Metoda biologiczna ochrony kukurydzy przed omacnicą prosowianką

Z uwagi na powszechne już występowanie w całej Polsce i na wyrządzane szkody, omacnica prosowianka wymaga bezpośredniego zwalczania na coraz większej liczbie plantacji. Jedną z możliwości ograniczania jej populacji jest metoda biologiczna, która idealnie wpisuje się w koncepcję integrowanej ochrony roślin.

Mimo iż metoda biologiczna była dostępna dla plantatorów przez wiele lat, tylko nieliczni ją stosowali, głównie z uwagi na wysokie koszty i ręczny sposób aplikacji biopreparatów. Obecnie koszty są dużo niższe, ponieważ na rynku pojawiły się konkurujące ze sobą firmy, a możliwości aplikacji jest więcej, co pozwala chronić zarówno kilkudziesięcioarowe plantacje, jak i te wielkoobszarowe, liczące setki czy tysiące hektarów.

Integrowana ochrona kukurydzy przed chorobami i szkodnikami w 2018 roku

Nasilenie agrofagów na plantacjach kukurydzy jest zmienne w latach i w dużej mierze zależy od pogody. Dlatego, aby skutecznie ograniczyć ich liczebność, nie wolno postępować rutynowo. Kukurydza tylko pozornie wydaje się rośliną mało podatną...

czytaj więcej

Jedna lub dwie introdukcje

Metoda biologiczna skierowana jest wyłącznie do zwalczania jaj omacnicy prosowianki. Polega na wykładaniu biopreparatów zawierających żywe larwy oraz poczwarki kruszynka (Trichogramma spp.). Jest to niewielka błonkówka, osiągająca zaledwie 0,4-1,2 mm długości, która pasożytuje jaja wielu owadów, w tym omacnicy prosowianki, rolnic, piętnówek i słonecznicy orężówki. Na świecie występuje ok. 650 gatunków kruszynka, w Polsce stosuje się dwa: Trichogramma brassicae oraz Trichogramma evanescens. Warto wiedzieć, że makrofagi nie wymagają w Polsce rejestracji.

Biologiczną walkę z omacnicą prosowianką rozpoczyna się z chwilą wykrycia nalotu pierwszych motyli omacnicy prosowianki, np. z wykorzystaniem pułapek świetlnych, ewentualnie feromonowych, bądź w momencie znalezienia pierwszych jaj. W zależności od zaleceń producenta wykonuje się jedną lub dwie introdukcje kruszynka (w rejonach dużego nasilenia występowania omacnicy dwa wyłożenia to konieczność). Pierwszą należy wykonać natychmiast po pojawieniu się pierwszych jaj szkodnika na roślinach, co przypada pod koniec drugiej oraz w trzeciej dekadzie czerwca (na południu kraju i częściowo w pasie środkowym) lub pod koniec czerwca i w pierwszych dniach lipca (w rejonach środkowych i północnych).

Drugą introdukcję trzeba przeprowadzić 7-10 dni później. Gdy do monitorowania omacnicy prosowianki stosuje się pułapki świetlne lub mniej precyzyjne feromonowe, to pierwsze wyłożenie biopreparatu wykonuje się zwykle 5-10 dni po stwierdzeniu pierwszego motyla w pułapce, a drugie 7-10 dni po pierwszym. Istnieje także możliwość zakupu biopreparatu wraz z kompleksową usługą jego zastosowania i oceny skuteczności.

Dron w walce z omacnicą prosowianką

Omacnica prosowianka jest coraz większym problemem w uprawach kukurydzy. Do jej zwalczania można wykorzystać jej naturalnego wroga, którym jest kruszynek. Ciekawym sposobem jego aplikowania jest użycie drona zrzucającego kulki Trichosafe z...

czytaj więcej

Zmasowany atak na jaja

Po kilku godzinach od wyłożenia preparatu (najpóźniej po 1-2 dniach) zaczynają z niego stopniowo wylatywać pierwsze błonkówki kruszynka. Moment wylotu entomofaga i intensywność tego procesu zależy głównie od temperatury. Dzięki temu, że wewnątrz nośnika kruszynek jest na różnym etapie rozwoju, wyloty błonkówek nie są natychmiastowe, lecz rozłożone w czasie. Jest to celowe działanie producentów biopreparatów, ponieważ zapewnia, że wraz z intensyfikacją nalotu motyli omacnicy prosowianki na plantacje i narastającą liczbą składanych jaj, sukcesywnie zwiększa się liczba wylatujących kruszynków. Jest to bardzo ważne z praktycznego punktu widzenia, ponieważ błonkówki zasiedlają tylko świeżo złożone jaja omacnicy, a omijają te, w których rozpoczął się rozwój embrionów gąsienic.

Z chwilą, gdy błonkówki znajdą na roślinach świeże jaja omacnicy, składają do ich wnętrza od jednego do kilkunastu swoich jaj. Bardzo szybko wylęgają się z nich beznogie larwy, które zaczynają wyjadać treść jaja żywiciela. To powoduje natychmiastowe przerwanie rozwoju embrionów gąsienic. Wizualną oznaką, że kruszynek aktywnie działa w łanie jest stopniowa zmiana zabarwienia złóż jaj omacnicy z białej, przez żółtą, brązową aż do czarnej. Po osiągnięciu dojrzałości larwy kruszynka przepoczwarczają się w miejscu żerowania, po czym z poczwarek wychodzą dorosłe błonkówki. Wygryzają one dziurkę w zamarłym jaju omacnicy i wylatują na zewnątrz (w większej liczebności niż została wprowadzona przez rolnika na pole - jest to tzw. samoreprodukcja biopreparatu).

