Gryka ma potencjał
Gryka nie ma zbyt dużych wymagań uprawowych. Fot_Mariola Pietrzak
Chociaż w ostatnich latach gryka przechodzi odrodzenie, to jej spożycie nadal jest niewielkie. Być może wynika to z małej podaży przetworów gryczanych na rynku i niewiedzy konsumentów. Gryka ma bowiem wyjątkowe właściwości, które wyróżniają ją spośród innych zbóż.
Gryka należy do roślin dwuliściennych z rodziny rdestowatych, ale zaliczana jest do roślin zbożowych ze względu na podobny sposób uprawy, zbioru i wykorzystanie surowca. Do Polski przywieźli ją Mongołowie w XIII wieku, jednak pierwsze wzmianki o gryce jako roślinie uprawnej w Polsce, pochodzą dopiero z XVI wieku.
Gryka coraz popularniejsza. Będzie objęta monitoringiem suszowym?
Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych zwrócił się do ministra rolnictwa o włączenie uprawy gryki do systemu monitoringu suszy prowadzonej przez Instytut Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG). Ogłoszenie przez IUNG wystąpienia suszy rolniczej...
Gryka w liczbach?
W 2018 r. światowa produkcja gryki wynosiła 2,9 mln ton. W porównaniu do pszenicy, to zaledwie 0,5% W produkcji gryki liczą się 2 mocarstwa - Federacja Rosyjska i Chiny. Jej produkcja z tych dwóch krajów to prawie 80% produkcji światowej, natomiast ilość gryki zbieranej w Polsce to blisko 3% światowej produkcji, co plasuje nasz kraj na 5. miejscu.
Inaczej wygląda poziom uzyskiwanych plonów. Średnio w świecie wynosi 0,97 t/ha. Najwyższe plony osiąga gryka we Francji (3,7 t/ha) i w Czechach (2,5 t/ha). W Rosji i Chinach plony są bardzo małe i wynoszą odpowiednio 1,0 t/ha i 0,86 t/ha. Średni plon gryki w Polsce wynosi 1,25 t/ha, ale występują duże wahania plonów w poszczególnych województwach.
Najwyżej plonuje gryka uprawiana w woj. opolskim (2 t/ha) i lubelskim (1,81 t/ha), najniżej w województwach: podlaskim (1,16 t/ha), zachodniopomorskim (1,2 t/ha) i kujawsko-pomorskim (1,21 t/ha).
Według danych FAO powierzchnia uprawy gryki na świecie w 2018 r. wynosiła 3 mln ha, a największy areał uprawy był w Rosji i Chinach. W Polsce powierzchnia uprawy gryki w 2018 r. wynosiła 78 tys. ha. Najwięcej uprawiano jej w województwach: lubelskim, zachodniopomorskim i pomorskim.
Nowe odmiany gryki i nie tylko
Krajowy Rejestr Odmian zostanie powiększony o 2 odmiany gryki, odmianę regionalną pszenicy ozimej, 2 składniki odmian mieszańcowych żyta oraz 2 nowe odmiany traw (życic). Gryka - odmiany tradycyjne: MHR Korona (d. MHR-ZGR-0417) - zgłaszający:...
Z gryki pozyskuje się przede wszystkim orzeszki, które mają cenne właściwości odżywcze, dietetyczne i zdrowotne. Ze względu na unikatowy skład chemiczny stanowią cenny surowiec również do produkcji żywności funkcjonalnej i dodatków do żywności. Zawierają dużo białka o dobrze zbilansowanym składzie aminokwasowym (zawartość lizyny jest w gryce około 2-krotnie większa niż w białku ziarna zbóż). Wartość biologiczna białka gryki jest zbliżona do wartości biologicznej białka jaja kurzego.
Nasiona gryki zawierają również dużą ilość cukrów rozpuszczalnych i tłuszczy charakteryzujących się wysoką zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych. Ponadto są bogate w makro- i mikroelementy (K, Mg, Fe, Cu, Cr, Zn, Co), niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Są też bogatym źródłem witamin z grupy B, choliny, witaminy PP oraz E. Oprócz tych wielu zalet żywieniowych należy wymienić najważniejszą - obecność przeciwutleniaczy. W przypadku gryki są to związki flawonoidowe oraz kwasy fenolowe, które zapobiegają licznym chorobom cywilizacyjnym takim jak: skleroza, zawały serca, zaćma, choroby nowotworowe i nadciśnienie.
Uprawa jest prosta
Poza walorami dietetycznymi gryka jest rośliną nadającą się do produkcji tzw. zdrowej żywności z uwagi na minimalne zużycie środków ochrony roślin. Praktycznie nie wymaga stosowania fungicydów i insektycydów. Grykę uważa się nawet za roślinę odchwaszczającą, przypisuje się jej działania allelopatyczne.
Gryka siewna w pełni kwitnienia
Na jednym z niewielkich pól bezpośrednio po zbiorze grochu 19 lipca po raz pierwszy jako kolejny „eksperyment” wysieliśmy w naszym gospodarstwie w Szczutowie w województwie kujawsko-pomorskim grykę siewną w ilości 60...
W Polsce uprawę gryki zaleca się głównie na glebach kompleksów: żytniego bardzo dobrego, żytniego dobrego i żytniego słabego. Na glebach żytnich bardzo słabych uprawa gryki jest ryzykowna, ze względu na częste niedobory wody. W Krajowym rejestrze są wpisane obecnie 4 odmiany gryki: Kora, Panda, MHR Korona i MHR Smuga. Mają one podobne cechy użytkowe i wymagania agrotechniczne odnośnie siewu, obsady roślin, nawożenia mineralnego i pielęgnacji.
