Ze zwalczaniem alternariozy ziemniaka nie można czekać

Poleć

Udostępnij

Autor tekstu: dr inż. Jerzy Osowski IHAR-PIB Radzików o. w Boninie | redakcja@agropolska.pl

29-06-2021,14:35 Aktualizacja: 29-06-2021,15:13

A A A

Zabiegi przeciwko alternariozie należy rozpoczynać zaraz po zaobserwowaniu na roślinach pierwszych objawów choroby....

Jeszcze niedawno mało znacząca w uprawie ziemniaka alternarioza obecnie jest jedną z głównych chorób niszczących część nadziemną roślin. Jej rozwojowi, obok podatności odmian, sprzyjają warunki meteorologiczne. W ostatnich latach nabrała znaczenia ekonomicznego.

Alternarioza ziemniaka to zespół chorób grzybowych - suchej plamistości liści i brunatnej plamistość liści, które ze względu na termin występowania oraz podobne objawy morfologiczne, określane są tą samą nazwą. Sprawcami choroby są grzyby należące do rodzaju Alternaria – A. solani i A. alternata. (tab. 1). Rozwojowi sprawców w dużym stopniu obok podatności odmian sprzyjają warunki meteorologiczne (ciepło, sucho, krótkotrwałe obfite deszcze) oraz uprawa na glebach lekkich.

Alternarioza i zaraza, niechciana para w uprawie ziemniaka

Uprawa ziemniaków w Polsce związana jest z dużym ryzykiem, ponieważ rozmnażanie wegetatywne sprzyja przenoszeniu wraz z bulwami chorób na sezon następny. Do najgroźniejszych należą alternarioza i zaraza ziemniaka. Bardzo ważne jest...

czytaj więcej

Jako nekrofity, sprawcy choroby wykorzystują wszystkie czynniki wywołujące stres u roślin, np. niedostateczne zaopatrzenie w składniki pokarmowe, niską zawartość substancji organicznej w glebie, proces starzenia się roślin, infekcje przez inne patogeny (np. wirusami PVY, PLRV, PVX, rizoktonioza).

Nie pomyl z szarą pleśnią i brakiem Mg

Pierwsze objawy choroby obserwowane są na dolnych, najstarszych liściach już 2-4 tygodnie po wschodach (rys. 1). Na tkance liścia pojawiają się nieregularne, często odgraniczone żyłkami liściowymi, plamy barwy ciemnobrunatnej o średnicy 3-15 mm (w zależności od sprawcy). W środku nekrozy widoczne jest charakterystyczne koncentryczne strefowanie, które wyglądem przypomina układ słoi na ściętym pniu drzewa.

Wygląd nekrozy jest jednocześnie cechą diagnostyczną pozwalającą na identyfikację choroby. Tkanka wewnątrz staje się sucha i łamliwa i często się wykrusza. Dookoła nekroz na liściu widoczne są żółte chlorozy. Ich powstanie jest wynikiem penetracji toksyn produkowanych przez sprawcę choroby. Takie objawy alternariozy (koncentryczne strefowanie i chloroza), mogą być mylnie rozpoznawane jako objawy mniej znaczącej gospodarczo choroby - szarej pleśni.

Jak je rozróżnić? W przypadku szarej pleśni koncentryczne strefowanie jest mniej regularne, a na plamie nekrotycznej obserwujemy przemiennie występujące zmiany zabarwienia jasno- i ciemnobrązowego. Zarówno w przypadku alternariozy, jak i szarej pleśni, na nekrotycznych plamach widoczne jest zarodnikowanie sprawców chorób. Ono także się różni. Przy alternariozie ziemniaka możemy zaobserwować niezbyt obfitą, ciemnej barwy grzybnię i zarodniki grzyba. W przypadku szarej pleśni grzybnia jest wyraźnie szara (stąd potoczna nazwa choroby).

Miej alternariozę ziemniaka pod kontrolą

W sezonie wegetacyjnym oprócz zarazy ziemniaka pojawia się inna groźna choroba – alternarioza. Atakuje rośliny w ważnym momencie, kiedy następuje gromadzenie plonu bulw. Dlatego tak ważne jest jej skuteczne ograniczanie. ...

czytaj więcej

Alternarioza jest czasami mylona z objawami niedoboru magnezu. Jednak w przypadku braku tego mikroelementu nekrozy układają się bardziej regularnie pomiędzy głównymi nerwami liścia.

