Szukaj nowości dla rzepaku

Lipiec to pora zbioru rzepaku ozimego, ale producenci rolni muszą już myśleć o nowym sezonie, bo do siewów pozostało stosunkowo niewiele czasu. Warto poszukać nowych, jeszcze do tej pory być może niestosowanych w produkcji rozwiązań technologicznych.

Jesienią w uprawie rzepaku ozimego standardem jest aplikacja dolistna fungicydów o działaniu regulatorów wzrostu. W ostatnich latach coraz częściej w praktyce można spotkać ze stosowaniem dolistnym w tym terminie produktów zawierających krzem.

Lepiej plonują po krzemie

W jednym z doświadczeń przeprowadzonych na Zamojszczyźnie w latach 2010/2011 – 2011/2012 jednokrotne zastosowanie dolistne w fazie 4-6 liści rzepaku (BBCH 14-16) kalcytu morskiego, którego głównymi składnikami są krzem i wapń, spowodowało prawie trzykrotne zmniejszenie ubytków roślin po zimie (z 14,7 do 5,3 proc.). Mogło to być spowodowane korzystniejszym pokrojem roślin przed wejściem w stan spoczynku: obniżeniem o 18,7 proc. wysokości osadzenia pąka wierzchołkowego oraz zwiększeniem długości korzenia palowego o 4,9 proc. w stosunku do wariantu bez aplikacji dolistnej krzemu. W efekcie plon nasion wzrósł o 13,7 proc.

Częściowo zbliżone wyniki uzyskali naukowcy z Akademii Podlaskiej w Siedlcach, którzy w latach 2013/2014 i 2015/2016 jesienią w fazie 2-4 liści rzepaku (BBCH 12-14) używali stymulatora wzrostu zawierającego krzem. Jego zastosowanie spowodowało zwiększenie liczby liści rozetowych o 3,9 proc., średnicy szyjki korzeniowej o 4,2 proc., wysokości wyniesienia stożka wzrostu o 2,3 proc. oraz długości korzenia palowego o 2,4 proc. w porównaniu z kombinacją bez tego zabiegu. Udział roślin, które dobrze przezimowały w obu wariantach był zbliżony. Doświadczenia przeprowadzone przez jednego z producentów stymulatora wzrostu zawierającego krzem w kilku lokalizacjach w kraju dowodzą przyrostu plonu nasion dochodzące do 17 proc.

W latach 2014-2015 specjaliści z Instytutu Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu badali wpływ stosowania stymulatora wzrostu zawierającego krzem na uszkodzenia łuszczyn rzepaku ozimego przez chowacza podobnika oraz ich porażenie przez szarą pleśń i czerń krzyżowych oraz plon nasion. Stwierdzono znaczne zmniejszenie uszkodzenia łuszczyn przez szkodnika oraz porażenia przez choroby grzybowe (tab. 1.). W efekcie średnio za dwa lata badań plon nasion w kombinacji z trzykrotną aplikacją dolistną stymulatora zwiększył się o 14 proc., a w wariancie z fungicydem o 17 proc. w stosunku do wariantu kontrolnego.

W badaniach przeprowadzonych we Francji w 2017 r. w kontrolowanych warunkach (lizymetrach) stosowano krzem doglebowo przy dawce 60 i 160 kg N/ha. Stwierdzono, że dodatek krzemu zwiększył wykorzystanie azotu mineralnego, co przełożyło się na przyrost plonu nasion – 16 proc. przy dawce 60 kg N/ha i 17 proc. przy dawce 160 kg N/ha (tab. 2.).

Azotu mniej, a plony?

Największy udział w kosztach bezpośrednich produkcji rzepaku ozimego ma nawożenie. Z kalkulacji przeprowadzonej przez MODR w Płońsku (wg cen z grudnia 2020 r.) wynika, że koszty bezpośrednie uprawy rzepaku dla oczekiwanego plonu 3 t/ha wyniosły 2181 zł na 1 ha, z czego 1177 zł stanowiły koszty nawożenia (54 proc.). Wśród kosztów nawożenia dominowało nawożenie azotem (44 proc.).

Badania przeprowadzone w kilku lokalizacjach w kraju dowiodły, że można ograniczyć dawkę azotu mineralnego przez zastosowanie produktów należących do środków poprawiających właściwości gleby oraz preparatów zawierającym korzystne bakterie i uzyskać zbliżone plony nasion rzepaku ozimego. Każdy z produktów należących do pierwszej grupy stosowania dwukrotnie, a pierwszy już po zbiorze przedplonu na ściernisko, przed wykonaniem uprawy pożniwnej. Podobnie było w przypadku preparatu bakteryjnego.

W wariancie ze zmniejszoną o 30 proc. dawką azotu i użyciem środków poprawiających właściwości gleby zastosowanych samodzielnie lub w kombinacji z preparatem bakteryjnym plon nasion zwiększył się o 8-10 proc. w stosunku do kombinacji z pełną dawką azotu mineralnego (tab. 3.). Wzrost plonu uzyskano przez zwiększenie liczby łuszczyn na roślinie oraz ilości nasion w łuszczynie. Zmianie nie ulegała zawartość tłuszczu w nasionach. W niektórych lokalizacjach stwierdzono po zbiorach wzrost zawartości azotu azotanowego (N-NO₃) i azotu amonowego (N-NH₄), przyswajalnego potasu, boru, manganu i cynku w glebie.

Tabela 1. Plonowanie i zdrowotność roślin rzepaku ozimego w zależności od aplikacji dolistnej krzemu i ochrony fungicydowej (2014-2015)

*zabiegi w stadium BBCH 21–36, 50–61 i 69–71;

**fungicyd (tebukonazol) stosowany w dawce 0,5 l/ha w stadium BBCH 21;

Źródło: Zamojska i in. 2018

Tabela 2. Plonowanie rzepaku ozimego w zależności od dawki azotu i stosowania doglebowego krzemu (Francja, 2017)

Źródło: Laîné i in. 2019

Tabela 3. Plonowanie rzepaku ozimego przy pełnej i obniżonej dawce azotu mineralnego (2017-2019)*

*10 doświadczeń;

Źródło: Artyszak i Gozdowski 2021