Szkodniki fasoli
Podczas wzrostu i rozwoju fasola narażona jest na ataki szkodników, które mogą być też wektorami wirusów, jak mszyce.
Najważniejszymi szkodnikami fasoli są: przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae Koch.), zmieniki (Lygus spp.), mszyca trzmielinowo - burakowa (Apis fabae Scop.), strąkowiec fasolowy (Acanthoscelides obtectus Say) i śmietka kiełkówka (Hylemyia florilega Zett.).
Przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae Koch.) - samice, które zimują są barwy żółtej z dwoma ciemnymi plamami po bokach ciała. Są kształtu owalnego o długości około 0,5 mm i mają 4 pary odnóży. Na liściach składają kuliste, perłowo-kremowe jaja, z których wylęgają się larwy. Kolejne czyli letnie pokolenia samic mogą przybierać kolor różowy, zielony a także szary. Na wiosnę z gleby oraz resztek roślin pozostawionych na plantacji wychodzą zimujące samice.
Choroby grzybowe fasoli
Na liściach składają jaja, z których wylęgają się larwy żerujące, podobnie jak postacie dorosłe na liściach oraz kwiatostanach. Płodność samic dochodzi do 150 jaj, a rozwój jednego pokolenia w sprzyjających warunkach może trwać nawet do 10 dni. W sezonie jedna zimująca samica za pośrednictwem kolejnych pokoleń może dać potomstwo liczące aż 2 miliardy osobników. Na jednym liściu może żerować nawet kilka tysięcy osobników, które są w różnych stadiach rozwojowych. W miejscu żerowania widać białawe wylinki larw przechodzących kolejne stadia rozwojowe i pajęczynkę. Szkodnik zasiedla najpierw dolne, a następnie górne partie roślin. Na plantacji zasiedlanie rozpoczyna się od roślin skrajnych. Roztocza licznie występują na dolnej stronie blaszki liściowej pod warstwą gęstej pajęczynki. Żerują na liściach oraz kwiatach wysysając soki roślinne.
Szkody powodowane przez przędziorka chmielowca określa się mianem „zgorzeli miedziowej”. W wyniku nakłuwania i wysysania soków liście żółkną, a następnie przybierają kolor miedziano-brunatny i zasychają. Optymalne warunki rozwoju szkodnika występują przy wysokiej temperaturze powietrza, tj. powyżej 25°C oraz małej wilgotności powietrza od 35% do 50%. Szkodnik stanowi największe zagrożenie dla upraw na glebach lekkich i średnio zwięzłych. Kontrolę plantacji, a zwłaszcza roślin na jej skraju, należy prowadzić od wczesnej wiosny. Nie wykonanie zabiegu ochronnego w odpowiednim czasie powoduje przenoszenie się szkodnika na następne rośliny.
Polska fasola z orzełkiem odkryta po latach
Zmienniki (Lygus spp.) - to brunatne lub zielonkawe, różnoskrzydłe pluskwiaki, o długości do 5 mm, które żerują na kwiatach oraz młodych strąkach. Larwy mają zielonkawe zabarwienie ciała, podobne do postaci dorosłych, początkowo są bezskrzydłe. Larwy i owady dorosłe wysysają soki z liści, kwiatów i młodych strąków powodując ich przedwczesne opadanie. W wyniku żerowania na strąkach starszych powstają drobne, okrągłe plamki z jasnym środkiem, natomiast na suchych nasionach łupina jest popękana z płytkimi wgłębieniami, które nazywane są ospowatością fasoli. Najbardziej wrażliwe są odmiany szparagowe, zaś mniej wrażliwe odmiany uprawiane na suche nasiona. Nasilenie żerowania występuje w lipcu oraz na początku sierpnia. Pluskwiaki zimują w ściółce, w zadrzewieniach i zaroślach. Nie należy zakładać plantacji w pobliżu łąk i wieloletnich roślin motylkowych. W momencie zauważenia szkodnika należy zwalczać go opryskując brzegi plantacji tj. w miejscach, gdzie najczęściej żerują, zgodnie z programem ochrony roślin warzywnych.
Mszyca trzmielinowo-burakowa (Apis fabae Scop.) - może być owadem nieuskrzydlonym lub uskrzydlonym o długości ciała około 2,2 mm. Barwa jej ciała jest ciemnozielona, a na odwłoku występują poprzeczne i ciemne pasy. Samice składają owalne jaja długości około 1 mm, które po złożeniu są żółtozielone, a później zabarwiają się na kolor czerwony. Jaja zimują na trzmielinie lub kalinie. Wiosną przed rozwinięciem się pąków, wylęgają się larwy, które po 2-3 tygodniach dojrzewają i jako tzw. założycielki rodu wydają bez zapłodnienia następne pokolenie. W drugim pokoleniu znajdują się przeważnie osobniki nieuskrzydlone, ale mogą też występować uskrzydlone.
