Soja lubi ciepło

Dzięki zmieniającym się warunkom klimatycznym oraz postępowi hodowlanemu soję można uprawiać już prawie w całym kraju, chociaż sukces tej uprawy w dużym stopniu zależy od pogody, zwłaszcza temperatury. Warunkiem uzyskania satysfakcjonujących plonów nasion jest także odpowiednia agrotechnika.

Rolnicy w pierwszej kolejności muszą zwrócić uwagę na wybór i przygotowanie najodpowiedniejszego stanowiska. Ważne są także: termin, głębokość i gęstość siewu oraz przygotowanie nasion. Należy pamiętać, że soja wymaga zrównoważonego nawożenia makro- i mikroelementami oraz ochrony przed zachwaszczeniem. Zbiór najlepiej przeprowadzać jednoetapowo w fazie pełnej dojrzałości żniwnej.

Dobór stanowiska

Najlepszym przedplonem dla soi są rośliny zbożowe, ponieważ zostawiają stanowisko wolne od chwastów i niezbyt zasobne w azot. Zbyt dużo azotu w glebie ogranicza rozwój brodawek korzeniowych i zwiększa masę wegetatywną roślin, co może doprowadzić do ich wylegania. Dobrym przedplonem jest kukurydza, która pozostawia dużą masę resztek pożniwnych bogatych w składniki pokarmowe oraz rozluźnia glebę. Stanowisko po kukurydzy musi być jednak wolne od pozostałości herbicydów w glebie. Szczególnie szkodliwe dla soi są herbicydy zawierające mezotrion, ponieważ ta substancja czynna ogranicza jej wzrost.

Soja może być również uprawiana w trzecim roku po roślinach okopowych (burak cukrowy, ziemniak) oraz po trawach wieloletnich. Nieodpowiednimi przedplonami dla tego gatunku są: rzepak i inne kapustowate, głównie ze względu na zagrożenie zgnilizną twardzikową oraz bobowate, z uwagi na pozostawianie stanowiska zasobnego w azot.

Uprawa soi w Polsce

Duże zapotrzebowanie na białko, niezbędne dla krajowej produkcji mięsa wieprzowego, drobiowego, jaj i mleka sprawia, że wzrasta zainteresowanie rolników zwiększeniem uprawy roślin strączkowych, w tym również soi. Problem tylko, że...

czytaj więcej

Zabiegi przedsiewne

Przygotowanie stanowiska pod uprawę soi ma na celu przede wszystkim zapewnić optymalne warunki wodno-powietrzne gleby i zniszczyć chwasty. Po przedplonie zbożowym należy wykonać pełny zestaw uprawek pożniwnych, a przed zimą orkę na głębokość 15-25 cm. Jeśli pod uprawę soi przygotowywane jest pole po kukurydzy, najlepsza będzie orka z przedpłużkiem, ponieważ resztki pożniwne zostaną wtedy dobrze przykryte.

Wiosną, na przełomie marca i kwietnia, w pierwszej kolejności należy wykonać zabieg włókowania, który wyrównuje powierzchnię gleby, ogranicza jej parowanie i pozwala pozbyć się drobnych, kiełkujących chwastów. Następnie, w zależności od rodzaju gleby i jej właściwości fizycznych, można wykonać wałowanie (na polach mocno wilgotnych jest niewskazane ze względu na zaskorupienie gleby po deszczach), a bezpośrednio przed siewem uprawę przedsiewną na głębokość 3-5 cm. Liczbę wiosennych zabiegów należy ograniczyć do minimum, aby zapobiec nadmiernemu zagęszczeniu gleby.

