Pszenica ozima w doświadczeniach PDO
System Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego pozwala rolnikom dokonywać trafnego wyboru odmian, dostosowanych do lokalnych warunków gospodarstwa i technologii uprawy. Od dwudziestu już lat działa sprawnie i jest bardzo ważny dla praktyki rolniczej. Jak sprawdza się w przypadku pszenicy ozimej?
Liczba odmian pszenicy ozimej w Krajowym rejestrze w ostatnich latach systematycznie się zwiększa. Na początku bieżącego roku zarejestrowano 13 nowości, a liczba zarejestrowanych odmian ogółem wynosi obecnie 121. Spośród nich jedną zaliczono do grupy technologicznej elitarne chlebowe (E), 55 - jakościowe chlebowe (A), 49 - chlebowe (B), jedną - na ciastka (K), 13 - pastewne lub inne (C) oraz dwie odmiany regionalne.
Są to odmiany przystosowane do lokalnych warunków, a ich rejestracja ma na celu przede wszystkim zachowanie bioróżnorodności (wpisywane są do KR bez wymogu badania wartości gospodarczej). Wybór odmian jest więc bardzo duży, należy jednak pamiętać, że pszenica ozima jest zbożem o największym areale uprawy w Polsce, wynoszącym w ostatnich latach blisko 2,0 mln ha.
Nowe odmiany zbóż ozimych
Szeroki zakres badań
W wyborze odmiany do uprawy w danym gospodarstwie pomagają wyniki Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO). Dla pszenicy ozimej prowadzi się ponad 70 doświadczeń rocznie. Tak duża liczba doświadczeń pozwala na właściwą ocenę wartości gospodarczej odmian.
Liczy się przede wszystkim plon
Postęp hodowlany w plenności jest bardzo duży. Dotyczy on głównie odmian z grupy A i B, w mniejszym stopniu pastewnych. Obecnie spośród odmian z grupy A najwyżej plonują nowo zarejestrowane odmiany Euforia i Comandor. Dobrze i stabilnie w ostatnim trzyleciu plonowały również odmiany RGT Kilimanjaro i Linus, a także Apostel i Formacja. W grupie odmian chlebowych najwyższym poziomem plonowania wyróżnia się mieszańcowa odmiana Hybery. Niewiele niżej plonują nowo zarejestrowane: Plejada i SY Orofino oraz Owacja, RGT Treffer i RGT Bilanz.
Odmiany pastewne ustępują pod względem plonowania najlepszym odmianom chlebowym i jakościowym, stąd ich znaczenie w uprawie jest niewielkie. Spośród odmian z grupy C najwyższy plon uzyskała odmiana Sikorka. Większość tych odmian cechuje się zadowalającą zimotrwałością.
Dziesiątka najlepiej plonujących jakościowych odmian pszenicy ozimej
Ważna jest jakość
Przy wyborze odmiany należy również brać pod uwagę jej jakość. Szacuje się, że połowa zebranych plonów pszenicy ozimej przeznaczana jest na cele konsumpcyjne. Pierwszą i jak dotąd jedyną odmianą elitarną (grupa E) w Krajowym rejestrze jest polska odmiana Astoria, która jednak w ostatnich latach plonuje dość słabo. Należy pamiętać, że wskaźniki wartości technologicznej odmian charakteryzują się naturalną, dość znaczną zmiennością, wywoływaną przez środowisko przyrodniczo-rolnicze.
Genetycznie uwarunkowana jakość może się jednak w pełni ujawnić dopiero przy poprawnej agrotechnice, zwłaszcza przy odpowiednim poziomie i terminach nawożenia azotowego. Wysokie nawożenie azotem jest konieczne dla zapewnienia dobrej jakości surowca, szczególnie odmian o mniejszej zawartości białka. Spełnienie przez odmianę zaliczoną do grupy E, A lub B wymogów w zakresie liczby opadania i zawartości białka daje dużą szansę uzyskania surowca o pożądanych parametrach technologicznych (tym większą im wyższa grupa jakości). Nie bez znaczenia jest również przebieg pogody, zwłaszcza ilość i rozkład opadów.
