Sód i siarka: niedoceniane składniki w nawożeniu buraków cukrowych

W nawożeniu roślin najwięcej uwagi poświęca się składnikom podstawowym (NPK), dużo mniejsze znaczenie przypisując tzw. pierwiastkom drugorzędnym (Ca, Mg, Na, S). To poważny błąd, ponieważ prawo minimum dotyczy wszystkich niezbędnych składników odżywczych i w praktyce oznacza, że brak któregokolwiek z nich istotnie ogranicza efektywność działania azotu, głównego składnika plonotwórczego.

Burak cukrowy należy do roślin o bardzo dużych potrzebach pokarmowych, które są funkcją pobrania jednostkowego i wytworzonego plonu. Przykładowo, na wyprodukowanie plonu korzeni na poziomie wzorca z doświadczeń PDO, który w 2017 r. wyniósł 88,9 t/ha, roślina potrzebuje oprócz bardzo dużej ilości NPK, także dużo sodu i siarki. Nie chodzi tu o dokładne liczby, gdyż podane wielkości mogą ulegać znacznym wahaniom, ale o proporcje. Warto zwrócić uwagę, że w stosunku do fosforu pobranie siarki jest porównywalne, natomiast w stosunku do sodu ponad dwukrotnie większe.

Szkodniki na burakach cukrowych

W okresie kiełkowania i wschodów oraz w późniejszych fazach wzrostu, burakom zagraża szereg szkodników, których żerowanie może prowadzić do bardzo poważnych szkód. Uszkadzają podziemne części rośliny (korzeń), a...

czytaj więcej

Sód nie zastąpi potasu

Mimo iż burak cukrowy pobiera duże ilości sodu, nie jest to pierwiastek, bez którego nie może prawidłowo funkcjonować. Reaguje jednak korzystnie na obecność sodu w środowisku glebowym, szczególnie przy optymalnej koncentracji potasu oraz w sezonach o niekorzystnym przebiegu pogody. Z tego powodu największy przyrost plonu korzeni na skutek nawożenia sodem obserwuje się w warunkach zrównoważonego nawożenia potasem i przy deficycie wody. Wyniki badań nie dają natomiast jednoznacznej odpowiedzi odnośnie wpływu sodu na jakość korzeni. Część autorów podaje, że dobre odżywienie sodem zwiększa zawartość cukru w korzeniach i jednocześnie zmniejsza koncentrację azotu α-aminowego, natomiast inni podobnych zależności nie stwierdzili.

Dodatni wpływ sodu na plonowanie buraka jest przypuszczalnie rezultatem zastępowania potasu w niespecyficznych funkcjach metabolicznych. W wyniku tego procesu możliwa jest redystrybucja jonów potasu do miejsc bardziej aktywnych fizjologicznie lub o większych wymaganiach względem tego pierwiastka. Potas w obecności sodu może działać efektywniej. Ponadto sód, podobnie jak potas, zwiększa tolerancję roślin na suszę, przez regulację potencjału osmotycznego i turgoru komórek. Deficyt tego ostatniego powoduje zakłócenia w działaniu aparatów szparkowych, przy czym anomalie są tym większe, im mniej jest sodu w środowisku. W sytuacji stresu wodnego aparaty szparkowe roślin dobrze odżywionych sodem zamykają się szybciej niż u tych nawożonych tylko potasem, w wyniku czego później tracą turgor. Stwierdzono także, że sód wpływa korzystnie na szybkość wzrostu powierzchni liści oraz koncentrację chlorofilu. Tym samym pośrednio zwiększa efektywność fotosyntezy. Ponadto zaobserwowano, że u roślin dobrze odżywionych sodem transport węglowodanów z liści do korzeni przebiega szybciej niż u tych żywionych tylko potasem.

Wdrażanie dokarmiania dolistnego buraka cukrowego krzemem do praktyki

Podczas studiów na SGGW w Warszawie miałem okazję zapoznać się z badaniami nad dokarmianiem dolistnym  buraka cukrowego krzemem zawartym w nawozach płynnych. Teraz próbuję wdrożyć to rozwiązanie w naszym gospodarstwie położonym w...

czytaj więcej

Warunkiem podstawowym plonotwórczego działania sodu jest jego odpowiednia relacja do potasu. Biorąc za cel maksymalizację plonu cukru, prawidłowy stosunek K:Na powinien wynosić co najmniej 3,5:1. Z tego wynika, że efektywna dawka sodu w nawożeniu buraka powinna stanowić maksymalnie 35 proc. dawki potasu. Dla plantacji wysokoplonujących można przyjąć, że optymalna wartość pobrania jednostkowego sodu wynosi 1,39 kg/t korzeni lub 8,5 kg/t cukru technologicznego.

Z nawozów dostępnych na rynku najbogatszym źródłem sodu jest Magnesia-Kainit (27 proc. Na₂O, 11 proc. K₂O, 5 proc. MgO, 10 proc. SO₃). Godnym polecenia jest też Korn-Kali (40 proc. K₂O, 6 proc. MgO, 12,5 proc. SO₃, 4 proc. Na₂O).

W nawożeniu sodem należy zachować ostrożność, gdyż zbyt wysoka dawka silnie podnosi zasolenie gleby, które wpływa negatywnie na wzrost i rozwój roślin, szczególnie w okresie wschodów. W konsekwencji może dojść do znacznej redukcji obsady i utrudnionego pobierania wody i składników pokarmowych. Sód ponadto wpływa negatywnie na trwałość agregatów glebowych, dlatego stosowany w nadmiarze pogarsza strukturę gleby i zwiększa jej podatność na zaskorupienie.