W niedługim czasie po wylocie błonkówki stają się gotowe do zasiedlania kolejnych złóż jaj i cały proces się powtarza. W optymalnych warunkach pogodowych cykl rozwojowy kruszynka (od złożenia jaja do wylotu błonkówki nowego pokolenia) zamyka się w 15-20 dniach. Tych cykli może być kilka w sezonie wegetacyjnym, co zależy od długości składania jaj przez omacnicę prosowiankę, a więc dostępności pożywienia dla larw kruszynka.

Omacnica prosowianka: termin zwalczania ustalić na podstawie monitoringu

Omacnica prosowianka to szkodnik, który odniósł „sukces” w konkurowaniu z człowiekiem o wysokość i jakość plonu. Zawdzięcza to swojej biologii, która sprawa, że stadia rozwojowe objęte zwalczaniem biologicznym i...

czytaj więcej

Wyjdą, nie wyjdą?

Wielu rolników często zadaje pytanie, czy jest pewność, że cokolwiek wylatuje z wyłożonych biopreparatów. Można to bez problemu sprawdzić prostą metodą - do wnętrza przeźroczystego pojemnika (np. słoika) z perforowanym wieczkiem bądź przykrytego bardzo gęstą gazą (aby malutka błonkówka przez nią nie wyleciała) należy wrzucić kulkę, zawieszkę, bądź pół łyżeczki sypkiej wersji biopreparatu i całość postawić w ciepłym, ale nie nasłonecznionym miejscu. Gazę trzeba systematycznie zraszać wodą lub umieścić we wnętrzu wilgotną watę, aby utrzymać wilgotność na poziomie 60-70 proc. Jeżeli z biopreparatu zaczną wychodzić drobniutkie owady, to wszystko jest w porządku.

Obserwację należy prowadzić przez co najmniej siedem dni, aby większość kruszynków się przepoczwarczyła. Gdy okaże się, że kruszynek nie wylatuje, bądź też błonkówek jest bardzo mało, to powód do niepokoju i poinformowania producenta/dystrybutora o zaobserwowanym zjawisku. Warto takie pojemniki jako dowody przetrzymać do końca wegetacji kukurydzy.

Mulczer i pług dłutowy Bednar w teście RPT. Zestaw do walki z omacnicą prosowianką

Uprawa ścierniska po kukurydzy poza tymi samymi celami jakie ma jego zrywanie po zbożach, ma na celu jeszcze jedną bardzo istotną kwestię. Jest nią uniemożliwienie występowania bądź ograniczenie populacji kłopotliwego szkodnika kukurydzy –...

czytaj więcej

Efekt zależny od pogody

Stosując walkę biologiczną należy pamiętać, że wykorzystuje się w niej żywy organizm, którego efektywność zależy nie tylko od jakości biopreparatu, ale również terminu aplikacji, liczby introdukcji, nasilenia występowania i terminów nalotów motyli omacnicy w danym roku, równomierności wyłożenia kruszynka, podatności odmiany na szkodnika, a w szczególności przebiegu warunków pogodowych.

Wieloletnie badania IOR-PIB w Rzeszowie wskazują, że średnia skuteczność kruszynka w ograniczaniu liczby roślin uszkodzonych przez gąsienice wynosi 60-65 proc. W lata sprzyjające rozwojowi błonkówek, przy dwukrotnej introdukcji w rejonach silnego pojawu omacnicy obserwuje się skuteczność nawet na poziomie 87 proc., co śmiało można porównać do walki chemicznej. Gdy jednak pogoda jest niekorzystna dla błonkówek, wówczas niestety skuteczność entomofaga spada, niekiedy do 15-30 proc.

Cena ochrony

Na podstawie danych uzyskanych od firm sprzedających kruszynka można podać, że cena biopreparatu zależy od: sprzedawcy, liczby wykonywanych introdukcji, wybranej formy biopreparatu i techniki jego zastosowania (wykładanie samodzielne bądź przez sprzedawcę, ręcznie bądź agrolotniczo z użyciem wiatrakowców lub dronów), a także od powierzchni chronionego areału (przy większych areałach jest możliwość negocjacji ceny). Orientacyjna cena ochrony ha kukurydzy w zależności od biopreparatu waha się od ok. 160-205 zł (brutto) za jednorazową introdukcję do 195-280 zł (brutto) za dwukrotne wyłożenie kruszynka. Podany zakres cenowy obejmuje usługę aplikacji biopreparatów w postaci sypkiej bądź kulek metodą agrolotniczą z użyciem wiatrakowca bądź drona.

Plantatorzy, którzy zdecydują się na walkę biologiczną z omacnicą prosowianką powinni już w kwietniu złożyć zamówienia na kruszynka u producentów lub dystrybutorów biopreparatów. Jest to bardzo istotne, ponieważ nie można go magazynować i stosować w dowolnym czasie. Produkcję biopreparatów prowadzi się pod konkretne zamówienia, a ich przygotowanie wymaga czasu. Dlatego oprócz podania liczby hektarów na jakich zamierza się prowadzić zwalczanie, trzeba wskazać, ile introdukcji będzie wykonanych w sezonie wegetacyjnym, a następnie wybrać postać biopreparatu i formę aplikacji.

Biopreparaty do zwalczania omacnicy prosowianki dostępne w Polsce w 2018 r.

Źródło: opracowanie własne

• Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 4-2018 - ZAPRENUMERUJ