Jak pokonać zarazę w ziemniakach?
Zwalczanie zarazy należy rozpocząć już w fazie końca wschodów ziemniaka (BBCH 20-25), kiedy panują warunki korzystne do...
Zaraza ziemniaka, pomimo doskonałej znajomości objawów i możliwości rozprzestrzeniania się, ciągle jest dużą niewiadomą dla naukowców poszukujących źródeł jej skutecznego zwalczania. Jeszcze w pierwszej połowie lat 90. ubiegłego stulecia opisywano ją jako „nowy pomór, który powala uprawiane rośliny jak szron w lecie, a rozprzestrzenia się szybciej niż cholera pośród ludzi”. Co wiemy o zagrożeniu dzisiaj?
Warunki meteorologiczne w ostatnich dwóch sezonach wegetacyjnych, zwłaszcza panujące susze i wysokie temperatury, nie sprzyjały rozwojowi sprawcy choroby. Nie oznacza to jednak, że można ją zbagatelizować. Zaraza ziemniaka, odkąd pojawiła się w Europie w 1845 r., stanowi ogromny problem i jest przyczyną znaczących strat w plonach. Dlatego należy zachować czujność i być przygotowanym kiedy zaatakuje.
Alternarioza i zaraza, niechciana para w uprawie ziemniaka
Uprawa ziemniaków w Polsce związana jest z dużym ryzykiem, ponieważ rozmnażanie wegetatywne sprzyja przenoszeniu wraz z bulwami chorób na sezon następny. Do najgroźniejszych należą alternarioza i zaraza ziemniaka. Bardzo ważne jest...
O znaczeniu sprawcy choroby jako najgroźniejszego patogenu powodującego straty w uprawach ziemniaka na całym świecie decyduje kilka czynników, najważniejsze to:
Możliwości destrukcyjne choroby. W sprzyjających warunkach dziennie może zniszczyć 10% powierzchni asymilacyjnej rośliny, a przy epidemicznym jej rozwoju wystarczy jedna porażona roślina, na której rozwija się choroba, aby doprowadzić do zakażenia plantacji o powierzchni 100 hektarów.
Zdolność do przenoszenia się materiału infekcyjnego. Badania wykazują, że zarodniki sprawcy mogą się rozprzestrzeniać na odległość nawet do 160 km w ciągu kilku godzin.
Produkowanie dużej ilości materiału infekcyjnego. Z jednej zmiany patologicznej może powstać od 100 000 do 300 000 sporangiów, przy czym z jednego sporangium w korzystnych warunkach powstaje od 6 do 16 zarodników pływkowych, z których każdy może stanowić źródło infekcji choroby.
Nowe odmiany ziemniaka 2020
Do Krajowego Rejestru zostanie wpisanych 5 nowych odmian ziemniaka; 4 z nich to odmiany jadalne, a jedna skrobiowa. Wśród odmian jadalnych 2 są bardzo wczesne, jedna wczesna i jedna średnio wczesna. Odmiany ziemniaka: Kotwica - odmiana...
O rozwoju decyduje pogoda
W zależności od warunków meteorologicznych panujących w sezonie choroba może się pojawić już w maju (zwłaszcza na uprawach pod okrywami), jednak najczęściej jej występowanie obserwuje się pod koniec czerwca lub w 1-2 dekadzie lipca. W mniej sprzyjających warunkach zaraza może pojawić się na plantacjach w późniejszym okresie.
Momentem, w którym najczęściej dochodzi do wystąpienia choroby jest faza końca wschodów (BBCH 20-25), kiedy rośliny zaczynają rozbudowywać część nadziemną, a w redlinach wokół nich tworzy się mikroklimat korzystny do rozwoju sprawcy.
Wystąpienie zarazy ziemniaka jest ściśle związane nie tylko ze źródłami infekcji, ale przede wszystkim z warunkami meteorologicznymi. Rozwojowi choroby sprzyjają przedłużające się okresy podwyższonej wilgotności wywołane długotrwałymi opadami deszczu lub porannymi rosami czy mgłami, kiedy wilgotność względna powietrza przekracza 90%, a temperatura jest na poziomie 12-15oC. Jeśli takie warunki utrzymują się przez kilka dni to dochodzi do infekcji.
