Ochronę należy rozpocząć jesienią

Poleć

Udostępnij

Autor tekstu: dr Ewa Jajor, prof. dr hab. Marek Korbas, Instytut Ochrony Roślin – PIB, Poznań | redakcja@agropolska.pl

08-09-2021,8:10 Aktualizacja: 07-09-2021,13:17

A A A

Rzepak ozimy w okresie wegetacji porażany jest przez wiele patogenów, ale jesienią największe zagrożenie stanowi sucha zgnilizna kapustnych. Ze względu na szkody, jakie wyrządza, plantacje należy chronić już od samego początku. Zabieg jesienny pozwala niekiedy pominąć ochronę rzepaku wiosną, po ruszeniu wegetacji.

Sucha zgnilizna kapustnych to choroba, która może występować na wszystkich nadziemnych częściach rzepaku. Wywołują ją dwa gatunki grzybów – Leptosphaeria maculans i nieco mniej szkodliwy L. biglobosa. Sprawcy mają wspólne stadium konidialne – Phoma lingam.

Z liści do szyjki

Sucha zgnilizna może porażać rzepak już w czasie wschodów, ale na tym etapie rozwoju roślin, czyli w stadium liścieni i pierwszej pary liści, trudno ją zauważyć. W tym czasie dobrze widoczne są zgorzele siewek powodowane przez grzyby rodzaju Fusarium oraz mączniak rzekomy rozwijający się na liścieniach. Suchą zgniliznę można obserwować od momentu, gdy rośliny mają wykształcone 4-6 liści właściwych. Wówczas pojawiają się na nich pojedyncze, czasami liczne plamy, których barwa jest różna, młodsze są beżowo-szare, starsze brązowe. Mają one kilka wspólnych cech. Pierwszą jest obecność na powierzchni małych, czarnych, kulistych owocników stadium bezpłciowego – piknidiów. Drugą jest ich lokalizacja w bezpośredniej bliskości nerwów liści. Często jest to nerw główny, ale występowanie obok nerwów bocznych nie jest rzadkością. Taka lokalizacja pozwala grzybni patogena wrosnąć do nerwu i z tego miejsca przerosnąć do szyjki korzeniowej rzepaku.

Zależy od odmiany i pogody

Rozwój grzybni sprawcy suchej zgnilizny kapustnych odbywa się w różnym tempie, które zależy przede wszystkim od odmiany. Liczne plamy z owocnikami na liściach pojawiają się na odmianach wrażliwych. Liście odmian odpornych mają pojedyncze palmy lub nie mają ich wcale. Gdy liście są dobrze rozwinięte, duże, to droga wnikania grzybni patogena do tkanek szyjki wydłuża się. Tempo wzrostu grzyba zależy również od dobowej temperatury jaka panuje podczas jesiennej wegetacji – wyższe temperatury przyspieszają przerastanie grzybni przez tkanki. Rozwój grzyba w przyziemnej części szyjki korzeniowej objawia się pociemnieniem powierzchni szyjki w miejscu blizny po ogonku liściowym. Najczęściej taki obraz objawów widoczny jest po wiosennym ruszeniu wegetacji. W tym czasie rozwija się mokra zgnilizna, grzyb niszczy głębiej położone tkanki łodygi.

Jak ograniczyć porażenie?

Pierwsze i najważniejsze działanie producentów rzepaku to wybór odmiany. Warto wybierać te, których odporność na suchą zgnilizną jest determinowana genetycznie. Hodowcy wprowadzają do uprawy odmiany mieszańcowe rzepaku zawierające specyficzne geny (np. Rlm3, Rlm7, Rlm9 i Apr37), charakteryzujące się stosunkowo wysoką odpornością na porażenie przez sprawców suchej zgnilizny kapustnych. Aktualnie do Krajowego rejestru (KR) wpisanych jest wiele odmian rzepaku ozimego zawierających przede wszystkim gen Rlm7 (niekiedy też inne). Są to między innymi: Absolut, Acapulco, Advocat, Aganos, Akilah, Alvaro KWS, Amazon, Ambasador, Anderson, Angelico, Anniston, Arkansas, Artemis, Augusta, Aurelia, Condor, Desperado, DK Exalte, DK Expiro, DK Exporter, DK Exotter, DK Expansion, DK Expression, DK Exstorm, DK Exssence, DK Extract, Dominator, Duke, Dynamic, ES Barroco, ES Cesario, ES Imperio, INV1188, Kicker, LG Areti, LG Arnold, LG Aviron, Luciano KWS, Riccardo KWS, Roberto KWS, Sergio KWS, Stefano KWS, SY Florida i SY Iowa. W KR znajdują się również odmiany odznaczające się dobrą polową odpornością na porażenie przez sprawcę suchej zgnilizny kapustnych. Są to między innymi: Atora, Bonanza, Garou, Popular i, SY Cassidy.

