Zbiór kukurydzy na kiszonkę standardową czy wysokoenergetyczną?
Aby uzyskać wysokoenergetyczną kiszonkę z całych roślin kukurydzy, należy przeprowadzić zbiór w terminie od woskowej do początku pełnej dojrzałości ziarna, kiedy udział kolb w zielonej masie wynosi około 50 proc. Jakość zbieranego surowca przekłada się bezpośrednio na jakość wyprodukowanej kiszonki.
Zbieranie kukurydzy w późnych stadiach dojrzałości, zwłaszcza gdy zawartość suchej masy w surowcu przekracza 30 proc., wymaga użycia sieczkarni nastawionych na najmniejsze długości cięcia – od 4 do 8 mm. W praktyce sieczka będzie nieco dłuższa, ale większość odcinków powinna mieć długość do 10 mm. Ponadto, sieczkarnie powinny być wyposażone w aktywne urządzenia rozdrabniające ziarno (tak zwane zgniatacze ziarna), co oprócz krótkiej i równomiernie pociętej sieczki, będzie gwarantowało rozdrobnienie przynajmniej 95 proc. twardych ziaren.
Zbyt dokładne rozdrobnienie (typu gruba śruta), również nie jest dla bydła wskazane, ponieważ może pogorszyć pobieranie paszy przez zwierzęta.
Zbiór kukurydzy na kiszonkę utrudniają opady
Zespół rozdrabniający
Samojezdne sieczkarnie zbierające są wyposażane w bębnowe zespoły rozdrabniające, w których na obwodzie jest przykręconych śrubami od 10 do 20 noży. Rozmieszczenie noży może być ukośne w kształcie litery V lub przestawne. Noże są zazwyczaj dzielone na dwie lub cztery części. Zaletą przestawnego rozmieszczenia dzielonych noży na bębnie oraz w kształcie litery V jest zmniejszenie tarcia sieczki o obudowę zespołu rozdrabniającego oraz bardziej równomierne zasilanie wyrzutnika lub rozdrabniacza ziarna. Dodatkową zaletą jest też zmniejszenie kosztów w przypadku uszkodzenia noża przez kamienie podczas zbioru zielonek niskołodygowych.
Rozdrabniacze ziarna
Aktywne lub bierne urządzenia do rozdrabniania ziarna i twardych łodyg kukurydzy – rozdrabniacze ziarna, czy też tzw. zgniatacze ziarna, stanowią obecnie niezbędne wyposażenie każdej sieczkarni. Przy zbiorze kukurydzy w mleczno-woskowej dojrzałości ziarna, wystarczające rozdrobnienie roślin i ziarna zapewnia bęben nożowy. Jednak wraz z opóźnianiem terminu zbioru, ziarno kukurydzy twardnieje i w mniejszym stopniu ulega uszkodzeniom przy przejściu przez bęben nożowy.
W rozdrobnionym surowcu będzie systematycznie zwiększał się udział nieuszkodzonych ziaren. Aby temu niekorzystnemu zjawisku zapobiec, konieczne jest wyposażenie sieczkarni zbierającej w urządzenie zapewniające rozdrobnienie lub przynajmniej uszkodzenie całych ziaren przechodzących przez bęben nożowy. W starszych modelach sieczkarni mogą to być urządzenia bierne – ryflowane lub karbowane obudowy zespołu tnącego, czy też karbowane listwy docierające umieszczane za nożami.
Jak ograniczyć inwazję agrofagów w kukurydzy w przyszłym roku?
W nowszych i aktualnie produkowanych maszynach są to już aktywne rozdrabniacze walcowe. Zbudowane są one z dwóch napędzanych przeciwbieżnie ryflowanych walców obracających się z różną prędkością, o średnicy około 200 mm lub większych. Efektywność działania rozdrabniacza można zmieniać przez regulację odległości między walcami i tym samym zapewnić pełne rozdrobnienie ziarna (lub jego uszkadzanie), w zależności od stopnia dojrzałości.
