Nawożenie TUZ

Poleć

Udostępnij

Autor tekstu: prof. dr hab. Piotr Domański | redakcja@agropolska.pl

06-02-2021,12:00 Aktualizacja: 06-02-2021,12:06

A A A

Niezbilansowanie podstawowych składników pokarmowych w glebie oraz złe dawkowanie nawozów prowadzą do spadku produkcji biomasy na trwałych użytkach zielonych o 40-60%.

W runi łąk i pastwisk dość powszechnie występują znaczne niedobory fosforu, natomiast w mniejszym stopniu wapnia i potasu. Ale najbardziej kłopotliwym składnikiem nawozowym jest azot. Trudno ustalić jego aktualną zawartość jednocześnie w glebie i w roślinach.

Azot w zgodzie z prawem

Pasze objętościowe na TUZ-ach

Sezon wiosennych prac polowych coraz bliżej. Wielu hodowców bydła będzie zakładało nowe lub podsiewało istniejące Trwałe Użytki Zielone. Prawidłowe i skuteczne wykonanie tych prac jest niezwykle ważne, gdyż będzie wpływało na plony zielonek....

czytaj więcej

W Polsce od 2018 r. obowiązują regulacje prawne dotyczące sporządzania planów nawożenia azotem i stosowania maksymalnych dawek tego składnika, dostępnego ze wszystkich możliwych źródeł (azot mineralny gleby, nawozy naturalne i mineralne).

W jednym sezonie wegetacyjnym na użytki zielone można wprowadzić następujące maksymalne ilości azotu (w kg /ha):

- grunty w użytkowaniu kośno-pastwiskowym - 160,

- łąki jednokośne - 60,

- łąki dwukośne - 120,

- łąki trzykośne - 160,

- łąki czterokośne - 220.

W nawożeniu użytków zielonych czynnikami determinującymi dawki azotu są: sposób użytkowania, poziom plonowania, zawartość białka surowego, udział motylkowatych drobnonasiennych w runi, zawartość próchnicy w glebie oraz nawożenie organiczne zastosowane w poprzednim roku.

A zatem w bilansowaniu azotu w runi trwałych użytków zielonych (TUZ) w danym roku należy uwzględnić:

- wydajność (plonowanie) użytku zielonego,

- minus uzupełnienie azotu z zasobów gleby (humus),

- minus azot związany przez rośliny bobowate drobnonasienne,

- minus 10% całkowitego N z nawożenia organicznego w poprzednim roku.

Dostosowując się do „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami…” niezbędne jest wykonanie obliczeń dawki całorocznej na podstawie danych w tabelach 1, 2 i 3.

Oprysk dolistny krzemem łąk i pastwisk

Wyniki badań przeprowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie dowodzą korzystnego wpływu aplikacji dolistnej krzemu na wartość pokarmową sianokiszonek, wydajność mleczną żywionych nimi krów oraz poprawę jakości...

czytaj więcej

Decydującym czynnikiem w dawkowaniu azotu jest poziom plonowania łąki. Najlepiej to określić na podstawie średnich plonów z trzech lat. Dokładne określenie plonu sprawia trudności, ale wskazówką jest pomiar wysokości runi, przy założeniu, że 1 cm wzrostu traw powyżej przyjętej wysokości koszenia (6-7cm) to około 1 dt s.m./ha.

Przykład realnego nawożenia łąki dającej rocznie 80 dt/ha, na glebie o zawartości 10 proc. humusu, udziale 8 proc. motylkowatych w runi, nawiezionej 20 m³ gnojowicy bydlęcej:

Łąka 3-kośna roczna dawka graniczna azotu (kg/ha)

80 dt s.m./ha, 15% białka og. - 80 * 15 :6,25 = 192

8-15% humusu w glebie - minus 30

5-10% motylkowatych w runi - minus 20

20 m³ nawożenia gnojowicą (o zawartości

3,6 kg N/ m³) w poprzedzającym roku - minus 7

Realna dawka N wymagana po ww. redukcjach = 135

Wypas na łąkach to już rzadkość. Pomogłaby dopłata

Rolnicy z województwa świętokrzyskiego apelują do ministra rolnictwa o wprowadzenie dopłaty do wypasu krów na pastwiskach, łąkach i innych powierzchniach paszowych. To jeden z wniosków wypracowanych podczas posiedzeń...

czytaj więcej

Kluczowym zabiegiem jest nawożenie wiosną pod zbiór pierwszego pokosu. W okresie przyrastania plonu pierwszego odrostu wiosną zalecane dawki azotu, niezależnie od sposobu użytkowania, powinny być największe (tab. 4). Precyzyjne obliczenie dawek azotu może być obarczone błędem, tym bardziej że uwalnianie, czyli mineralizacja azotu w glebie oraz jego pobranie przez rośliny zależy w dużym stopniu od przebiegu pogody.