Zaszczepić soję

Już niedługo nadejdzie optymalny termin siewu soi. Nasiona tuż przed wysiewem powinny zostać zaszczepione szczepionką bakteryjną, o ile soja wcześniej nie była uprawiana na danym polu lub przerwa w jej uprawie była większa niż 4 lata. W pozostałych...

czytaj więcej

Siew

Ze względu na duże wymagania cieplne bardzo ważny jest termin siewu. Soja powinna być wysiewana do gleby niezaskorupionej, ogrzanej do temperatury 8-10°C, na głębokość 3-6 cm w zależności od rodzaju gleby. Norma wysiewu zależy od odmiany i MTZ. Odmiany nierozgałęziające się należy wysiewać gęściej (60-100 szt./m²), a odmiany wytwarzające pędy boczne rzadziej (60-70 szt./m²). W przypadku soi ważne jest, aby promienie słoneczne docierały do niżej położonych liści, dlatego szerokość międzyrzędzi również powinna być dobierana do odmiany (od 15 do 45 cm).

Do siewu należy stosować materiał kwalifikowany, odpowiednio zaprawiony i przygotowany. Bardzo ważne jest zaszczepienie materiału siewnego bakteriami brodawkowymi, które mają zdolność do wiązania wolnego azotu atmosferycznego. Każda roślina z rodziny bobowatych może współżyć tylko z określonym gatunkiem bakterii brodawkowych, w przypadku soi jest to Bradyrhizobium japonicum. Szczepienie nasion właściwym preparatem bakteryjnym przyspiesza proces tworzenia się brodawek korzeniowych, zapewniając właściwy przebieg symbiozy. Najlepiej skorzystać z profesjonalnie przygotowanego materiału siewnego, zainokulowanego już bakteriami brodawkowymi przez firmy nasienne.

Obecnie dostępne są szczepionki na bazie torfu (np. Rizobin, Nitrazon) oraz do stosowania w formie płynnej (np. Opimize, Hi Stick i Nitragina). 

Soja: są brodawki

Przez ostatnie dwa lata stosowaliśmy w Sahryniu na Zamojszczyźnie do szczepienia nasion soi szczepionkę bakteryjną oferowanego przez jednego z krajowych producentów. Skuteczność jej była bardzo niska. W tym roku nasiona soi bezpośrednio...

czytaj więcej

Nawożenie

Soja, jako roślina wiążąca azot atmosferyczny sama częściowo zaspokaja zapotrzebowanie na ten składnik (w ok. 60 proc.). Ważne jest jednak zastosowanie dawki startowej (30 kg N/ha), która umożliwia korzystanie z azotu jeszcze przed wykształceniem się brodawek korzeniowych. Zastosowanie pogłówne azotu zależy od stanu roślin i warunków glebowo-wilgotnościowych. Jeżeli soja słabo brodawkuje, a rośliny są bladozielone, na początku kwitnienia można zastosować 30 kg N/ha w formie szybkodziałającej.

Nawożenie makro- i mikroelementami powinno być wykonane w oparciu o analizę gleby i jej właściwości agronomiczne. Na glebach o niskiej zawartości fosforu i potasu zalecana dawka P₂O₅ wynosi 50-70 kg/ha, a K₂O 80-120 kg/ha, najlepiej stosowane jesienią.

W nawożeniu soi ważne są również mikroelementy (np. cynk, molibden). Składniki te wpływają na rozwój brodawek, odpowiedni wzrost systemu korzeniowego oraz uczestniczą w przemianach azotu do formy przyswajalnej przez rośliny. W uprawie soi nie należy stosować nawozów zawierających miedź, ponieważ ogranicza ona brodawkowanie i hamuje wzrost włośników oraz mangan, który jest toksyczny dla bakterii Bradyrhizobium. Mikroelementy powinny być dostarczane w formie nawozów dolistnych w fazie drugiej i trzeciej pary trójlistków.