Kupując zatem nową sieczkarnię należy pamiętać, że wyposażenie jej w rozdrabniacz ziarna jest aktualnie koniecznością i nie powinno to budzić jakichkolwiek wątpliwości. Natomiast przy zakupie sieczkarni używanej, należy zwrócić uwagę na możliwość zakupu oraz zamontowania dodatkowo rozdrabniacza ziarna, jeżeli nie jest on na wyposażeniu maszyny. Zakup sieczkarni bez aktywnych urządzeń rozdrabniających ziarno spowoduje konieczność wcześniejszego zbierania kukurydzy, co nie jest obecnie polecane.
Natomiast zbiór roślin w późniejszych fazach rozwojowych, niedoposażoną w rozdrabniacz sieczkarnią, będzie skutkował gorszą jakością zbieranego surowca (udział ziaren nieuszkodzonych powyżej 5 proc.). Wpłynie to na pogorszenie jakości kiszonki, zwiększenie strat podczas przechowywania oraz gorsze trawienie nie uszkodzonego ziarna i wydalenie jego części w kale karmionych zwierząt.
Odmianę kukurydzy trzeba wybierać mądrze
Długość sieczki
Rzeczywista długość sieczki powinna mieścić się w granicach od 5 do 10 mm. Warto też pamiętać o zasadzie, że wraz z opóźnianiem terminu zbioru i zwiększaniem się zawartość suchej masy z surowcu, należy krócej cięć rośliny kukurydzy. Krócej pocięta kukurydza zapewnia również lepsze ugniecenie w silosie, szczególnie przy opóźnionym zbiorze przy zawartości suchej masy w surowcu w granicach od 30 do 35 proc.
W obecnie produkowanych sieczkarniach jest możliwość nastawiania teoretycznej długości sieczki od 2,5; 3,5; 4,0 i 5,0 mm do 15; 21; 29; 31 i 44 mm, co w praktyce pozwala uzyskać średnią długość sieczki w granicach 7-8 mm lub dostosować ją do aktualnych warunków pracy i oczekiwań producenta. Natomiast przy zakupie kilkuletniej czy nawet starszej maszyny, warto zwrócić uwagę na zakres regulacji tego parametru.
Należy jednak pamiętać, że na jakość rozdrobnienia roślin wpływa również wielkość szczeliny między stalnicą, a nożami oraz stan ich naostrzenia. W przypadku, gdy szczelina jest większa lub niejednakowa, należy wyregulować jej wielkość zgodnie z zaleceniami producenta. Przy zbyt dużej szczelinie, noże nie tną lecz rwą podawaną masę, co powoduje niepotrzebny i szkodliwy wzrost obciążenia całego zespołu rozdrabniającego oraz zwiększa zapotrzebowanie na moc, a to przekłada się bezpośrednio na wzrost zużycia paliwa.
Jak minimalizować straty kiszonki z kukurydzy podczas odkrywania?
Wysokość koszenia
W latach bardziej wilgotnych, zbierany surowiec może charakteryzować się mniejszą od oczekiwanej zawartością suchej masy, ze względu na większą zawartość wody w dolnych częściach łodygi. W takim przypadku można zwiększyć wysokość koszenia. Zastosowanie takiego rozwiązania spowoduje wprawdzie zmniejszenie ilości zbieranego plonu, ale tym sposobem uzyska się lepszy jakościowo surowiec.
Zwiększaniu wysokości koszenia będzie równolegle towarzyszył wzrost zawartości suchej masy w zbieranym plonie o około 0,8 proc. na każde 10 cm podwyższonego ścinania. Wynika to z pozostawienia na polu dolnych partii łodyg o większej zawartości wody oraz rosnącego udziału kolb w zbieranym surowcu. Zwiększając zatem wysokość koszenia o 25 cm w stosunku do normalnej (15-20 cm), spowoduje się zmniejszenie plonu świeżej masy o około 12 proc. Jeżeli wysokość ścinania zwiększy się o kolejne 25 cm, to straty plonu łodyg z liśćmi powiększą się do 21 proc., czyli wyniosą średnio około 4,2 proc. na każde 10 cm podwyższonego ścinania.