Innym, ważnym działaniem w walce z grzybami powodującymi suchą zgniliznę kapustnych jest użycie do ochrony roślin odpowiedniego środka grzybobójczego. Możliwości jest wiele, ale ilość dostępnych substancji czynnych jest czynnikiem ograniczającym. Wśród fungicydów dominują środki zawierające: tebukonazol, metkonazol i difenokonazol. Tylko nieliczne fungicydy zawierają dodatkowo: azoksystrobinę, protiokonazol, boskalid, chlorek mepikwatu i paklobutrazol. Większość substancji czynnych, np. tebukonazol, metkonazol, protiokonazol zwalcza sprawców suchej zgnilizny kapustnych i wykazuje (tak jak paklobutrazol, czy chlorek mepikwatu) działanie o charakterze regulatora wzrostu. Jest to ważna cecha, ponieważ rośliny chronione fungicydami zawierającymi te substancje czynne nie wynoszą ponad powierzchnię gleby stożka wzrostu, dzięki czemu zmniejsza się niebezpieczeństwo ich wymarzania.

Jest możliwość ochrony rzepaku przed suchą zgnilizną kapustnych metodą biologiczną. Jeden z zarejestrowanych środków jest biofungicydem, jego substancją czynną są oospory organizmu grzybopodobnego Pythium oligandrum. Trzeba jednak pamiętać, że skuteczność ochrony biologicznej jest niższa w porównaniu do ochrony chemicznej.

W tabeli podano przykłady fungicydów zarejestrowanych do zwalczania chorób rzepaku w okresie jesiennym, gdy rośliny osiągną fazę 4-8 liści właściwych (BBCH 14-18).

Przykłady fungicydów zarejestrowanych do zwalczania chorób rzepaku w okresie jesiennym

