać za ogromny sukces nauki i praktyki, ale i otwartości rolników na testowanie różnych sposobów ograniczania liczebności szkodnika.

Kruszynek z nieba na omacnicę prosowiankę

Ośmioletnie wyniki badań agrolotniczej aplikacji kruszynka przeciwko omacnicy prosowiance potwierdziły dosyć wysoką skuteczność tej metody ochrony biologicznej. Wciąż jednak nie cieszy się ona zbyt dużym zainteresowaniem wśród...

czytaj więcej

Wdrożenie metod biologicznych w zwalczaniu omacnicy prosowianki różnie się odbywa – jedni rolnicy są otwarci i zadowoleni, inni nieufni, zwłaszcza, że pogoda „może namieszać”. Jeżeli nigdy nie stosowano w gospodarstwie metody biologicznej, a jest obawa o koszty, skuteczność, czy samo jej prowadzenie, to można spróbować wdrożyć ją na mniejszym areale i ocenić efekty. W przypadku gdy będą zadowalające, to można rozszerzyć zakres jej stosowania w kolejnych latach.

Metoda z użyciem kruszynka

Jest skierowana wyłącznie do zwalczania jaj omacnicy prosowianki. Polega na wykładaniu biopreparatów zawierających w swoim wnętrzu żywe larwy oraz poczwarki kruszynka. Jest to niewielka błonkówka osiągająca 0,4-1,2 mm długości, która pasożytuje jaja wielu owadów, w tym omacnicy prosowianki, rolnic, piętnówek i słonecznicy orężówki. Na świecie występuje około 650 gatunków kruszynka, w Polsce do walki biologicznej wykorzystuje się dwa: Trichogramma brassicae oraz Trichogramma evanescens. Wykaz aktualnie dostępnych w Polsce biopreparatów podano w tabeli 1.

Makrofagi nie wymagają u nas rejestracji. Biologiczną walkę z omacnicą prosowianką rozpoczyna się z chwilą wykrycia nalotu pierwszych motyli bądź znalezienia pierwszych jaj. W zależności od zaleceń producenta, wykonuje się 1-2 introdukcje kruszynka (w rejonach dużego nasilenia występowania omacnicy dwa wyłożenia to konieczność).

Jak i czym zwalczyć omacnicę prosowiankę?

Omacnica prosowianka uszkadza kukurydzę na coraz większej liczbie plantacji w Polsce. Żerowanie gąsienic może skutkować spadkiem plonu ziarna nawet powyżej 2 t/ha, dodatkowo zwiększa zagrożenie ze strony fuzarioz oraz mykotostyn. Dlatego często...

czytaj więcej

Osobną kwestią jest kukurydza cukrowa, w uprawach której czasami wykonuje się dodatkowe 1-2 introdukcje w zależności od zagrożenia, ale też i terminu siewu roślin (siewy etapami dla potrzeb rozłożenia w czasie dostaw na rynek). Pierwszą należy wykonać natychmiast po pojawieniu się pierwszych jaj szkodnika na roślinach, co przypada zwykle pod koniec drugiej oraz w trzeciej dekadzie czerwca (na południu kraju i częściowo w pasie środkowym) lub pod koniec czerwca i w pierwszych dniach lipca (w rejonach środkowych i północnych).

Drugą introdukcję przeprowadza się 7-10 dni później. Kolejne w razie potrzeby, zwykle po dalszych 7 dniach. Termin wyłożenia kruszynka zależy jednak od terminu nalotu omacnicy, który może zmieniać się w latach, w zależności od pogody.

Gdy do monitorowania omacnicy prosowianki stosuje się pułapki świetlne (ewentualnie mniej precyzyjne feromonowe) to pierwsze wyłożenie biopreparatu wykonuje się zwykle po 5-7 dniach od stwierdzenia pierwszego motyla w pułapce (zwykle jako pierwsze odławiają się samce). Druga introdukcja wykonywana jest po 7-10 dniach od pierwszej. Jest także możliwość zakupu biopreparatu wraz z kompleksową usługą jego zastosowania i oceny skuteczności.

Błonkówki działają szybko i sprawnie

Doglebowe odchwaszczanie kukurydzy

Niektóre herbicydy doglebowe można wykorzystać nie tylko przed wschodami rośliny uprawnej, ale także powschodowo. Trzeba jednak pamiętać o jednej podstawowej zasadzie - wszystkie herbicydy doglebowe wymagają wilgotnej gleby. ...

czytaj więcej

Po wyłożeniu biopreparatu, czy to ręcznie, czy za pomocą rozrzutnika, drona lub wiatrakowca, stopniowo wylatują z niego błonkówki. Szukają jaj omacnicy. Gdy je znajdą to składają do ich wnętrza od jednego do kilkunastu swoich jaj. Bardzo szybko zaczynają wylęgać się z nich beznogie larwy, które rozpoczynają wyjadać treść jaja żywiciela. To powoduje natychmiastowe przerwanie rozwoju embrionów gąsienic.

Wizualnym tego efektem jest stopniowa zmiana zabarwienia złoża jaj omacnicy z barwy białej, przez żółtawą, brązowawą do czarnej. W optymalnych warunkach pogodowych cykl rozwojowy kruszynka (od złożenia jaja do wylotu błonkówki nowego pokolenia) trwa 15-20 dni. Tych cykli może być kilka w sezonie wegetacyjnym, co zależy od długości składania jaj przez omacnicę prosowiankę, a więc dostępności pożywienia dla larw kruszynka.

Producenci niekiedy pytają, czy stosowanie biopreparatów z kruszynkiem jest bezpieczne dla naturalnie występujących motyli niebędących szkodnikami. Ponieważ kruszynek, którego wykłada się na plantacje, nie ma możliwości lotu na długie dystanse, to jego użycie nie stanowi zagrożenia dla organizmów niedocelowych. Trzeba też pamiętać, że kruszynek zmienny (T. evanescens), ale i inne gatunki, naturalnie występują w rodzimej przyrodzie.

O preparatach na bazie bakterii będzie można przeczytać w kolejnym artykule.

Tabela 1. Biopreparaty dostępne w Polsce do zwalczania omacnicy prosowianki w 2021 r.

Biopreparat	Gatunek kruszynka	Postać biopreparatu	Sposób wyłożenia	Liczba introdukcji na kukurydzy zwyczajnej	Dawka na hektar	Ilość błonkówek uwalnianych na hektar uprawy
Trichocap	T. brassicae	kartonowe, biodegradowalne zawieszki na liście	ręcznie	1–2	25 zawieszek	ok. 250 tys.
Tricholet	T. brassicae, T. evenescenss	luźna postać	wiatrakowiec, śmigłowiec, samolot, dron		postać sypka	ok. 250 tys.
Trichosafe zawieszki	T. brassicae	kartonowe, biodegradowalne zawieszki na liście	ręcznie		30 lub 50 zawieszek	ok. 220 tys.
Trichosafe kulki	T. brassicae	biodegradowalne kulki aplikowane na glebę	ręcznie, rozrzutnik kulek, dron		100 kulek	ok. 220 tys.