Dla wydania plonu około 2,5 t nasion i 6 t z ha słomy rośliny zużywają około 90 kg azotu, 60 kg fosforu i 150 kg potasu. Proporcja N:P:K powinna wynosić 1:0,8:1,2. Przy średniej zawartości fosforu i potasu w glebie, przed siewem gryki, na wiosnę, zaleca się zastosować 30 kg P205 i 40 kg K20. Dawkę nawozów azotowych należy uzależnić od żyzności gleby. Wynosi ona od 40 do 70 kg N/ha. Dawki azotu przekraczające 50 kg N/ha należy podzielić na dwie części. Około 60-70% dawki zastosować przed siewem, pozostałą część w okresie początku kwitnienia.
Najkorzystniejszym terminem siewu gryki jest okres po przymrozkach, gdy ustabilizuje się już stosunkowo ciepła pogoda, a gleba na głębokości 5-10 cm osiągnie temperaturę 10-12oC. Zazwyczaj termin siewu przypada w drugiej połowie maja. Grykę sieje się na głębokość 2-3 cm, jeżeli gleba jest wilgotna, natomiast gdy jest przesuszona, na głębokość 4-5 cm.
Ilość wysiewu powinna być dostosowana do jakości gleby i terminu siewu. Na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego i zbożowo-górskiego wysiać należy 3 mln nasion/ha tj. ok. 73 kg/ha, na glebach słabszych należy zwiększyć ilość wysiewu o ok. 15% , podobnie jak przy późnych siewach.
Ostrzeżenia producentów kaszy gryczanej sprawdziły się
Stawka kaszy gryczanej w Rosji wzrosła w listopadzie o 11 proc. w porównaniu z październikiem. W niektórych regionach cena podskoczyła nawet o 27-28 procent - poinformował urząd statystyczny Rosstat. O tym, że ceny wzrosną ostrzegali...
Pielęgnacja zasiewów polega głównie na ograniczaniu chwastów. Zazwyczaj stosuje się metody mechaniczne polegające na bronowaniu i pieleniu międzyrzędzi. Do odchwaszczania gryki rekomendowane są też herbicydy zawierające prosulfokarb i fluazyfop-P-butylu.
Prosulfokarb (Boxer 800 EC) stosuje po siewie do fazy 3 liści (BBCH 00-13), fluazyfop-P-butylu (Fusilade Forte 150 EC, Trivko) stosuje się od fazy 2-4 liści gryki (BBCH 12-14), nie później niż do ukazania się pąków kwiatowych (BBCH 50).
Coraz więcej zastosowań
W Polsce ziarno gryki spożywa się głównie w postaci kaszy gryczanej czy płatków. Obecnie w przemyśle spożywczym coraz częściej znajduje zastosowanie mąka gryczana, którą wykorzystuje się np. do produkcji chleba, makaronów, a także do wypieku niektórych wyrobów cukierniczych. Najnowszym dokonaniem jest opracowanie receptury na nietuczące wafle gryczane. Wafle te wytwarzane są z mąki otrzymanej z łusek gryki. Jest szansa, że wkrótce wafle gryczane znajdą się na półkach sklepowych jako polski hit eksportowy mogący przyczynić się do walki z otyłością. Obecnie wrocławscy naukowcy pracują nad gryczanym piwem, wolnym od kalorii i bogatym w witaminy oraz składniki mineralne.
Zbiór gryki w końcu października
W naszym klimacie rzadko zdarza się w od wiosny do jesieni na tym samym polu dwa razy zasiać i zebrać plon w postaci nasion. W tym roku nam się to udało i 31 października wykosiliśmy grykę. Wiosną wysieliśmy groch siewny, którego nasiona (4...
W przemyśle spożywczym cennym produktem jest wytworzony przez pszczoły z nektaru kwiatów gryki miód gryczany. W porównaniu z innymi polskimi miodami jest szczególnie bogaty w enzymy, żelazo, magnez oraz inne składniki mineralne, zawiera znaczne ilości witaminy C i witamin z grupy B, ponadto ma silne właściwości bakteriostatyczne. Ten produkt pszczelarski cechuje się wysoką aktywnością antybiotyczną wobec gronkowca złocistego i pałeczek Escherichia coli. Miód gryczany wykorzystuje się również do produkcji miodów pitnych i wypieków. Ze względu na zawartość rutyny ceniony jest w ziołolecznictwie.
Obecnie w Polsce istnieją firmy zajmujące się produkcją np. materacy, poduszek i siedzisk na bazie łusek gryki. Wyroby te zalecane są przy dyskopatii, bólach kręgosłupa oraz bólach naczyniowo-ruchowych głowy.
Zainteresowanie wzrasta
O tym, że gryka jest ważną rośliną na arenie międzynarodowej może świadczyć fakt, że co 3 lata odbywają się międzynarodowe sympozja gryczane pod auspicjami International Buckwheat Research Association (IBRA).
Ostatnie takie spotkanie (czternaste) odbyło się w 2019 r. w Indiach. O organizację 15th International Buckwheat Symposium, które odbędzie się w 2022 r. ubiegały się Polska i Chiny. Delegacje z obu krajów przedstawiały swoje jednostki naukowe, badania dotyczące gryki, charakterystykę regionów i możliwości zorganizowania konferencji. Miło mi poinformować, że w głosowaniu tajnym organizacja 15-go sympozjum gryczanego przypadła Polsce (IUNG - PIB, UP w Poznaniu i UWM w Olsztynie).
- Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 11-2020 - ZAPRENUMERUJ