Choroba atakuje także bulwy ziemniaka. Na ich powierzchni występują płytkie, 1-3 mm wgłębienia barwy szaroołowianej, a na przekroju zdrowa część miąższu jest oddzielona od porażonej warstwą komórek o szklistym zabarwieniu. Pomimo, że nekrozy nie są głębokie, to ułatwiając wnikanie innych patogenów (np. grzybów z rodzaju Fusarium) sprzyjają powstawaniu większych strat podczas przechowywania.

Zapobiegaj rozwojowi sprawców

Ochrona plantacji przed alternariozą jest trudna i wymaga zastosowania wszystkich dostępnych metod. W strategii ochrony wskazane jest staranne wykonywanie zabiegów agrotechnicznych w optymalnym dla nich terminie, używanie do sadzenia zdrowych, certyfikowanych sadzeniaków, zbiór bulw po osiągnięciu dojrzałości technologicznej (skórka bulw nie schodzi pod naciskiem kciuka), unikanie uprawy na glebach lekkich (zarodniki sprawcy mają korzystne warunki przetrwania do kolejnego sezonu wegetacyjnego), stosowanie rotacji upraw tak, aby ziemniaki były uprawiane na tym samym polu co najmniej po 4-letniej przerwie, usuwanie resztek pożniwnych.

Ponieważ grzybom z rodzaju Alternaria sprzyjają wszelkie warunki stresujące rośliny, wskazane jest także stosowanie zabiegów poprawiających kondycję roślin na plantacji, np. dolistne dokarmianie i nawadnianie plantacji w okresach suszy.

Uwaga, alternarioza ziemniaka w natarciu

Doradcy agrotechniczni sygnalizują występowanie alternariozy ziemniaka. To poważna choroba, której nie wolno lekceważyć. Odpowiednie działania należy podjąć po przeprowadzeniu dokładnych obserwacji na plantacjach. Jak rozpoznać chorobę? Na...

czytaj więcej

Pierwsze objawy sygnałem do zabiegu

Ważnym elementem w strategii ochrony plantacji jest prowadzenie zabiegów ochronnych z zastosowaniem jednego z zarejestrowanych fungicydów. W ochronie chemicznej ważnym elementem jest termin rozpoczęcia i częstotliwość wykonywania zabiegów.

W odróżnieniu od ochrony przed zarazą, zabiegi przeciwko alternariozie należy rozpoczynać zaraz po zaobserwowaniu na roślinach pierwszych objawów choroby. Ze względu na charakter sprawcy objawy te pojawiają się na dolnych, najstarszych liściach. Ochronę zaleca się prowadzić do czasu desykacji plantacji przed zbiorem.

Ostatni sezon z mankozebem

Do zwalczania alternariozy w Polsce jest zarejestrowanych wiele fungicydów zawierających 9 substancji czynnych (s.cz.), należących do 7 różnych grup chemicznych (tab. 2). Najpopularniejszą s. cz. stosowaną do zwalczania alternariozy jest mankozeb należący do grupy ditiokarbaminianów. Jego zaletą jest zawartość cynku (Zn), który wzmacnia rośliny, a dodatkowo zwalcza alternariozę i zarazę ziemniaka.

Ochrona ziemniaka przed zarazą i alternariozą

Zgodnie, z obowiązującymi od 1 stycznia 2014 roku przepisami o integrowanej ochronie przed agrofagami, do zwalczania zarówno alternariozy, jak i zarazy ziemniaka należy wykorzystywać wszystkie dostępne metody ochrony, a więc agrotechniczną,...

czytaj więcej

Zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2020/2087, państwa członkowskie Wspólnoty zostały zobowiązane do wycofania z obrotu z dniem 4 lipca 2021 r. środków, w skład których wchodzi mankozeb, dlatego w najbliższym czasie zostaną wycofane fungicydy, które zawierają tę substancję czynną (około 24). Termin zużycia zapasów upływa 4 stycznia 2022 r.

Spośród innych substancji powszechnie stosowane są także: difenokonazol, fluazynam i azoksystrobina. Od kilku sezonów w Polsce możemy stosować najpopularniejszą na zachodzie mieszaninę substancji czynnych, czyli piraklostrobinę + boscalid.

Uwzględnij odporność

Tak, jak w przypadku zarazy ziemniaka, wśród stosowanych do zwalczania alternariozy substancji czynnych, obserwuje się obniżenie ich skuteczności działania. Doniesienia te dotyczą azoksystrobiny i piraklostrobiny z grupy zewnętrznych inhibitorów (Qol) oraz boscalidu należącego do grupy SDHI.