Plonowanie odmian skrobiowych średnio późnych i późnych ziemniaka w 2019 roku
Plon ogólny wzorca dla odmian skrobiowych średnio późnych i późnych ziemniaka w badaniach PDO wyniósł w 2019 r. 406 dt/ha. Rok wcześniej było to 416 dt/ha, w 2017 r. 490 dt/ha, a w 2016 r. 504 dt/ha. Natomiast plon...
Pierwsze objawy porażenia ziemniaka przez zarazę to nieregularne jasnozielone plamki na liściach piętra dolnego i środkowego, czyli tam gdzie panują najkorzystniejsze warunki do rozwoju choroby. Z czasem plamy powiększają się i zmieniają barwę na brunatną.
W warunkach utrzymującej się wysokiej wilgotności (najczęściej rano), na spodniej stronie liści, dookoła plam nekrotycznych (nigdy na powierzchni plamy!) pojawia się delikatny biały nalot grzyba. Przy bardzo wysokiej wilgotności nalot taki może wystąpić także na górnej stronie liści.
Innym objawem będącym jednocześnie jedną z cech diagnostycznych choroby jest tworzenie się jasnozielonej strefy chlorozy dookoła plam nekrotycznych na liściach. Objawy choroby mogą pojawiać się także na różnych częściach łodyg. Widoczne są początkowo jako brązowe plamy, później zmieniają barwę na ciemnobrunatną.
Sprawca choroby zarodnikuje także na łodygach, lecz tutaj w odróżnieniu od liści zarodnikowanie odbywa się na całej powierzchni plam nekrotycznych, co oznacza, że w miarę powiększania się nekrozy rośnie także obszar, na którym może odbywać się zarodnikowanie.
Plonowanie odmian skrobiowych wczesnych i średnio wczesnych ziemniaka w 2019 roku
Plon ogólny wzorca dla odmian skrobiowych wczesnych i średnio wczesnych ziemniaka w badaniach PDO wyniósł w 2019 r. 355 dt/ha. W 2018 r. było to 372 dt/ha, w 2017 r. 457 dt/ha i w 2016 r. 481 dt/ha. Plon skrobi kształtował się...
Innym niekorzystnym efektem rozwoju choroby na łodygach jest możliwość bezpośredniego zakażania bulw potomnych, kiedy wraz z kroplami wody zarodniki sprawcy spływają po łodydze i dostają się do części podziemnych.
Na bulwach zaraza ziemniaka objawia się w postaci różnej wielkości nieregularnych, lekko zagłębionych obszarów nekroz barwy od brązowej do ołowiano-szarej. Na przekroju w miejscu infekcji widoczne są zmiany koloru miąższu z jasnobrązowej do czerwonawo-brązowej, a jego konsystencja staje się ziarnista i sucha.
Te nieregularnego kształtu zmiany sięgają w głąb bulw czasami na kilka do kilkunastu mm. Stopień zmian chorobowych na bulwie jest uzależniony od podatności odmiany na chorobę, a także od temperatury i czasu infekcji początkowej. Zakażone bulwy są bardzo podatne na infekcje wtórne powodowane przez inne patogeny, w szczególności tzw. zgnilizny mieszane, co wielokrotnie zwiększa straty plonu.
Poprawna agrotechnika
Jemy coraz mniej ziemniaków
Spożycia ziemniaków w Polsce zmalało o 3,2 proc. do 92 kg w przeliczeniu na mieszkańca - podał w raporcie Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (IERiGŻ) o sezonie 2018/19. "Nastąpił około 5 proc. spadek konsumpcji...
Bardzo duże znaczenie ma też prawidłowe i terminowe stosowanie zabiegów agrotechnicznych. Ważne jest używanie zdrowych, kwalifikowanych sadzeniaków. Ostatnie badania przeprowadzone przez Euroblight zwracają uwagę na znaczenie sadzeniaków jako jednego z głównych źródeł przenoszenia zarazy na sezon następny. Ponad 30% ankietowanych producentów ziemniaka w Holandii za jedno z głównych źródeł przenoszenia choroby uznało właśnie sadzeniaki.
