Jak wybrać odmianę kukurydzy na ziarno?
Rolnicy powinni na bieżąco śledzić informacje dotyczące zarówno wartości, jak i wymagań aktualnie uprawianych odmian kukurydzy, a w nowej ofercie poszukiwać najlepszych, które zapewnią wzrost plonów, mniejsze koszty suszenia, dobrą zdrowotność i odpowiednią jakość ziarna.
Wszystkie uprawiane obecnie w Polsce odmiany kukurydzy należą do odmian mieszańcowych. W ich hodowli wykorzystano zjawisko heterozji, nazywane inaczej „bujnością i wigorem mieszańców”.
Dominują mieszańce pojedyncze i trójliniowe
Aktualnie w hodowli powszechnie stosuje się dwie metody produkcji odmian mieszańcowych kukurydzy. W przypadku krzyżowania dwóch linii wsobnych, matecznej linii A i ojcowskiej linii B, uzyskuje się ziarno mieszańców pojedynczych (ang. single cross - SC). Charakteryzuje się ono najwyższym efektem heterozji, dużym wyrównaniem roślin i wysokimi plonami, ale z reguły jest też nieco droższe. Sprawdza się najlepiej na dużych, wyrównanych glebowo polach i na wysokim poziomie agrotechniki. Dlatego warto je uprawiać w gospodarstwach wielkoobszarowych, specjalizujących się w uprawie kukurydzy.
Ekstremalny zbiór kukurydzy
Wśród zalecanych odmian licznie reprezentowane są również mieszańce trójliniowe (ang. three-way cross – TC) pochodzące z krzyżowania trzech linii: najpierw A x B, a w następnym roku: AB z linią ojcowską C. Te mieszańce są bardziej wydajne w produkcji nasiennej, stąd ich ziarno zwykle jest tańsze. Charakteryzują się mniejszym efektem heterozji (podwójna krzyżówka), ale są bardziej plastyczne i lepiej dostosowują się do zmiennych warunków uprawy.
Wielokrotnie stwierdzono, że efekty heterozji występują wyłącznie w pokoleniu F1, gdyż już w następnym pokoleniu (F2), na skutek swobodnego przepylenia występuje zgodnie z prawem Mendla segregacja cech, która powoduje znaczny spadek plonów oraz pogorszenie innych cech. Dlatego ziarno F2 nie może być sprzedawane i użytkowane jako materiał siewny.
Nowe kreacje podlegają ocenie
W Polsce istnieje wieloetapowy system oceny odmian kukurydzy. Prowadzi się doświadczenia: hodowlane, rejestrowe, rozpoznawcze CCA i porejestrowe. Doświadczenia te zakładane są w różnych miejscowościach i dają wiele ważnych informacji odnośnie jakości odmian.
Celem doświadczeń hodowlanych, prowadzonych w ramach wewnętrznej sieci firm hodowlano-nasiennych, jest wstępne określenie wartości gospodarczej nowych kreacji.
Najlepsze z nich przekazywane są do badań rejestrowych prowadzonych w wytypowanych Stacjach Doświadczalnych Oceny Odmian COBORU oraz w jednostkach współpracujących. Zestaw mieszańców w doświadczeniach jest podzielony na trzy grupy wczesności: wczesną, średnio wczesną i średnio późną. Decyzje o rejestracji w Krajowym Rejestrze (uprawniające do uprawy w Polsce i UE) podejmowane są tylko w odniesieniu do mieszańców, które zakończyły dwuletni cykl badań i spełniają kryteria oceny WGO (wartości gospodarczej) i OWT (odrębności, wyrównania i trwałości).
Kradzione żniwa kukurydzy. Rolnicy po cichu liczą na dopłaty
Po akcesji z Unią Europejską, w Polsce może być sprzedawane ziarno wszystkich mieszańców znajdujących się we wspólnotowym katalogu (CCA). Wiele firm hodowlano-nasiennych prowadzi swoje doświadczenia, których wyniki publikuje we własnych katalogach i w prasie rolniczej. Jednak obiektywną miarą jakości tych sprowadzanych odmian są tzw. badania rozpoznawcze prowadzone przez Polski Związek Producentów Kukurydzy, przy ścisłej współpracy z COBORU.
Najlepsze z nich trafiają do sieci badań Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO). Wyniki tych badań wykorzystywane są w ofertach rynkowych firm. Rolnicy powinni wymagać przedstawienia wyników badań rozpoznawczych odmiany zamawianej z listy europejskiej, jest to bowiem swoista „przepustka” na krajowy rynek.
Kolejnym etapem badań są doświadczenia PDO, w których największą część stanowią nowo zarejestrowane odmiany badane jeszcze przez 1-2 lata. Oprócz nich bada się tutaj kilka starszych, niejako wzorcowych, odmian oraz kilka najlepszych kreacji po badaniach rozpoznawczych.
Wyniki wszystkich prowadzonych doświadczeń i badań stanowię podstawę do wpisu lub aktualizacji „Listy opisowej odmian” dostępnej w COBORU. Oprócz tego warto skorzystać z corocznie wydawanych zestawień pt. „Kukurydza. Wyniki doświadczeń przeprowadzonych w roku ….”, w których przedstawiane są najważniejsze wyniki z badań PDO.
Są one dostępne zarówno w formie drukowanej, jak i on line na stronach COBORU i PZPK. Wiele informacji można uzyskać też u doradców i w firmach handlujących materiałem siewnym.
