Wiosenne zachwaszczenie zbóż ozimych
Zboża ozime są bardziej narażone na zachwaszczenie w porównaniu do zbóż jarych. Szczególnie wrażliwa na zagłuszanie przez chwasty jest pszenica ozima.
Pszenica i pszenżyto w wyniku wolnego początkowo wzrostu (niższa krzewistość i ulistnienie) są silniej narażone na konkurencję ze strony chwastów. Dodatkowo stosowanie wysokich dawek azotu przyczynia się do rozrastania chwastów azotolubnych np. przytulia czepna, gwiazdnica pospolita, przetaczniki.
Dlatego pszenica jest zwykle bardziej zagłuszana przez chwasty w porównaniu do żyta, zaś w najmniejszym stopniu zachwaszczone są łany jęczmienia.
W łanach zbóż ozimych występują chwasty jedno-, jak i dwuliścienne wschodzące zarówno jesienią jak i wiosną. Chwasty kiełkujące jesienią rozrastają się silniej niż te ze wschodów wiosennych, np. miotła zbożowa w czasie wilgotnej jesieni intensywnie się rozrasta wytwarzając kilkanaście pędów.
Wiosną wschody są mniej liczne, a miotła wytwarza tylko 3-4 pędy, przez co konkurencyjne oddziaływanie na rośliny zbożowe jest mniejsze.
Zboża ozime najbardziej narażone są na zachwaszczenie we wczesnych fazach rozwojowych – jesienią oraz wiosną od fazy krzewienia do początku strzelania w źdźbło.
Do najgroźniejszych konkurentów z gatunków jednoliściennych należą: miotła zbożowa, wyczyniec polny oraz perz właściwy. Z gatunków chwastów dwuliściennych w zbożach ozimych przeważają: przytulia czepna, fiołek polny, chwasty rumianowate (maruna bezwonna, rumian polny), bodziszek drobny, mak polny, gwiazdnica pospolita, chwasty kapustowate (tasznik pospolity, tobołki polne, samosiewy rzepaku), jasnoty, przetaczniki, chaber bławatek oraz ostrożeń polny.
Miotła zbożowa występuje powszechnie w uprawach zbóż ozimych, gdzie staje się gatunkiem trudnym do opanowania. Jej próg ekonomicznej szkodliwości wynosi ok. 15-20 roślin na m2, a straty w plonie zbóż w wyniku masowego występowania wynoszą od 0,5 do 0,8 t z hektara.
Wyczyniec polny jest gatunkiem agresywnym, może zagłuszać większość ozimin. W niektórych rejonach Polski, po wyeliminowaniu z łanu miotły zbożowej, jego udział w zachwaszczeniu się zwiększa. Wyczyniec we wczesnych fazach rozwojowych często mylony jest właśnie z miotłą zbożową. Można go również spotkać w miejscach, w których dotąd nie występował. Jest chwastem stosunkowo wysokim, silnie krzewiącym się, bogato ulistnionym i stwarza kłopoty w niszczeniu.
Co uprawiać po wymarzniętym rzepaku?
Przytulia czepna jest chwastem ekspansywnym, azotolubnym, a występując w dużym nasileniu prowadzi do wylegania łanu i całkowicie uniemożliwia zbiór. Ma najniższy ze wszystkich chwastów próg ekonomicznej szkodliwości – zaledwie 1 roślina na m2 w uprawie zbóż paszowych i konsumpcyjnych, natomiast w zbożach nasiennych nie powinno być jej wcale.
Maruna bezwonna wyrasta ponad łan zbóż, często przyczynia się do ich wylegania oraz utrudnia i opóźnia zbiór.
Fiołek polny występuje masowo w zbożach uprawianych na glebach lżejszych, ale w wysokiej kulturze. Postrzegany był wcześniej jako chwast gleb słabych, podobnie jak iglica pospolita czy bodziszki. Ten drobny chwast, chociaż pozornie wydaje się być mało konkurencyjny, charakteryzuje się znaczną odpornością na herbicydy i dlatego dochodzi do jego kompensacji. Może górować nad łanem, np. w zbożach ozimych wyrasta do wysokości nawet 1 m i konkuruje z rośliną uprawną przez cały okres wegetacji.
Bodziszek drobny dotychczas znany był jako chwast rosnący przy powierzchni ziemi, który nie stwarzał do tej pory większych zagrożeń dla roślin uprawnych. Teraz staje się ekspansywny, tworzy rośliny bardziej rozrośnięte, jest wyższy i łatwo rozprzestrzenia się, poprzez rozrzut nasion na znaczne odległości. Obecnie występuje masowo w zbożach ozimych.
Warunkiem skutecznej wiosennej ochrony zbóż ozimych przed chwastami jest umiejętne rozpoznanie gatunków chwastów na polu od czego zależy dobór właściwego herbicydu. Zabiegi powinniśmy wykonać jak najwcześniej do końca fazy krzewienia.
W ostatnich latach udział zbóż w strukturze zasiewów wynosi ponad 70 proc., co prowadzi do dużej koncentracji zbóż w zmianowaniu i przyczynia się do zachwaszczenia pól. Dlatego ochrona zbóż przed chwastami jest jedną z najważniejszych czynności w ich uprawie, wpływa na wysokie i dobrej jakości plony.
***
Dr inż. Anna Wysmułek pracuje w Katedrze Agronomii na Wydziale Rolnictwa i Biologii SGGW w Warszawie. Zajmuje się herbologią (nauka o biologii, ekologii i zwalczaniu chwastów).