Najnowsze zalecenia publikowane na stronie EuroBlight oceniające skuteczność zalecanych substancji czynnych także zwracają uwagę na ich stosowanie (tab. 3). W związku z tym, aby uniknąć problemów z obniżeniem skuteczności fungicydów w zabiegach ochronnych przed alternariozą ziemniaka, należy uwzględnić strategię antyodpornościową. W okresach silnej presji sprawcy choroby należy ograniczać liczbę zabiegów fungicydami zawierającymi takie substancje, nie stosować więcej niż 2 razy w sezonie oraz nie używać ich do ostatnich zabiegów, aby uniknąć przeniesienia form odpornych przez sadzeniaki.

Tabela 1. Przyczyny gospodarczego znaczenia alternariozy ziemniaka (oprac. własne)

Wyszczególnienie	Alternarioza
Straty plonu i koszty ochrony	Wysokość strat jest zróżnicowana w zależności od regionu w jakim uprawiane są ziemniaki. W Polsce mogą wynosić 30%, a na świecie w skrajnych przypadkach przekraczają 70%. Nakłady ponoszone na ochronę w Ameryce Południowej przekraczają 40 mln dolarów.
Źródła materiału infekcyjnego	Grzybnia, chlamidospory, zarodniki konidialne, które przezimowały na porażonych resztkach roślinnych w glebie. Korzystniejsze warunki w glebach lekkich. W mniejszym stopniu porażone bulwy.
Sposób rozprzestrzeniania i jego zasięg	Z wiatrem i kroplami deszczu na duże odległości. Najkorzystniejsze warunki w godzinach porannych do południa, kiedy występuje zwiększona wilgotność w postaci rosy.
Potencjał infekcyjny	7-9 cykli A. solani; 13 cykli A. alternata
Odporność na stosowane substancje czynne	A. solani mutacja F129L mniejsza wrażliwość na fungicydy z grupy chinonowych zewnętrznych inhibitorów (Qol) – azoksystrobina, A. solani mutacje H278Y i H278R mniejsza wrażliwość na fungicydy hamujące dehydrogenazę bursztynianową (SDHI) – boskalid, A. alternata mutacja G143A mniejsza wrażliwość na fungicydy z grupy chinonowych zewnętrznych inhibitorów (Qol) – azoksystrobina.
Ilość zabiegów ochronnych	Na świecie od 5 do 12 zabiegów.

Tabela 3. Skuteczność zwalczania alternariozy ziemniaka według EuroBlight

Grupa chemiczna	Substancja czynna	Ocena w skali 5-stopniowej
Grupa chemiczna	Substancja czynna	co 14 dni	co 7 dni
Zabieg co 14 dni
Benzamidy + triazole	(fluopyram + protiokonazol) – 0,5l	4,5	̶
Triazole + amidy	(difenokonazol + mandipropamid) – 0,6l	3,3	̶
Triazole	difenokonazol – 0,5l	3,3	3,9
Zabieg co 7 dni
Ditiokarbaminiany	mankozeb – 2,0 kg	2,3	3,2
Benzamidy + ditiokarbaminiany	(zoksamid + mankozeb) – 1,8 kg	̶	3,5
Imidazoliny (Qol) + karbaminiany	(fenamidon* + propamokarb) – 2,0l	̶	3,0
Pochodne aniliny + strobiluryny (Qol)	(fluazynam + azoksystrobina*) – 0,5l	̶	3,6
Pochodne kwasu cynamonowego + ditiokarbaminiany	(dimetomorf + mankozeb) – 2,0 kg	̶	3,5

*stwierdzona mniejsza wrażliwość A. solani na fungicydy z grupy Qol

https://agro.au.dk/forskning/internationale-platforme/euroblight/alternaria/early-blight-fungicide-table/early-blight-fungicide-table/ (dostęp marzec 2021)

Tabela 2. Fungicydy zarejestrowane do zwalczania alternariozy ziemniaka (wg MRiRW, kwiecień 2021*, FRAC 2021)