Środki ochrony roślin	Substancja czynna/zawartość**	Dawka (kg, l/ha)	Sucha zgnilizna kapustnych	Czerń krzyżowych	Szara pleśń	Cylindrosporioza	Mączniak rzekomy
Albion 240 EC	protiokonazol (80 g/l), tebukonazol (160 g/l)	0,75	+	+	-	-	-
Amistar Gold Max	azoksystrobina (125 g/l), difenokonazol (125 g/l)	1,0	+	-	-	-	-
Artemid	protiokonazol (80 g/l), tebukonazol (160 g/l)	0,75	+	+	-	-	-
Bajlando 500 SC*	tiofanat metylowy (500 g/l)	1,2	+	+	+	-	-
Basior 300 EC	protiokonazol (300 g/l)	0,6	+	-	-	-	-
Bogota 240 EC	protiokonazol (80 g/l), tebukonazol (160 g/l)	0,75	+	+	-	-	-
Bounty 430 SC	tebukonazol (430 g/l)	0,45	+	+	+	-	-
Cambio	metkonazol (60 g/l)	0,7-1,0	+	+	+	+	-
Cantus	boskalid (500 g/kg)	0,2-0,5	+	-	-	-	-
Caramba 60 SL	metkonazol (60 g/l)	0,7-1,0	+	+	+	+	-
Cersus	boskalid (500 g/kg)	0,2-0,5	+	-	-	-	-
Caryx 240 SL	chlorek mepikwatu (210 g/l), metkonazol (30 g/l)	1,0	+	+	-	-	-
Clayton Tebucon 250 EW	tebukonazol (250 g/l)	0,5	+	+	-	-	-
Conatra 60 EC	metkonazol (60 g/l)	0,7-1,0	+	+	+	+	-
Corinth 240 EC	protiokonazol (80 g/l), tebukonazol (160 g/l)	0,75	+	+	-	-	+
Darcos 250 EW	tebukonazol (250 g/l)	0,75	+	+	+	-	-
Denver 240 EC	protiokonazol (80 g/l), tebukonazol (160 g/l)	0,75	+	+	-	-	-
Erasmus 250 EW	tebukonazol (250 g/l)	0,75	+	+	+	-	-
Fezan	tebukonazol (250 g/l)	0,5	-	-	-	+	-
Fieldstar 60 SL	metkonazol (60 g/l)	0,7-1,0	+	+	+	+	-
Furtado 250 EW	tebukonazol (250 g/l)	0,5-0,75	+	+	-	-	-
Horizon 250 EW	tebukonazol (250 g/l)	0,5	+	+	-	-	-
Magnello 350 EC	difenokonazol (100 g/l), tebukonazol (250 g/l)	0,8	+	-	-	-	-
Maxior	difenokonazol (100 g/l), tebukonazol (250 g/l)	0,8	+	-	-	-	-
MetcoGuard	metkonazol (60 g/l)	0,7-1,0	+	+	+	+	-
Metfin	metkonazol (60 g/l)	0,7-1,0	+	+	+	+	-
Metkon 100 SL	metkonazol (100 g/l)	0,4	+	-	-	-	-
Mezzuri 100 SL	metkonazol (100 g/l)	0,4	+	-	-	-	-
Micosar 60 SL	metkonazol (60 g/l)	0,7-1,0	+	+	+	+	-
Mystic 250 EC	tebukonazol (250 g/l)	0,75	+	+	-	-	-
Orius Extra 250 EW	tebukonazol (250 g/l)	1,0	+	+	-	-	-
Plexeo 60 EC	metkonazol (60 g/l)	0,7-1,0	+	+	+	+	-
Polygreen Fungicyde WP	oospory Pythium oligandrum	0,1	+	-	-	-	-
Promino 300 EC	protiokonazol (300 g/l)	0,6	+	-	-	-	-
Protebul 240 EC	protiokonazol (80 g/l), tebukonazol (160 g/l)	0,75	+	+	-	-	+
Sendo 60 EC	metkonazol (60 g/l)	0,7-1,0	+	+	+	+	-
Sintop 500 SC*	tiofanat metylowy (500 g/l)	1,2	+	+	+	-	-
Starpro 430 SC	tebukonazol (430 g/l)	0,45	+	+	+	-	-
Suprax	difenokonazol (250 g/l), paklobutrazol (125 g/l)	0,3	+	+	-	-	-
Syrius 250 EW	tebukonazol (250 g/l)	1,0	+	+	-	-	-
Tarcza Łan Extra 250 EW	tebukonazol (250 g/l)	0,5-0,75	-	+	-	-	-
Tarcza Plus 250 EW	tebukonazol (250 g/l)	0,5-0,75 l/ha	-	+	-	-	-
Tartaros 300 EC	protiokonazol (300 g/l)	0,6 l/ha	+	-	-	-	-
Tauron 240 EW	protiokonazol (80 g/l), tebukonazol (160 g/l)	0,75	+	+	-	-	+
Taxon 375 SC	difenokonazol (250 g/l), paklobutrazol (125 g/l)	0,3	+	+	-	-	-
TebuGuard Plus	tebukonazol (430 g/l)	0,45a	+	+	+	-	-
Tebuprotin 240 EC	protiokonazol (80 g/l), tebukonazol (160 g/l)	0,75	+	+	-	-	+
Tilmor 240 EC	protiokonazol (80 g/l), tebukonazol (160 g/l)	0,75	+	+	-	-	+
Tiptop 500 SC*	tiofanat metylowy (500 g/l)	1,2	+	+	+	-	-
Tiofanat Metylowy 500 SC	tiofanat metylowy (500 g/l)	1,2	+	+	+	-	-
Topen 375 SC	difenokonazol (250 g/l), paklobutrazol (125 g/l)	0,3	+	+	-	-	-
Toprex 375 SC	difenokonazol (250 g/l), paklobutrazol (125 g/l)	0,3	+	+	-	-	-
Topsano 500 SC*	tiofanat metylowy (500 g/l)	1,2	+	+	+	-	-
Topsin M 500 SC*	tiofanat metylowy (500 g/l)	1,2	+	+	+	-	-
Trion 250 EW	tebukonazol (250 g/l)	0,5-0,75	+	+	-	-	-
Trident 375 SC	difenokonazol (250 g/l), paklobutrazol (125 g/l)	0,3	+	+	-	-	-
Toprek 375 SC	difenokonazol (250 g/l), paklobutrazol (125 g/l)	0,3	+	+	-	-	-
Quadris Gold	protiokonazol (80 g/l), tebukonazol (160 g/l)	0,75	+	+	-	-	-
Ventoux 430 SC	tebukonazol (430 g/l)	0,45	+	+	+	-	-
Victosar 250 EW	tebukonazol (250 g/l)	0,5-0,75	-	+	-	-	-
X-Met 100 SL	metkonazol (100 g/l)	0,4	+	-	-	-	-