Ustalenie odpowiedniej dawki azotu pod drugi odrost zależy od wielkości plonu pierwszego pokosu. Przykładowo, jeżeli w pierwszym pokosie zebrano 20 dt/ha suchej masy, stosując przy tym 80 kg N/ha, to dawka po pierwszym pokosie powinna przy spodziewanym plonie drugiego pokosu 20 dt/ha wynosić 20 kg/ha (tab. 5).

Przy wydajności 30 dt/ha i tej samej dawce azotu w pierwszym pokosie, dawka pod drugi pokos przy oczekiwanym plonie 15 dt/ha powinna wynosić 42 kg/ha, a przy plonie 25 dt/ha - 67 kg N/ha. Dawki azotu wiosną i po zbiorze pierwszego pokosu należy monitorować, aby nie przekroczyć sumarycznej dawki rocznej, podanej w uregulowaniach prawnych.

Potasem nie można przedobrzyć

Użytki zielone w praktyce

Inno4Grass to europejska sieć tematyczna posiadająca dwudziestu partnerów z 8 krajów: Belgii, Francji, Holandii, Irlandii, Niemiec, Szwecji, Włoch oraz Polski. Koordynatorem projektu jest Centrum Użytków Zielonych w Niemczech....

czytaj więcej

Przy niskiej zasobności gleb na wielokośnych łąkach roczne dawki potasu wynoszą 100-140 kg K₂O/ha, a na pastwiskach 60-90 kg K₂O/ha. Wyższego nawożenia wymagają gleby torfowe. Ostrożnie należy podchodzić do nawożenia użytków zielonych gnojowicą lub gnojówką, gdyż zawierają one dużo potasu. Wylewając na łąki dawki (30-40 m³/ha/rok), zaleca się dzielenie ich na dwie lub trzy części.

Pierwszą dawkę płynnego nawozu najlepiej stosować wiosną na początku kwietnia, następną na przełomie maja i czerwca (czyli po pierwszym pokosie) i ostatnią po drugim pokosie. Warto pamiętać, że stosując maksymalne dawki nierozcieńczonych płynnych nawozów naturalnych można w pełni pokryć zapotrzebowanie łąki 3-kośnej.

W przypadku dawki powyżej 80 kg K₂O/ha stosuje się podział na co najmniej dwie części. Połowę wprowadza się wiosną z nawozami fosforowymi, a drugą część po zbiorze pierwszego pokosu na łąkach oraz po drugim wypasie na pastwiskach. Dopuszczalne jest rozsiewanie 2/3 dawki całkowitej wczesną wiosną tuż przed ruszeniem wegetacji i 1/3 po pierwszym pokosie.

Dawki nawozów potasowych na pastwiska powinny być mniejsze od zalecanych na łąki kośne, ponieważ w odchodach zwierząt po wypasie w skali całego roku pozostaje 40-60 kg K₂O/ha. Na pastwiska całoroczną dawkę potasu warto podzielić na co najmniej 3 części i stosować łącznie z azotem, przy czym jednorazowo nie należy przekraczać 60 kg K₂O/ha.

Użytki zielone - podsiew nowymi gatunkami traw

Podsiew użytków zielonych polega na wysiewie określonych brakujących gatunków roślin w częściowo zniszczoną darń. W mieszankach powinny dominować najwartościowsze i szybko rozwijające się trawy jak życica mieszańcowa i trwała,...

czytaj więcej

Forma nawozu nie wpływa na pobieranie potasu przez rośliny. W obecności potasu zwiększa się udział w runi: kostrzewy łąkowej, kupkówki pospolitej, tymotki łąkowej i mietlicy białawej. Jednak nadmiar lub jednostronne stosowanie potasu w nawożeniu może pogorszyć skład botaniczny runi i spowodować pojawienie się w dużej liczby mniej wartościowych gatunków ziół potasolubnych, głównie z rodziny selerowatych oraz pokrzywy zwyczajnej i krwawnika pospolitego.

Fosfor z wyprzedzeniem

Nawożenie fosforem wpływa istotnie na zwiększenie plonowania TUZ. Na podstawie wyniku analizy zasobności gleb w ten składnik oraz liczby zbiorów ustala się rodzaj nawozu i konieczną dawkę (tab. 6).