Nie zapominać o zimotrwałości
Przy wyborze odmiany pszenicy do uprawy bardzo ważną cechą jest zimotrwałość. Znaczne wymarzanie roślin miało miejsce w roku 2012. Wówczas z powodu złego przezimowania zdyskwalifikowano blisko 40 proc. doświadczeń. Również w roku 2016, przy braku okrywy śnieżnej i słabym zahartowaniu roślin, dla części odmian straty po zimie były poważne. W pozostałych sezonach wegetacyjnych zimy miały dość łagodny przebieg, a zimotrwałość nie była czynnikiem ograniczającym plonowanie odmian. Warto jednak wybierać odmiany o wyższej zimotrwałości. Wiele z nich plonuje bardzo dobrze i co szczególnie istotne, cechuje się dużą stabilnością plonowania.
Ziarno zatrute mikotoksynami
Przyjrzeć się odporności na choroby
Pszenica ozima jest zbożem, w którym powszechnie stosuje się zabiegi fungicydowe i regulatory wzrostu. Niemniej jednak, zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin, przy wyborze odmiany należy również zwracać uwagę na genetyczną odporność na choroby i wyleganie. W ostatnich latach na pszenicy ozimej powszechnie występują septoriozy liści (prawie 90 proc. doświadczeń), a także mączniak prawdziwy i rdza brunatna (55-60 proc. doświadczeń). Rzadziej obserwuje się brunatną plamistość liści i septoriozę plew (30-40 proc. doświadczeń), a także kompleks chorób podstawy źdźbła i fuzariozę kłosów odnotowano (15-20 proc. doświadczeń).
Chorobą, która w ostatnim czasie ma coraz większe znaczenie jest rdza żółta. Szczególnie w dużym nasileniu wystąpiła w latach 2014-2015 oraz w roku 2017. W odporności na tę chorobę obserwuje się również największe różnice odmianowe. Ponadto odmiany pszenicy ozimej różnią się dość znacznie pod względem odporności na septoriozy liści, mączniaka prawdziwego i rdzę brunatną. Stąd też te choroby powinny mieć największe znaczenie przy wyborze odmiany.
Jesteśmy na szarym końcu w zasiewach kwalifikowanego materiału siewnego
Najpopularniejsze w nasiennictwie
Powierzchnia plantacji nasiennych z pszenicą ozimą w roku 2017 wynosiła 28,4 tys. ha. i była o 1,7 tys. ha większa niż w roku 2016 (dane PIORiN). W roku ubiegłym, podobnie jak w latach wcześniejszych, największy udział w nasiennictwie miały odmiany jakościowe chlebowe (grupa A) - 43 proc. Udział odmian chlebowych (grupa B) był wyraźnie mniejszy i wynosił 16 proc. Największy udział w nasiennictwie miały krajowe odmiany Arkadia (9,8 proc.) i Hondia (5,8 proc.) oraz zagraniczne RGT Kilimanjaro i Sailor. Dość duże znaczenie miały również odmiany: Patras, Linus i Ostroga.
Pszenica ozima jest jednym z gatunków, w którym odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA) mają stosunkowo duże znaczenie w nasiennictwie. W roku 2017 łączny udział tych odmian wynosił ponad 39 proc. Spośród odmian z CCA największe znaczenie miały odmiany Julius, Alexander oraz Desamo i Memory.
Listy mogą ułatwić wybór
Ze względu na znaczną liczbę odmian pszenicy ozimej dostępnych na naszym rynku nasiennym, dużym ułatwieniem w wyborze odmiany mogą być "Listy odmian zalecanych do uprawy na obszarze województwa (LOZ)". Listy tworzone są regionalnie, na szczeblu poszczególnych województw i corocznie aktualizowane. Dla pszenicy ozimej w każdym województwie rekomendowanych jest od 4 do 14 odmian, które uzyskały najlepsze wyniki w danym województwie.
Po wymarznięciach w sezonie 2015/2016 w kilku województwach podjęto decyzję o nieumieszczeniu na listach odmian o najmniejszej zimotrwałości. W roku 2018 na LOZ znajdują się łącznie 34 odmiany, w tym dwie z CCA. Odmianami rekomendowanymi w największej liczbie województw są Artist, RGT Kilimanjaro i Linus oraz Hondia, Patras i Rotax.
- Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 7-2018 - ZAPRENUMERUJ