Konieczne jest też zabezpieczenie źródeł materiału infekcyjnego sprawcy, w szczególności stert odpadowych, oospor zimujących w glebie, upraw pod okrywami, upraw w ogródkach przydomowych oraz roślin wyrastających z bulw pozostawionych w glebie po zbiorze.
W poprawnej agrotechnice należy zwrócić uwagę na termin i głębokość sadzenia ziemniaków oraz prawidłowe wykonanie zabiegów obsypywania i formowania redlin, a także nawożenie mineralne dostosowane do potrzeb i kierunku uprawy. Zabiegiem obowiązkowym jest też desykacja plantacji.
Uprawa ziemniaków. Będą zmiany w prawie
Niezależnie czy z przeznaczeniem na własne potrzeby, czy na sprzedaż, uprawa ziemniaków będzie wymagała wpisu do rejestru przedsiębiorców. Ale obowiązek ma powstawać dla plantacji o powierzchni powyżej 1,5 ha. W końcowej fazie...
Zabiegi agrotechniczne oraz uprawa odmian odpornych są tylko uzupełnieniem dla cyklicznie stosowanych zabiegów nalistnych przy użyciu fungicydów. Skuteczne stosowanie ochrony chemicznej wymaga od producenta poznania właściwości stosowanych środków, ich działania na sprawcę (profilaktyczne, lecznicze, antysporulacyjne) oraz możliwości przemieszczania się na i w roślinie (powierzchniowe, wgłębne, systemiczne) - (tab. 2).
W ten sposób producent może opracować programy ochrony plantacji ziemniaka, uwzględniając tempo rozwoju choroby oraz fazę rozwoju roślin i warunki meteorologiczne.
Aby ochrona plantacji przed zarazą ziemniaka była skuteczna, wymaga regularnego wykonywania zabiegów nalistnych, również tych profilaktycznych, i prowadzenia jej do końca okresu wegetacji.
W Polsce, zwłaszcza w gospodarstwach małoobszarowych, nie zajmujących się intensywną produkcją ziemniaka, ochronę przeciwko zarazie rozpoczyna się najczęściej dopiero po wystąpieniu pierwszych objawów choroby. Jest to niestety zbyt późno i nie daje gwarancji zahamowania jej rozwoju.
Krzem na ziemniak
Aplikacja dolistna krzemu w uprawie ziemniaka szczególnie dobre efekty daje w warunkach, w których rośliny są poddane silnym warunkom stresowym, na przykład suszy. Doświadczenia przeprowadzone w IHAR-PIB Oddział w Jadwisinie...
Dawniej zalecano, aby do zabiegów profilaktycznych wykorzystywać środki o działaniu powierzchniowym. Obecnie, kiedy wzrosło znaczenie oospor i sadzeniaków jako potencjalnego źródła materiału infekcyjnego, do zabiegów profilaktycznych zaleca się stosowanie fungicydów o działaniu wgłębnym i systemicznym.
Dalsze prowadzenie ochrony powinno być dostosowane do fazy i tempa rozwoju roślin, warunków meteorologicznych oraz presji infekcyjnej sprawcy.
W fazach intensywnego rozwoju części nadziemnej oraz zawiązywania bulw i kwitnienia, fungicydy o działaniu wgłębnym i systemicznym skuteczniej zabezpieczą przyrastające pomiędzy jednym a drugim zabiegiem rośliny na plantacji.
Czy bakterioza pierścieniowa ziemniaka zostanie wykreślona z listy chorób kwarantannowych?
Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych realizując wniosek z III Posiedzenia KRIR VI Kadencji, które odbyło się 31 stycznia 2020 roku, zwrócił się do ministra rolnictwa z prośbą o podjęcie działań na forum Unii Europejskiej, dotyczących...
Po kwitnieniu, kiedy następuje faza rozwoju i dojrzewania bulw, do ich ochrony korzystniej jest stosować fungicydy, które mają właściwości działania antysporulacyjnego (nie dopuszczają do rozwoju zarodnikowania) i wyniszczającego w celu lepszego zabezpieczenia bulw.