Pierwszy okres wzmożonego zapotrzebowania na fosfor przypada na początku wegetacji, gdy rośliny rozbudowują system korzeniowy. Na łąkach zaleca się stosować fosfor systematycznie, jesienią od 1/2 do 3/4, a wiosną od 1/4 do 1/2 całorocznej dawki. Wiosną zalecany jest fosforan amonowy, który zawiera dodatkowo azot „startowy”, chociaż superfosfat jest znacznie tańszy. Pastwiska należy zasilić fosforem także po trzecim wypasie, zmniejszając odpowiednio dawkę składnika wiosną i jesienią.

W celu szybszego i zwiększonego pobierania fosforu przez rośliny ważne jest równomierne rozsianie nawozów. Większa dawka fosforu wskazana jest w przypadku intensywnego nawożenia azotem. Nie nawozi się użytków na glebach zasobnych w wiwianit (minerał z grupy fosforanów).

Tabela 1. Roczne zapotrzebowanie runi na azot w zależności od średniego plonu i ilości białka*

Liczba pokosów w roku	Plon netto suchej masy (dt /ha)	Zawartość białka ogólnego (% s.m.)	Zapotrze-bowanie runi na azot (kg/ha)	Sposób wyliczania górnej granicy zapotrzebowania na azot (realna dawka)
1	40	8,6	55	W zależności od liczby pokosów wymagana dawka azotu w kg N/ha obliczana jest jako wynik pomnożenia plonu suchej masy (dt /ha) i zawartości białka ogólnego (% w s.m.) podzielony przez współczynnik 6,25. (np. dla czterech pokosów: 90x17:6,25=245)
2	55	11,4	100
3	80	15,0	190
4	90	17,0	245
5	110	17,5	310
6	120	18,2	350

*na podstawie o materiałów Rheinland Pfalz, DLR Rheinhessen-Nahe-Hunsrück (DE, 2017)

Tabela 2. Redukcja rocznej dawki azotu w zależności od jego zapasów gruntowych

Zawartość humusu w glebie (%)	Obniżka dawki (kg/ha)
poniżej 8	10
8-15	30
16-30	50
torf wysoki (powyżej 30)	50
torf niski (powyżej 30)	80

Tabela 3. Redukcja rocznej dawki azotu w zależności od udziału roślin motylkowatych w runi

Udział w runi (%)	Obniżka dawki (kg/ha)
5-10	20
11-20	40
powyżej 20	60

Tabela 4. Zalecane dawki azotu na TUZ wiosną na glebach mineralnych w zależności od potencjalnego plonu biomasy

Rodzaj trwałego użytku zielonego	(kg N/ha)*
Intensywność użytkowania: mała (do 60 dt s.m./ha)
Pastwisko – wypas rotacyjny	50
Łąka 3-kośna	60
Intensywność użytkowania: średnia (100 dt s.m./ha)
Pastwisko – wypas rotacyjny	60
Łąka 3-kośna	80
Intensywność użytkowania: duża (powyżej 100 dt s.m./ha)
Pastwisko – wypas rotacyjny	60
Łąka 5-kośna	100

* - bez korekty uwzględniającej zawartość N_minw glebie

Tabela 5. Dawkowanie azotu po zbiorze pierwszego pokosu na łąkach w zależności od wydajności i dawki zastosowanej wiosną*

Wydajność/zebrany plon pierwszego pokosu (dt/ha)	15			20			25		30
Dawka azotu zastosowana wiosną (kg/ha)	60	80	100	60	80	100	80	100	80
	Dawka azotu po zbiorze pierwszego pokosu
zakładana wydajność drugiego pokosu 15 dt/ha	15	-	-	27	10	-	20	-	42
zakładana wydajność drugiego pokosu 20 dt/ha	27	10	-	40	20	-	33	13	54
zakładana wydajność drugiego pokosu 25 dt/ha	40	20	-	53	33	13	45	25	67
zakładana wydajność drugiego pokosu 30 dt/ha	62	42	22	74	54	34	67	47	88

*opracowanie własne w oparciu o materiały Rheinland Pfalz, DE, 2017

Tabela 6. Zalecane dawki nawozów fosforowych na trwałe użytki zielone (P₂O₅ kg/ha)

Plon suchej masy dt/ha	Liczba zbiorów	Klasa zasobności gleby w fosfor
Plon suchej masy dt/ha	Liczba zbiorów	niska	średnia	wysoka
55-65	2	110-90	90-70	70-35
60-85	3	120-90	100-80	80-40
80-110	4	130-110	110-90	90-45