PDO: Walterinio KWS najlepszą odmianą średnio późną kukurydzy na ziarno
Podstawowym kryterium są plon i wczesność
Decyzja o wyborze odpowiedniej do uprawy w warunkach danego gospodarstwa odmiany kukurydzy nie jest wcale prosta. Dla praktyka podstawowe kryterium stanowią wysokość plonu ziarna i wczesność. Generalnie w kukurydzy cechy te skorelowane są negatywnie, stąd też trudno znaleźć korzystne połączenie wysokiego plonu ziarna i odpowiedniej wczesności.
Mieszańce akumulujące więcej suchej masy w ziarnie, czyli o mniejszej wilgotności ziarna przy zbiorze są wcześniejsze. Najczęściej stosowaną miarą wczesności odmian kukurydzy jest liczba FAO. W warunkach naszego kraju, za wczesne uważa się mieszańce o liczbie FAO do 220, za średnio wczesne mieszańce o liczbie FAO 230-250, a za średnio późne mieszańce o liczbie FAO 260-290.
Zwrócić uwagę na łatwość dosuszania ziarna
Oprócz plonu i wczesności bardzo istotna jest też łatwość dosuszania ziarna, cecha, która zależy od warunków dojrzewania, typu ziarna i cech genetycznych odmian. Koszty suszenia to istotny składnik kosztów produkcji ziarna kukurydzy, stanowiący 20-30 proc. całkowitych nakładów. Na koszt suszenia w największym stopniu wpływają: wilgotność ziarna przy zbiorze i jednostkowe koszty suszenia w suszarni.
Dlatego producenci kukurydzy powinni zrobić wszystko, aby wilgotność zbieranego ziarna była jak najniższa. Mają do tego szereg instrumentów agrotechnicznych, z których podstawowe to: zakup odpowiednio wczesnej i dobrze suszącej się odmiany, wczesny wysiew, zbiór ziarna w optymalnym terminie oraz suszenie we własnej nowoczesnej suszarni.
W dużym uproszczeniu można przyjąć, że uprawiając odmiany wczesne powinno się uzyskać ziarno o wilgotności 25-28 proc., siejąc odmiany średnio wczesne o wilgotności 30-32 proc., zaś w przypadku średnio późnych o wilgotności 33-36 proc.
Planując konserwację ziarna metodą suszenia, warto walczyć o dobrą odmianę, bowiem wilgotność w ostatecznym rozrachunku jest ważniejsza niż plon ziarna mokrego.
|
PDO: SY Telias najlepszą odmianą średnio wczesną kukurydzy na ziarno
Pożądaną cechą jest „stay green”
Ta cecha nowoczesnych odmian polega na wydłużonym utrzymywaniu się zieloności liści i łodyg w okresie dojrzewania. Tradycyjne odmiany, bez cechy „stey green” dosyć szybko zasychają, kończąc proces asymilacji, ale równocześnie stają się bardziej podatne na rozwój grzybów wewnątrz łodygi.
Cecha ta ma szczególne znaczenie w rejonach o korzystnych dla kukurydzy warunkach termicznych, pozwala bowiem na lepszy rozwój roślin w całym okresie wegetacji, umożliwia lepsze pobranie wody i nawozów, pozytywnie wpływa na zdrowotność roślin (szczególnie przed zbiorem), a w efekcie dzięki niej kukurydza wyżej plonuje. Jedyną wadą może być opóźnione dojrzewanie ziarna, zwłaszcza w warunkach wilgotnych, co można było obserwować w ostatnim sezonie wegetacyjnym.
Odporne na wyleganie i tolerancyjne na choroby
Bardzo ważnym kryterium wyboru mieszańców do uprawy na ziarno jest ich odporność na wyleganie zarówno korzeniowe, jak i fuzaryjne, powodowane przez grzyby wywołujące zgnilizny łodyg. Z reguły odmiany wcześniejsze wykazują większą skłonność do wylegania fuzaryjnego, zwłaszcza jeśli znacząco opóźnia się ich zbiór.
Na szczęście większość odmian charakteryzuje się dobrą odpornością na fuzaryjne wyleganie, ale warto zawsze przed zbiorem sprawdzać ich stabilność metodą tzw. „delikatnych kopnięć” w podstawę łodygi.
Mieszańce do uprawy na ziarno powinny wykazywać tolerancję na najważniejsze choroby - głownię guzowatą (Ustilago maydis), fuzariozy (Fusarium sp.), a także na uszkodzenia powodowane przez szkodniki - zwłaszcza omacnicę prosowiankę (Ostrinia nubilalis). Szczególne znaczenie ma tolerancja na fuzariozy atakujące kolby, ponieważ grzyby je powodujące wytwarzają bardzo groźne dla zdrowia ludzi i zwierząt mikotoksyny.
Ważne na CCM
Często praktykowaną w Europie, choć aktualnie niezbyt często stosowaną w Polsce metodą zbioru kukurydzy ziarnowej jest zbiór w postaci kolb. Stosując ją można uzyskać: poomłotową mieszaninę ziarna i rdzeni czyli CCM, śrutowane odkoszulkowane kolby lub też sieczkę z kolb czyli LKS. W każdym z tych przypadków istotne parametry odmiany (oprócz wymienionych powyżej) to: mały udział rdzenia i duży udział ziarna (najlepiej powyżej 88 proc.) w masie kolb oraz wysoki plon CCM uzyskiwany w początku dojrzałości omłotowej (przy 55 proc. s. m. w kolbach).
Mieszańce o korzystnej strukturze kolby, czyli o cienkich rdzeniach, wykazują szczególną przydatność do uprawy na CCM, pozwalając zebrać prawie całą masę rdzeni, bez obawy przekroczenia zawartości 6-7 proc. włókna, dzięki czemu można je wykorzystać w intensywnym tuczu trzody chlewnej.
- Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 1-2018 - ZAPRENUMERUJ