W przeliczeniu na suchą masę, spadki plonów będą wyraźnie mniejsze i przy podwyższeniu wysokości zbioru o pierwsze 25 cm zniżka wyniesie około 6 proc., a zrezygnowanie z kolejnych 25 cm łodygi z liśćmi powiększy stratę do 10 proc. plonu ogólnego, czyli około 2 proc. na każde 10 cm podwyższonego ścinania.
W związku z powyższym, rolnik znając bilans paszowy w swoim gospodarstwie, sam może zadecydować, czy chce uzyskać więcej paszy o gorszych parametrach żywieniowych, czy też kilka procent mniej, ale lepszej jakości. Można też zdecydować o zbiorze części surowca z podwyższaniem wysokości ścinania, w celu uzyskania paszy o większej wartości energetycznej dla najbardziej wydajnych grup zwierząt.
Kukurydza na kiszonkę – wyniki badań PDO w 2016 r.
Szczelnie okryć folią
Dobre odizolowanie zewnętrznych warstw od wpływów atmosferycznych ma decydujące znaczenie dla optymalnego przebiegu procesów fermentacyjnych, zarówno w warstwach wewnętrznych jak i zewnętrznych zakiszanej masy, ponieważ o kierunku fermentacji przesądzają pierwsze dni. Stworzenie beztlenowych warunków w okresie fermentacji, decyduje także o uzyskaniu stabilnej kiszonki.
Przestrzeganie powyższych wymogów technologicznych stwarza od samego początku korzystne warunki do szybkiego rozwoju bakterii kwasu mlekowego. Drobnoustroje tlenowe, znoszące tylko słabo kwaśne środowisko, nie rozwiną się w tych warunkach wcale lub tylko śladowo. Wówczas cukier znajdujący się w roślinach będzie wykorzystywany prawie całkowicie do fermentacji mlekowej. Natomiast obecność tlenu w czasie głównej fermentacji prowadzi do zużywania cukru na oddychanie tlenowe i wytwarzania niepożądanych produktów, których końcowym efektem są: zwiększone straty fermentacyjne, zwłaszcza w postaci dwutlenku węgla, wzrost temperatury i zużycie zapasu cukru niezbędnego do uzyskania stabilnej kiszonki.
Kukurydza na kiszonkę – wyniki badań rozpoznawczych w 2016 r.
Dlatego po zapełnieniu silosu oraz ostatecznym wyrównaniu i ugnieceniu, należy go niezwłocznie przykryć folią. Jednak nie każda folia nadaje się do właściwego zabezpieczenia zakiszanej masy. Folie zbyt cienkie mają niską wytrzymałość mechaniczną (łatwo je przebić) i zbyt dużą przenikalność gazów, co wiąże się z większymi stratami podczas kiszenia, wynikającymi z dostępu powietrza. Wysokiej jakości kiszonki powinny być przykrywane foliami o grubości przynajmniej 0,12-0,15 mm, które są wytrzymałe na uszkodzenia mechaniczne i zapewniają pełną ochronę zakiszanej masy przed dostępem powietrza oraz promieniami UV.
Do okrywania silosów i pryzm z kukurydzy na okres zimowo-wiosenny można stosować folię obustronnie czarną, gdyż w tym okresie nie ma niebezpieczeństwa nadmiernego przegrzania zgromadzonej paszy. Folię po dokładnym ułożeniu należy obciążyć, żeby zabezpieczyć ją przed zrywaniem np. przez silny wiatr, obsypując brzegi cienką warstwą ziemi lub obkładając zużytymi oponami. Coraz częściej stosowanym rozwiązaniem jest też okrywanie silosu warstwą siatki ochronnej. Zapobiega to powstawaniu uszkodzeń powodowanych przez ptaki i inne zwierzęta oraz nie występuje ryzyko gromadzenia się wody na górnej powierzchni pryzmy, jak przy okrywaniu jej oponami.
