Gorzka ocena unijnej polityki w sektorze wina. ETO ma wiele zastrzeżeń
Unijna polityka w sektorze wina nie prowadzi do osiągnięcia celów środowiskowych, a ponadto podejmowane działania nie poprawiają w bezpośredni sposób konkurencyjności - uważa Europejski Trybunał Obrachunkowy (ETO). W opublikowanym sprawozdaniu wyraża wątpliwość, czy działania mające wspierać plantatorów winorośli, przynoszą efekty.
ETO przypomina, że rynek wina w UE jest ściśle regulowany i dofinansowywany na dużą skalę. Plantatorzy winorośli otrzymują łącznie około 500 mln euro rocznie z budżetu UE na restrukturyzację winnic i zwiększenie konkurencyjności. Od 2016 r. mogą też starać się o zezwolenie na obsadzenie winoroślą nowych obszarów, co ma umożliwić kontrolowany wzrost potencjału produkcyjnego, a jednocześnie zapobiec nadwyżce produkcji (maksymalny wzrost całkowitej powierzchni winnic to 1 proc. w skali roku).
We Francji znacznie spada spożycie czerwonego wina. Rząd wyda miliony euro na karczowanie winnic
„Poprawa konkurencyjności sektora wina to ważny cel, o szczególnym znaczeniu dla UE, ale nie mniej ważne jest większe zrównoważenie środowiskowe. Tymczasem działania UE nie doprowadziły dotąd do osiągnięcia żadnego z tych dwóch celów” – stwierdziła cytowana w komunikacie Joëlle Elvinger, członkini Trybunału odpowiedzialna za tę kontrolę.
W sprawozdaniu z tej kontroli podkreślono, że Unia produkuje czerwone, białe i różowe wina, ale tylko nieliczne uprawy winorośli są „zielone”. Kontrolerzy krytykują fakt, że mimo dużych nakładów finansowych unijna polityka w sektorze wina w nikłym stopniu przyczyniła się do ochrony środowiska. W szczególności działanie na rzecz restrukturyzacji winnic tylko w niewielkim zakresie wpisuje się ich zdaniem w ekologiczne dążenia UE.
Niezbyt ambitne cele środowiskowe
„W praktyce unijnego dofinansowania nie ukierunkowano na te projekty, które zmniejszałyby wpływ uprawy winorośli na klimat i środowisko naturalne, a wręcz może ono mieć odwrotny skutek, na przykład prowadzić do przejścia na odmiany winogron, których uprawa wymaga więcej wody. Także przy określaniu dopuszczalnej powierzchni winnic perspektywa środowiskowa nie została wzięta pod uwagę. Przyjęto, że łączną powierzchnię można zwiększyć o 1 proc. rocznie, a następnie przedłużono tę regulację na kolejne 15 lat (do 2045 r.), lecz na żadnym etapie nie oceniono, jakie będą skutki powiększania winnic dla środowiska” – czytamy dalej w komunikacie.
Hiszpania zniszczy 40 mln litrów wina z powodu nadpodaży. Producenci dostaną wsparcie unijne
W ocenie ETO przyszłość nie rysuje się w jaśniejszych barwach – w nowej polityce rolnej (WPR) cele środowiskowe w sektorze wina nadal nie są jego zdaniem zbyt ambitne.
„Kontrolerzy UE zalecali w swoich wcześniejszych publikacjach, by płatności dla rolników – w tym dla plantatorów winorośli – wiązać bezpośrednio z wymogami środowiskowymi, ale w nowej WPR finansowanie na rzecz restrukturyzacji winnic nie będzie już uwarunkowane spełnieniem takich wymogów. Ponadto państwa UE są zobowiązane wykorzystać tylko 5 proc. z puli środków przeznaczonych na wsparcie sektora wina na działania związane ze zmianą klimatu, środowiskiem i zrównoważonym rozwojem. Zdaniem kontrolerów jest to dość niski odsetek, skoro w nowej, z założenia bardziej ekologicznej WPR, 40 proc. wszystkich wydatków na rolnictwo powinno przyczyniać się do realizacji celów związanych z klimatem” – wskazuje Trybunał.
Wątpliwości co do dofinansowań
W jego ocenie unijna polityka nie sprzyjała też konkurencyjności plantatorów winorośli.
„W pięciu skontrolowanych państwach projekty uzyskują dofinansowanie niezależnie od tego, jakie i jak ambitne działania obejmują, a kryteria dotyczące zwiększenia konkurencyjności nie są uwzględniane. Finansowane są również zmiany niemające charakteru strukturalnego, jak i zwykła odnowa winnic, mimo że takie działania nie kwalifikują się do wsparcia. Ponadto beneficjenci nie mają obowiązku poinformować, w jaki sposób restrukturyzacja wzmocniła ich konkurencyjność. Co więcej, ani Komisja Europejska, ani państwa członkowskie nie weryfikują, na ile dofinansowane projekty faktycznie sprawiają, że plantatorzy winorośli są bardziej konkurencyjni” – zwraca uwagę ETO.
Inspektorzy sprawdzili 350 hektarów winnic
Według jego kontrolerów, podobne zastrzeżenia dotyczą systemu zezwoleń na nasadzenia.
„Po pierwsze, dopuszczalny limit wzrostu łącznej powierzchni winnic na poziomie 1 proc. rocznie został zaproponowany i przyjęty bez żadnego uzasadnienia. Nie przeanalizowano, czy to odpowiednie i zasadne ograniczenie. Po drugie, przy udzielaniu zezwoleń na nasadzenia stosuje się jedynie niewielką liczbę kryteriów kwalifikowalności i pierwszeństwa, które są powiązane z konkurencyjnością” – wytyka ETO.
Warto dodać, że UE jest czołowym światowym producentem, konsumentem i eksporterem wina. W 2020 r. w Unii funkcjonowało 2,2 mln gospodarstw winiarskich, a winnice zajmowały około 2 proc. wykorzystywanej powierzchni użytków rolnych UE. Około 80 proc. wyprodukowanego w UE wina pochodzi z Włoch, Francji i Hiszpanii.
- Agrobiznes bez tajemnic. Zamów prenumeratę miesięcznika "Przedsiębiorca Rolny" już dziś