Soja nabiera coraz większego znaczenia na całym świecie
W następnych pokoleniach jest coraz więcej osobników uskrzydlonych, które przenoszą się na rośliny żywicielskie letnie i tam rozmnażają się wydając kilka pokoleń. Osobniki uskrzydlone przelatują na sąsiednie rośliny opanowując powoli całą plantację. Jesienią, we wrześniu bądź październiku, osobniki uskrzydlone przelatują z powrotem na trzmielinę lub kalinę, gdzie rodzą się samice nieuskrzydlone i składają jaja zimujące. Wiosną i latem na dolnej stronie liści roślin można zauważyć liczne kolonie czarnych mszyc. Liście kurczą się, kędzierzawieją, a także zwijają brzegami w dół. Roślina ma zahamowany wzrost, a w przypadku opanowania całej rośliny we wczesnym okresie swojego rozwoju może zaschnąć.
Ciepłe i suche lato sprzyja rozwojowi i masowemu występowaniu mszyc. Podczas zimnej i mokrej jesieni mszyce mogą wyginąć, w takim przypadku jaja składane na zimę są nieliczne. Natomiast wczesna i ciepła wiosna sprzyja rozwojowi mszyc na trzmielinie i kalinie, powodując zwykle liczny nalot mszyc na rośliny zielone. W drugiej połowie lipca kolonie mszyc zaczynają zmniejszać się w wyniku niszczenia przez pasożytnicze grzyby i owady np. biedronki. W celu ochrony plantacji przed mszycami należy niszczyć chwasty z rodziny komosowatych oraz zakładać plantacje nasienne z zastosowaniem izolacji przestrzennej wynoszącej co najmniej 500 m od plantacji przemysłowych.
Soja lubi ciepło
Strąkowiec fasolowy (Acanthoscelides obtectus Say) - to niewielki chrząszcz, długości 2,5-3,5 mm o barwie szarobrunatnej. Samice chrząszcza składają jaja na grzbietowym szwie dojrzewających strąków. Białe beznożne larwy z brunatną głową wgryzają się do nasion, gdzie żerują a następnie przepoczwarczają się. W jednym nasieniu może żerować nawet kilkanaście larw. Szkodnik łatwo rozprzestrzenia się na polu uprawnym i w przechowalni. Optymalną temperaturą dla rozwoju strąkowca jest 30°C.
Porażone nasiona fasoli nie nadają się do spożycia. Strąkowiec atakuje fasolę już w polu w początkowym okresie dojrzewania strąków, jednak największe szkody wyrządza w magazynach, skąd dostaje się wraz z materiałem siewnym na plantacje fasoli. W celu ochrony przed strąkowcem należy wysiewać nasiona pochodzące z kwalifikowanych plantacji. W magazynach należy niszczyć strąkowca przez przetrzymywanie nasion w temperaturze -10°C przez 12 godzin. Natomiast nasiona przeznaczone do spożycia należy przetrzymać przez 1 godzinę w temperaturze 65°C, która niszczy wszystkie stadia rozwojowe szkodnika. Na plantacjach fasoli przeznaczonej na suche nasiona powinno się zwalczać strąkowca insektycydami.
Śmietka kiełkówka (Hylemyia florilega Zett.) - jest to szkodnik występujący w trzech pokoleniach. Najgroźniejsze są larwy pierwszego pokolenia, które wyrządzają najwięcej szkody na plantacjach fasoli i ogórka. Owad dorosły jest małą muchówką, długości 3-5 mm, barwy szarej. Największe szkody wyrządzają białe larwy długości 6 mm, które wygryzają długie chodniki w liściach i uszkadzają wierzchołki wzrostu. Zaatakowane rośliny rosną słabo i gniją. Rozwojowi larw sprzyja chłodna pogoda i powolne kiełkowanie nasion.
Ryzyko atakowania przez śmietkę jest ograniczone przy wysiewie podkiełkowanych nasion. Osłanianie folią lub włókniną zasiewów w maju uniemożliwia składanie jaj w pobliżu nasion przez samice muchówek i przyspiesza wschody roślin. Nie należy wysiewać nasion zbyt głęboko i bezpośrednio po zastosowaniu obornika. Podstawowym i skutecznym zabiegiem jest zaprawianie nasion preparatami zalecanymi w programie ochrony roślin warzywnych.
- Agrobiznes bez tajemnic. Zamów prenumeratę miesięcznika "Przedsiębiorca Rolny" już dziś
