Działania KOWR w zakresie odnawialnych źródeł energii

Jednym z ustawowych obowiązków Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa jest prowadzenie działań w zakresie odnawialnych źródeł energii, w szczególności w rolnictwie.

Dyrektor Generalny KOWR wykonuje następujące zadania:

1. sprawuje nadzór nad rynkiem biogazu rolniczego, biokomponentów, biopłynów,
   a także funkcjonowaniem spółdzielni energetycznych oraz wytwarzaniem przez rolników biopaliw ciekłych na użytek własny,
2. realizuje działania ukierunkowane na promocję i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii, w szczególności w rolnictwie, obejmujące m.in.:

• szkolenia, w tym dotyczące zakładania i funkcjonowania spółdzielni energetycznych, środowiskowych uwarunkowań dotyczących budowy i funkcjonowania biometanowni, zagospodarowania odchodów zwierzęcych powstających poprzez ich wykorzystanie
  w mikrobiogazowniach rolniczych,
• promocję, w tym wykonanie i emisję w mediach filmów edukacyjnych promujących biogazownie rolnicze i zagospodarowanie biomasy roślinnej w postaci słomy,
• wydawnictwa, w tym artykuły eksperckie i raporty.

Biogaz rolniczy

Polska jest krajem rolniczym, z mocno rozwiniętym sektorem rolnictwa oraz rozbudowanym przemysłem rolno-spożywczym. To właśnie stamtąd pochodzą surowce, które z powodzeniem mogą być wykorzystywane do produkcji biogazu rolniczego. Według szacunków nasz kraj posiada ogromny potencjał surowcowy substratu, jeden z najwyższych w Europie. Pozwala on na produkcję ok. 7–8 mld m³ biogazu rolniczego rocznie.

Dyrektor Generalny KOWR prowadzi rejestr wytwórców biogazu rolniczego. Obecnie do tego rejestru wpisanych jest 139 instalacji, pozwalających na wytworzenie ok. 563 mln m³ biogazu rocznie. W 2021 r. do jego produkcji wykorzystano prawie 5 mln ton surowców, z czego ponad 87% stanowiły odpady z rolnictwa lub przemysłu rolno-spożywczego. Uzyskany biogaz jest wykorzystywany do produkcji zielonej energii elektrycznej oraz ciepła. W ubiegłym roku wytworzono z niego 733 GWh energii elektrycznej, czyli tyle ile średnio w ciągu roku zużywa prawie 300 tys. gospodarstw domowych.

Dodatkowo, w wyniku przetwarzania odpadów rolniczych w biogazowniach powstaje produkt uboczny w postaci masy pofermentacyjnej. Może on być wykorzystywany jako wartościowy nawóz naturalny o oczekiwanej przez rolników strukturze azotowej. W ubiegłym roku uzyskano 3,9 mln ton masy pofermentacyjnej.

Biogazownie rolnicze to nie zawsze duże i drogie instalacje. W ostatnim czasie dostrzegamy coraz większe zainteresowanie budową mikrobiogazowni rolniczych, czyli instalacji o mocy do 50 kWe. Obecnie w Polsce działa ich około 40. Powstają w mniejszych gospodarstwach rolnych i stanowią idealny przykład gospodarki obiegu zamkniętego – z jednej strony utylizują odpady z gospodarstwa, z drugiej produkują energię elektryczną, ciepło oraz nawóz.

Biogazownie rolnicze mogą decydować o energetycznej samowystarczalności obszarów wiejskich. Własna energia to przede wszystkim wymierne oszczędności dla lokalnych społeczności, poprawa środowiska naturalnego, a także aktywizacja gospodarcza całego regionu.

Spółdzielnie energetyczne

Prawdziwą nowością jest możliwość zakładania spółdzielni energetycznych. Mogą one powstawać tylko na terenach gmin wiejskich i miejsko-wiejskich. Obecnie w Polsce działają 2 spółdzielnie energetyczne.

Spółdzielnia energetyczna to zrzeszenie, którego przedmiotem działalności jest wytwarzanie energii elektrycznej, biogazu lub ciepła w instalacjach OZE, a także równoważenie zapotrzebowania na tę energię na potrzeby własne spółdzielni i jej członków. Do założenia spółdzielni wymagane jest uchwalenie statutu przez założycieli - co najmniej 10 osób fizycznych lub 3 osoby prawne oraz rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Z chwilą zarejestrowania w KRS, spółdzielnia nabywa osobowość prawną i może ubiegać się o wpis do wykazu spółdzielni energetycznych, prowadzonego przez Dyrektora Generalnego KOWR.