Siarki brakuje w większości gleb

Siarka jest aktywatorem enzymów odpowiedzialnych za wydajność fotosyntezy, warunkuje wytworzenie dobrze rozwiniętego i głębokiego sytemu korzeniowego, wspomaga odżywienie innymi składnikami, wpływa na efektywność wykorzystania azotu oraz wzmacnia odporność roślin na choroby i szkodniki. Przyjmuje się, że deficyt 1 kg siarki może skutkować niewykorzystaniem aż 10 kg azotu. Poza tym, dobre odżywienie siarką poprawia jakość plonów przez zwiększenie zawartość cukru i obniżenie niebiałkowych związków azotu, w tym alfa-aminowego.

Krajobraz po burzy - zniszczenia po ataku szarka komośnika

Ostatnie deszcze znacznie poprawiły kondycję buraków cukrowych na Zamojszczyźnie, które cierpiały nie tylko z powodu suszy, ale także niespotykanego dotychczas nasilenia występowania nowego szkodnika – szarka komośnika. Z powodu...

czytaj więcej

Według badań IUNG-PIB (www.gios.gov.pl/chemizm_gleb/), niską zawartość siarki siarczanowej, a tylko taka jest dostępna dla roślin, w 2015 r. stwierdzono w 91,7 proc. gruntów ornych. Jednocześnie obserwowany jest systematyczny spadek przeciętnej jej zawartości na przestrzeni lat, z 13,8 mg S-SO₄/kg w 1995 r. do 10 w 2015 r., co może skutkować deficytem dla wrażliwych gatunków roślin uprawnych. Powyższy stan potwierdzają także analizy chemiczne organów wskaźnikowych roślin, które często mają niską zawartość siarki, co świadczy o niedożywieniu. Symptomy niedoboru siarki są podobne do niedoborów azotu i występują przy skrajnym niedożywieniu. W przeciwieństwie do azotu jednak, chloroza najpierw pojawia się na młodych liściach, które stają się jasnozielone, sztywne i drobne. Nie obejmuje nerwów. Objawy niedożywienia często ulegają zaostrzeniu w warunkach przekarmienia azotem. Niedobór utajony, występujący w praktyce najczęściej, pomimo braku wizualnych oznak także negatywnie wpływa na wzrost i rozwój roślin.

Niedobory siarki występują zwłaszcza na glebach lekkich, ubogich w próchnicę, przy braku nawożenia organicznego, położonych daleko od ośrodków przemysłowych, na polach z intensywną produkcją rolniczą, szczególnie tam, gdzie uprawia się dużo roślin z rodziny kapustowatych (rzepak, rzepik, gorczyca, kapusta, kalafior, brokuł, kalarepa). Burak cukrowy wykazuje średnią wrażliwość na niedobór siarki, aczkolwiek potrzeby pokarmowe na ten składnik są zbliżone lub niewiele mniejsze od zapotrzebowania na fosfor.

Dyskusja o krzemie w Indiach

Prawie 180 naukowców z całego świata spotkało się w dniach 24-28 października w Bengaluru w południowych Indiach, aby wymienić się spostrzeżeniami z badań nad stosowaniem krzemu (Si) w rolnictwie. Taka konferencja odbywa się raz na trzy lata...

czytaj więcej

Według Gutmańskiego, zapotrzebowanie to stanowi 70 proc. potrzeb względem fosforu. W uproszczeniu przyjmuje się, że dawka siarki zależy głównie od przewidywanego plonu oraz nawożenia obornikiem i powinna stanowić 50-75 proc. potrzeb pokarmowych w warunkach gleb lekkich oraz 30-50 proc. na glebach średnich i ciężkich. W obliczeniach zakłada się, że w 10 t obornika wprowadza się do gleby 5 kg przyswajalnej S. Zatem na glebach średnich i ciężkich dla plonu korzeni na poziomie 80 t/ha dawka siarki wyniesie 17-28 kg na stanowisku bez obornika i do 13 kg z obornikiem.

Nawożenie siarką wykonuje się najczęściej przy okazji nawożenia innymi składnikami pokarmowymi. Popularnym i wartym uwagi nośnikiem łatwo przyswajalnej siarki i magnezu jest Kizeryt, zawierający 20 proc. S i 15 proc. Mg. Bardzo często nawozy wieloskładnikowe zawierają niewielki dodatek siarki. Na przykład tradycyjne polifoski 4, 6, 8 zawierają od 2,8 do 3,6 proc. tego pierwiastka. Warto również pamiętać, że siarka jest bardzo wolno pobierana przez liście i słabo przemieszczana w roślinie. Dlatego jej zasadnicza część powinna zostać pobrana przez korzenie. Do interwencyjnego usuwania niedoborów stosuje się najczęściej 5-procentowy roztwór siedmiowodnego siarczanu magnezu (9,6 proc. Mg, 13 proc. S). W dwóch zabiegach oprysku dolistnego i wydatku cieczy roboczej 200 l/ha można dostarczyć niespełna 2,6 kg S/ha. Ważne jest, aby w nawożeniu siarką zachować umiar. Nadmierne dawki silnie zakwaszają glebę, co może ostatecznie przynieść więcej szkód niż pożytku.

Tabela. Pobranie jednostkowe makroskładników przez buraki cukrowe w kg/t korzeni

Źródło: Barłóg 2003

N=1* – relacje pobrania jednostkowego składników pokarmowych w stosunku do azotu (N=1)

• Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 4-2018 - ZAPRENUMERUJ