Jak ochronić rzepak przed szkodnikami łuszczyn?

Faza zawiązywania i wzrostu łuszczyn rzepaku to czas, w którym zagrażają roślinom szkodniki łuszczynowe – chowacz podobnik i pryszczarek kapustnik. Szczególnie wzrasta szkodliwość pryszczarka, który w ciepłe lata może rozwinąć nawet 4 pokolenia.

Pierwsze chrząszcze chowacza podobnika, po przezimowaniu w wierzchniej warstwie gleby, mogą pojawiać się na plantacjach rzepaku już po kilkudniowym wzroście temperatury do około 13-15 st. C. Rzepak ozimy w tym okresie znajduje się zwykle w fazie zwartego pąka kwiatowego. Chrząszcze nie stanowią jeszcze wtedy poważnego zagrożenia, ale należy już systematycznie obserwować ich nasilenie w uprawie. W większej liczebności nalatują w fazie luźnego pąka kwiatowego, gdy temperatura wzrasta do około 20 st. C, często równocześnie ze słodyszkiem rzepakowym.

Sam podobnik nie jest tak groźny

Samice podobnika składają jaja (najczęściej pojedynczo) do wnętrza kształtujących się łuszczyn, przez wygryzione otwory. Po około tygodniu pojawiają się larwy. Jedna larwa żerując nawet do 40 dni, niszczy 3-5 zawiązków nasion. Uszkodzona łuszczyna pozostaje zamknięta, ale czasami jest zdeformowana i przedwcześnie zasycha. Przez wygryziony w łuszczynie otwór wyrośnięte larwy przedostają się do gleby, w której następuje ich przepoczwarczenie. Przez te otwory często wnika woda ułatwiając rozwój sprawcom chorób, głównie suchej zgnilizny kapustnych, szarej pleśni i czerni krzyżowych. Chrząszcze pojawiają się w lipcu i sierpniu i po krótkim okresie żerowania przelatują w poszukiwaniu miejsc do zimowania. Chowacz podobnik w największym stopniu uszkadza łuszczyny najwcześniej zakwitających odmian rzepaku.

Szkodzi w duecie z pryszczarkiem

Wygryzione przez chowacza podobnika otwory ułatwiają też składanie jaj samicom pryszczarka kapustnika, choć mogą one również składać jaja bezpośrednio w młode łuszczyny – szczególnie odmian o delikatniejszej skórce. Pierwsze muchówki pojawiają się najczęściej na początku maja, kiedy rzepak ozimy rozpoczyna kwitnienie, ale największe zagrożenie stanowi jednoczesne występowanie obydwu szkodników. Kremowobiałe i beznogie larwy pryszczarka pojawiają się po około 4 dniach od złożenia jaj, a w jednej łuszczynie może ich żerować nawet kilkadziesiąt! Larwy żerują na nasionach i wewnętrznych ścian łuszczyn. Zaatakowana przez szkodniki łuszczyna żółknie, jest poskręcana i nabrzmiała, przedwcześnie dojrzewa i w końcu pęka osypując ocalałe nasiona. Podobnie jak w przypadku chowacza, często dochodzi do szkód pośrednich spowodowanych przez sprawców chorób.

Integrować metody zwalczania

W ograniczaniu strat powodowanych przez szkodniki łuszczynowe pomaga właściwa agrotechnika, w tym m.in. zabiegi uprawowe, odpowiedni płodozmian uwzględniający co najmniej 4-letnią przerwę w uprawie rzepaku na tym samym polu, zrównoważone nawożenie oraz ograniczanie zachwaszczenia. Również dobór odmian zmniejsza potencjalne straty powodowane przez szkodniki łuszczynowe. Wcześnie i równomiernie zakwitające odmiany mieszańcowe charakteryzują się większą zdolnością regeneracji uszkodzeń w porównaniu do odmian populacyjnych.

Najpierw monitoring

Zabieg chemicznego zwalczania należy zastosować po przekroczeniu progu szkodliwości (patrz ramka). Dlatego konieczny jest monitoring terminu pojawu i liczebności szkodników łuszczynowych. Obserwacje należy rozpocząć już przed kwitnieniem rzepaku, choć termin ich zwalczania przypada zwykle na okres opadania płatków kwiatowych i zawiązywania pierwszych łuszczyn. Nalot szkodników łuszczynowych może być rozciągnięty w czasie, dlatego może się zdarzyć, że zastosowana ochrona nie zabezpieczy w pełni plantacji. Precyzyjny termin zwalczania jest w tym przypadku bardzo ważny i zabieg należy wykonać zanim samice zdążą złożyć jaja, ponieważ bardzo trudno jest zwalczyć żerujące wewnątrz łuszczyn larwy (w pewnym zakresie będą je ograniczały insektycydy działające w roślinie układowo). Wcześnie nalatujące szkodniki łuszczynowe mogą być ograniczane przy okazji zwalczania słodyszka rzepakowego.

Zapobiegać odporności

Wzrost odporności szkodników, szczególnie chowacza podobnika, na jednostronnie stosowane substancje czynne to coraz większy problem w uprawie rzepaku. Skutecznym rozwiązaniem jest przemienne stosowanie insektycydów z różnych grup chemicznych. Jednak takie działania są coraz trudniejsze z uwagi na wycofywanie przez Komisję Europejską kolejnych substancji czynnych. Przeglądając aktualny wykaz zarejestrowanych insektycydów (i po planowanym w niedalekiej przyszłości wycofaniu m.in. wszystkich pyretroidów) możliwości ochrony, w przypadku braku metod alternatywnych, są coraz bardziej ograniczone.

Z uwagi na bezpieczeństwo pszczół i innych owadów zapylających, zabiegi ochrony należy wykonywać w godzinach wieczornych, po zakończeniu przez nie oblotów.

Przykładowe insektycydy zarejestrowane do zwalczania szkodników łuszczynowych w rzepaku ozimym

* insektycydy zarejestrowane tylko do zwalczania chowacza podobnika

Artykuł ukazał się w wydaniu 04/2022 miesięcznika "Przedsiębiorca Rolny". ZAPRENUMERUJ