Wczesny siew soi

W jednym z gospodarstw na Zamojszczyźnie 17 kwietnia wysiano soję. Plantacja liczy ponad 3,5 hektara. Rolnik uzasadnia swoją decyzję panującymi korzystnymi warunkami pogodowymi - jest wilgotno i bardzo ciepło. Nasiona soi zaleca się wysiewać, gdy...

czytaj więcej

Pielęgnacja

Ze względu na małą konkurencyjność, późny siew i powolny wzrost we wczesnych fazach rozwojowych, dużym zagrożeniem w uprawie soi jest zachwaszczenie plantacji. Najczęściej występującymi gatunkami są: komosa biała, chwastnica jednostronna, fiołek polny, przytulia czepna, ostrożeń polny i perz właściwy. Aby zapobiec szkodom powodowanym przez zachwaszczenie należy pod uprawę soi wybierać pola możliwie wolne od chwastów, stosować poprawną agrotechnikę i kwalifikowany materiał siewny. Niechemiczne metody regulacji zachwaszczenia polegają na częstym spulchnianiu gleby przed siewem oraz bronowaniu po wschodach roślin. Bronowanie można wykonywać od fazy trzeciego liścia (soja w fazie liścieni jest bardzo wrażliwa na uszkodzenia mechaniczne), aż do osiągnięcia przez rośliny wysokości 15 cm. Przy uprawie soi w szerokich międzyrzędziach można również zastosować opielacze. Najbardziej skutecznym sposobem regulacji zachwaszczenia jest metoda chemiczna.

Zagrożenie chorobami i szkodnikami w uprawie soi nie jest duże ze względu na jej niewielki dotychczasowy areał uprawy w Polsce. Należy jednak prowadzić obserwacje i zwracać uwagę na pewne szkodniki i choroby, które stanowią potencjalne zagrożenie i mogą pojawiać się w różnych fazach rozwojowych roślin. Na stronie MRiRW znajduje się lista dopuszczonych do stosowania w uprawie soi środków ochrony roślin: siedem insektycydów (AcetGuard, Ceta 20 SP, Cyperkill Max 500 EC, Kobe 20 SP, Lanmos 20 SP, Mospilan 20 SP, Sekil 20 SP), trzy fungicydy (Tiofan 500 SC, Topsin M 500 SC, Zaprawa Nasienna T 75 DS/WS) i jeden repelent (Trico) (http://www.minrol.gov.pl/Informacje-branzowe/Wyszukiwarka-srodkow-ochrony-roslin; dostępne 6.02.2018).

Zbiór

Soję należy zbierać w fazie pełnej dojrzałości żniwnej, kiedy wszystkie strąki są brązowe, nasiona wybarwione, twarde, a łodyga bez liści. Dojrzewanie przypada od III dekady sierpnia do końca września. Wilgotność nasion w czasie zbioru powinna wynosić 12-16 proc. Jeśli w okresie dojrzewania i zbioru panują niekorzystne warunki pogodowe, niezbędne jest dosuszenie nasion do ok. 14 proc.

Zbiór soi odbywa się jednoetapowo za pomocą kombajnu zbożowego zaopatrzonego w adapter o maksymalnie obniżonym zespole żniwnym (wysokość cięcia 6 cm). Bardzo ważny jest precyzyjny zbiór ograniczający straty wywołane pękaniem strąków czy ich niskim osadzeniem. Na plantacjach niezachwaszczonych i przy wyrównanej powierzchni pól szybkość kombajnu powinna wynosić 4-5 km/ha, a obroty bębna 400-600 obrotów/min.

Na plantacjach wylegniętych konieczne jest podbieranie roślin. Zbyt suche nasiona łatwiej się uszkadzają, a zbyt mokre gniją. Nasiona powinny być przechowywane w suchym i przewiewnym miejscu. 

Tabela 1. Wykaz substancji czynnych i terminów zabiegów zalecanych do odchwaszczania plantacji soi

Źródło: Metodyka integrowanej ochrony i produkcji soi dla doradców, Poznań 2016

Tabela 2. Możliwe występowanie objawów chorób soi powodowanych przez grzyby w okresie wegetacji

Źródło: Metodyka integrowanej ochrony i produkcji soi dla doradców, Poznań 2016

Tabela 3. Możliwe występowanie szkodników na plantacji soi w okresie wegetacji

Źródło: Metodyka integrowanej ochrony i produkcji soi dla doradców, Poznań 2016

• Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 3-2018 - ZAPRENUMERUJ