Warunkami uzyskania wpisu są:

• zrzeszanie nie więcej niż 1 000 członków,
• prowadzenie działalności na obszarze gminy wiejskiej lub miejsko-wiejskiej albo na obszarze trzech tego rodzaju gmin bezpośrednio sąsiadujących ze sobą,
• działanie na obszarze jednego operatora sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej, gazowej lub sieci ciepłowniczej, do której przyłączeni są wytwórcy i odbiorcy energii elektrycznej, biogazu lub ciepła, będący członkami tej spółdzielni,
• posiadanie łącznej zainstalowanej mocy wszystkich instalacji OZE do produkcji energii elektrycznej umożliwiającej pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 70% potrzeb własnych spółdzielni i jej członków, przy czym moc zainstalowana instalacji nie może przekroczyć 10 MW (w przypadku ciepła – łączna moc instalacji nie powinna przekroczyć 30 MW, a biogazu – roczna wydajność instalacji nie powinna przekroczyć 40 mln m³).

Co ważne, spółdzielnia energetyczna może rozliczać wytworzoną energię elektryczną w systemie opustów. Oznacza to, że w sieci może „magazynować” nadwyżki wytworzonej energii, a następnie odebrać ją w stosunku ilościowym 1 do 0,6 (spółdzielnia energetyczna nie może sprzedawać nadwyżek wytworzonej energii elektrycznej).

System wsparcia dla spółdzielni energetycznej wytwarzającej energię elektryczną, obejmuje również zwolnienie z ponoszenia opłaty dystrybucyjnej, opłaty rozliczeniowej oraz części opłat stałych. Dodatkowo, spółdzielnia nie ma obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia oraz podlega zwolnieniu od podatku akcyzowego, w przypadku gdy łączna moc zainstalowana energii elektrycznej wszystkich instalacji OZE nie przekracza 1 MW.

Wsparcie OZE w rolnictwie

Żyjemy w czasach wzrostu świadomości zagrożeń jakie niesienie ze sobą rozwój cywilizacji.

Dlatego KOWR podejmuje działania podnoszące świadomość społeczeństwa poprzez prowadzenie kampanii edukacyjno–promocyjnych, rozpowszechniających wiedzę na temat możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii.

Od 21 września do 18 października 2022 r. zorganizował dla przedstawicieli gmin wiejskich i miejsko-wiejskich bezpłatne szkolenia dotyczące zakładania i funkcjonowania spółdzielni energetycznych na terenach gmin wiejskich i miejsko-wiejskich. Szkolenia przeprowadzono w każdym z 16 województw. W wydarzeniach, w formie on-line, wzięło udział blisko 700 osób. Szkolenia miały na celu udzielenie odpowiedzi na pytania: czym jest spółdzielnia energetyczna i jak ją założyć, czy gmina może stać się członkiem spółdzielni energetycznej oraz jakie korzyści dla gminy i społeczności lokalnej wynikają z założenia spółdzielni energetycznej.

KOWR przeprowadził także cztery webinaria w zakresie środowiskowych uwarunkowań dotyczących budowy i funkcjonowania biometanowni. Szkolenie podzielono na trzy panele.

W pierwszym uczestnicy zapoznali się z tematyką obejmującą zasady funkcjonowania instalacji biogazowych i biometanowych, wytwarzania biometanu w różnych formach skupienia oraz korzyści środowiskowych wynikających z funkcjonowania instalacji biogazowych i biometanowych. Drugi panel został poświęcony różnicom pomiędzy biogazowniami rolniczymi a pozostałymi tego typu instalacjami oraz uregulowaniom prawnym dotyczącym powstawania instalacji biogazowych i biometanowych. Trzeci panel dotyczył przedstawienia i omówienia przykładowego raportu oddziaływania na środowisko opartego o planowaną inwestycję biometanową, ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływań generowanych przez instalację oraz rozwiązań minimalizujących lub kompensacyjnych. W webinariach wzięło udział około 220 osób.

Szkolenia dotyczące możliwości zagospodarowania odchodów zwierzęcych poprzez ich wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej oraz ciepła w mikrobiogazowniach rolniczych – to kolejne działania KOWR. W trakcie wydarzeń uczestnicy odwiedzają mikrobiogazownię rolniczą, a podstawowym celem szkolenia jest przedstawienie zagadnień związanych z: doborem odpowiedniego rodzaju instalacji mikrobiogazowni rolniczej przy uwzględnieniu zapotrzebowania energetycznego gospodarstwa oraz ilości powstających w nim odpadów, praktycznymi aspektami funkcjonowania mikrobiogazowni rolniczych, nakładami inwestycyjnymi, jakie należy ponieść na ten cel, oraz okresem zwrotu inwestycji, podstawowymi korzyściami wynikającymi z zastosowania ww. technologii, dostępnymi systemami wsparcia finansowego dla tego typu inwestycji. Mikrobiogazownia rolnicza to instalacja o mocy zainstalowanej elektrycznej do 50 kW.