Przy wysokiej presji infekcyjnej coraz częściej stosowaną praktyką, w celu lepszego zabezpieczenia bulw, jest stosowanie fungicydu wraz z desykacją bulw. Zastosowany środek dodatkowo zabezpiecza je przed porażeniem.
Skuteczną pomocą w prawidłowym doborze fungicydów do programów ochrony przeciwko zarazie jest wykorzystywanie zaleceń publikowanych w formie tabel przez międzynarodowy zespół ekspertów działających w ramach Euroblight (www. euroblight.net).
W tabelach przedstawiane są wyniki działania różnych substancji czynnych uzyskane na podstawie doświadczeń prowadzonych w wielu krajach w Europie. Aby zabiegi były efektywne, należy stosować przemiennie fungicydy należące do różnych grup chemicznych o różnych mechanizmach działania.
Tabela 1. Odporność części nadziemnej roślin ziemniaka na zarazę ziemniaka (wg IHAR-PIB Jadwisin 2019)
|
Odporność wg 9-stopniowej skali |
Typ kulinarny |
Odmiana |
|
Odmiany jadalne |
||
|
2,0 – 3,5 (bardzo podatne) |
AB* |
Denar, Impala, Impresja, Lord, Pogoria, Riviera, Tonacja, Viviana, Altesse, Hetman, Dali, Oberon, Orchestra |
|
B** |
Berber, Fresco, Ingrid, Irys, Tacja, Augusta, Bellarosa, Bila, Bohun, Carrera, Gwiazda, Ignacy, Latona, Madeleine, Michalina, Stokrotka, Vineta, Asterix, Ditta, Malaga, Satina, Victoria |
|
|
BC*** |
Justa, Miłek, Amora, Innovator, Lady Claire, Lady Rosetta, Honorata, Irga, VR 808 |
|
|
4,0 – 5,5 (podatne) |
AB |
Manitou, Otolia |
|
B |
Aruba, Lawenda, Magnolia, Owacja, Astana, Bojar, Folva, Jurata, Jurek, Laskara, Lech, Sagitta, Sante, Eurostar, Jelly |
|
|
BC |
Aldona, Cekin, Finezja, Mazur, Tajfun, Bryza, Fianna |
|
|
Odmiany skrobiowe |
||
|
3,0 – 5,5 |
Cedron, Partner, Boryna, Glada, Harpun, Jubilat, Kaszub, Kuba, Pasat, Rumpel, Szyper, Torpeda, Zuzanna, Ikar, Pasja Pomorska, Pokusa |
|
|
6,0 – 7,0 |
Mieszko, Widawa, Amarant, Hinga, Inwestor, Jasia, Rudawa, Skawa |
|
|
8,0 |
Bzura, Kuras |
|
* AB- typ sałatkowy do ogólnie użytkowego; ** B - typ ogólnie użytkowy (nadaje się do gotowania, do zup, na frytki, smażenie w talarkach, placki, kopytka, knedle, kluski, kiszki ziemniaczane i babki); *** BC - typ ogólnie użytkowy do mączystego
Tabela 2. Zadania ochrony i zastosowanie fungicydów w zależności od fazy rozwoju roślin (oprac. własne)
|
Etapy rozwoju roślin |
Tworzenie liści i łodyg, wzrost części nadziemnej |
Wiązanie bulw, tworzenie pąków kwiatowych |
Kwitnienie, tworzenie jagód |
Rozwój i dojrzewanie bulw, zbiór |
|
Fazy BBCH |
21 – 39 |
41 – 59 |
61 – 79 |
81 – 99 |
|
Zadania ochrony |
Profilaktyka, niszczenie źródeł infekcji |
Ochrona nowych przyrastających części roślin |
Utrzymanie roślin w stanie produkcyjności, ograniczenie zniszczenia powierzchni asymilacyjnej |
Ochrona bulw |
|
Rodzaj fungicydu |
Pierwsze zabiegi wgłębne, układowe, w celu eliminacji źródeł infekcji następnie w zależności od warunków pogodowych |
Układowe, wgłębne, powierzchniowe |
Układowe, wgłębne, powierzchniowe |
Powierzchniowe, wgłębne, środki o działaniu wyniszczającym |
- Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 5-2020 - ZAPRENUMERUJ