Nazwa handlowa	Substancja czynna	Grupa chemiczna**	Kod FRAC**	Ryzyko powstania odporności**
Amistar 250 SC, Agristar 250 SC, Agristar Bis 250 SC, Ascom 250 SC, Astar 250 SC, AzoGuard, AzoGuard AZT 250 SC, Azoksystrobi 250 SC, Azoxymoc, Azoscan 250 SC, Aztek 250 SC, Azyl 250 SC, Conclude AZT 250 SC, Demeter 250 SC, Dobromir 250 SC, Dobromir Top 250 SC, Dobromir Super 250 SC, Erazer, Fungistar, Globaztar AZT 250 SC, Komilfo 250 SC, Korazzo 250 SC, Ksystro 250 SC, Mirador 250 SC, Ortofin, Rezat 250 SC, Strobin 250 SC, Strobin 250-I, Strobin 250-II, Tascom 250 SC, Tazer 250 SC, Tiger 250 SC, Zaftra AZT 250 SC, Zakeo 250 SC, Zetar 250 SC	azoksystrobina	strobiluryny (Qol)	11	Wysokie
Acrobat MZ 69 WG, Delphin 69 WG, Elektra MZ WG, Mancomor 69 WG, Quantum MZ 69 WG, Soter	dimetomorf	pochodne kwasu cynamonowego (CAA)	40	Niskie do średniego
	mankozeb	ditiokarbaminiany	M03	Niskie
Avtar NT PRO, Dithane NeoTec 75 WG, Mancozeb 75 WG, Penncozeb 80 WP, Polyram 70 WG, Vondozeb 75 WG, Trimanoc DG – termin do ostatecznego wykorzystania 31-07-2021	mankozeb, metiram	ditiokarbaminiany	M03	Niskie
Folpan 80 WG	folpet	ftalimidy	M04	Niskie
Dafne 250 EC, ILA 250 EC, Kix 250 EC, Narita 250 EC, Porter 250 EC, Pumice termin do ostatecznego wykorzystania 30-06-2021	difenokonazol	triazole (DMI)	3	Średnie
Carial Star 500 SC, Vima-Mandikonazol termin do ostatecznego wykorzystania 01-07-2021	difenokonazol	triazole (DMI)	3	Średnie
	mandipropamid	amidy (CAA)	40	Niskie do średniego
Banjo 500 SC, Bolero 500 SC, Fluazin 500-I, Fluazin 500-III, Nando 500 SC, Tamazynam 500 SC, Zignal 500 SC	fluazynam	pochodne aniliny	29	Niskie
Banjo Forte 400 SC	fluazynam	pochodne aniliny	29	Niskie
Banjo Forte 400 SC	dimetomorf	pochodne kwasu cynamonowego (CAA)	40	Niskie do średniego
Vendetta 525 SC	fluazynam	pochodne aniliny	29	Niskie
Vendetta 525 SC	azoksystrobina	strobiluryny (Qol)	11	Wysokie
Signum 33 WG, Singapur 33 WG, Sarantos 33 WG	boscalid	anilidy (SDHI)	7	Niskie do średniego
Signum 33 WG, Singapur 33 WG, Sarantos 33 WG	pyraklostrobina	strobiluryny (Qol)	11	Wysokie
Zampro 56 WG	ametoktradyna	pochodne pirymidynoamin (QoSI)	45	Średnie do wysokiego
Zampro 56 WG	mankozeb	ditiokarbaminiany	M03	Niskie
Crocodil MZ 67,8WG, Manila 67,8 WG, Rancho, Ridomex ORO Pepite 67,8 WG, Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG, Rubikon 67,8 WG	mankozeb	ditiokarbaminiany	M03	Niskie
	metalaksyl-M	fenyloamidy (PA)	4	Wysokie
Fantic M WP, Galben M 73 WP – termin do ostatecznego zastosowania 05-10-2021	mankozeb	ditiokarbaminiany	M03	Niskie
	benalaksyl, benalaksyl-M	fenyloamidy (PA)	4	Wysokie
Cabrio Duo 112 EC	pyraklostrobina	strobiluryny (Qol)	11	Wysokie
Cabrio Duo 112 EC	dimetomorf	pochodne kwasu cynamonowego (CAA)	40	Niskie do średniego
Tanos 50 WG	cymoksanil	iminoacetylomoczniki	27	Niskie do średniego
Tanos 50 WG	famoksat	oksazolidyny (Qol)	11	Wysokie
CLIP SuperKontakt 69 WG	mankozeb	ditiokarbaminiany	M03	Niskie
CLIP SuperKontakt 69 WG	famoksat	oksazolidyny (Qol)	11	Wysokie

*https://www.gov.pl/web/rolnictwo/wyszukiwarka-srodkow-ochrony-roslin---zastosowanie (dostęp 15 kwietnia 2021) **https://www.frac.info/docs/default-source/publications/frac-code-list/frac-code-list-2021--final.pdf (dostęp kwiecień 2021)