Jak ograniczyć występowanie mykotoksyn w ziarnie kukurydzy?
Mykotoksyny mogą dostawać się do paszy, co jest szczególnie niebezpieczne są dla trzody chlewnej i drobiu. Foto_Joanna...
Mykotoksyny to substancje toksyczne produkowane przez grzyby. Ich obecność w żywności stanowi zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. Mogą tworzyć się w okresie wegetacji, zbioru, a także podczas nieodpowiedniego przechowywania płodów rolnych.
Ponieważ są to związki termostabilne, trudno je usunąć całkowicie z produktu, który je zawiera, dlatego przechodzą w łańcuchu pokarmowym od roślin do człowieka. Czy i jak można ograniczyć ich zawartość w żywności?
Mykotoksyny pojawiają się w wielu produktach rolno-spożywczych, począwszy od roślin zbożowych, a skończywszy na kawie czy winie obniżając ich jakość (tab. 1). W aspekcie uregulowań prawnych, obecność mykotoksyn w produktach spożywczych stanowi dość fundamentalną barierę zarówno w krajowym, jak i międzynarodowym obrocie handlowym.
Najlepiej plonujące odmiany średnio późne kukurydzy na ziarno w 2019 roku
Najlepsze odmiany średnio późne kukurydzy oceniane w doświadczeniach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego dały prawie 114 dt ziarna z 1 ha. Przeciętny plon ziarna liczony dla wilgotności 14 proc. dla odmian średnio późnych...
Aktualnie najważniejszymi pod względem ekonomicznym i toksykologicznym w skali światowej są: alfatoksyna B1, ochratoksyna A, deoksyniwalenol, zearelon i fumonizyny. Ziarno kukurydzy oprócz deoksyniwalenolu czy niwalenolu często skażają fumonizyny. Są to toksyczne metabolity produkowane przez liczne gatunki grzybów z rodzaju Fusarium, które występują na plantacjach kukurydzy w dużym nasileniu szczególnie przed zbiorem.
Mogą więc dostawać się do paszy, co jest szczególnie niebezpieczne są dla trzody chlewnej i drobiu, ponieważ zwiększają wrażliwość zwierząt na czynniki zakaźne, które w standardowych warunkach, bez dodatkowego działania wtórnych metabolitów grzybów nie byłyby w stanie wywołać choroby. W efekcie więc wpływają negatywnie na wyniki finansowe produkcji, a przede wszystkim na zdrowotność oraz jakość produktu finalnego trafiającego do konsumenta.
Czy przed mykotoksynami można się chronić?
Zawartość mykotoksyn nie jest uwarunkowana genetycznie, a największy wpływ na ich obecność w płodach rolnych mają błędy agrotechniczne. Dlatego chcąc ograniczyć występowanie mykotoksyn w produkowanej żywności należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na poprawną agrotechnikę (płodozmian, nawożenie, termin siewu, dobór odmian i zabiegi ochronne).
Najlepiej plonujące odmiany wczesne kukurydzy na ziarno w 2019 roku
Przeciętny plon ziarna odmian wczesnych kukurydzy w badaniach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego prowadzonych przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych w 2019 roku wyniósł niecałe 107 dt/ha i był najmniejszy w...
Są to działania typowo prewencyjne i najbardziej skuteczne wówczas, gdy zaczyna się je wprowadzać jeszcze przed zainfekowaniem roślin grzybami pleśniowymi.
W celu weryfikacji wpływu wybranych czynników agrotechnicznych na zawartość mykotoksyn w ziarnie kukurydzy w Katedrze Agronomii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu wykonano dwuletnie badania polowe.
W badaniach tych uwzględniono następujące czynniki: dwa sposoby siewu kukurydzy - w glebę uprawioną w sposób tradycyjny i siew bezpośredni w ściernisko po pszenicy ozimej; dwa typy odmian - odmianę tradycyjną i odmianę „stay-green” oraz dwa sposoby wysiewu nawozu NP - rzutowo na całą powierzchnię przed siewem nasion i rzędowo (startowo) jednocześnie z siewem nasion.
Co wykazują badania naukowe?
Siew kukurydzy w glebę uprawianą, dobór do uprawy odmian w typie „stay-green” oraz nawożenie rzędowe w istotny sposób zmniejszały występowanie szkodliwych mykotoksyn w ziarnie kukurydzy, w porównaniu do siewu bezpośredniego w ściernisko, odmiany tradycyjnej oraz tradycyjnego nawożenia rzutowego (tab. 2).
Zbiory kukurydzy na finiszu. Polski Związek Producentów Kukurydzy podsumowuje
Opady deszczu, które występują praktycznie na terenie całego kraju, przerwały zbiory kukurydzy. Najprawdopodobniej jednak już im nie zagrożą, ponieważ według szacunków Polskiego Związku Producentów Kukurydzy, w kraju do...
Uprawiając mieszańca tradycyjnego w siewie bezpośrednio w ściernisko wykazano większą akumulację DON w ziarnie kukurydzy w porównaniu do siewu w glebę uprawianą. Dla odmiany „stay-green” wartość DON, niezależnie od sposobu siewu była statystycznie na tym samym poziomie.
Z kolei zawartość niwalenolu (NIV) w ziarnie kukurydzy zależała od współdziałania sposobu siewu ze sposobem aplikacji nawozu NP. Niezależnie od badanych sposobów siewu, nawożenie rzędowe zmniejszało zawartość NIV w ziarnie kukurydzy, w porównaniu do nawożenia rzutowego.
W przypadku nawożenia rzutowego istotnie większą wartość NIV w ziarnie kukurydzy wykazano na siewie bezpośrednim w ściernisko, w porównaniu do siewu kukurydzy w glebę uprawianą. Dla nawożenia rzędowego, niezależnie od sposobów siewu kukurydzy, zawartość tej mykotoksyny była statystycznie na tym samym poziomie.
Tabela 1. Wykaz mykotoksyn wraz z surowcem w którym występują (Piotrowska 2012)
|
Nazwa mykotoksyny |
Surowiec |
|
Alfatoksyny |
zboża, orzechy, suszone owoce, przyprawy |
|
Ochratoksyna A |
zboża, suszone owoce, wino, kawa, żywność pochodzenia zwierzęcego |
|
Fumonizyny |
zboża i produkty zbożowe |
|
Trichoteceny |
zboża i produkty zbożowe |
|
Patulina |
owoce i przetwory owocowe |
|
Zearalenon |
zboża i produkty zbożowe |
|
Alternariol |
owoce, warzywa, zboża |
Tabela 2. Wpływ wybranych czynników agrotechnicznych za zawartość wybranych mykotoksyn w ziarnie kukurydzy (ng/g) (Jagła 2019)
|
Czynnik doświadczenia |
Deaksyniwalenol (DON) |
Zearalenon (ZON) |
Niwalenol (NIV) |
|
|
Sposoby siewu |
siew w glebę uprawianą |
134,5 |
21,7 |
36,2 |
|
siew bezpośredni w ściernisko |
172,6 |
31,7 |
47,3 |
|
|
Odmiana |
tradycyjna |
195,7 |
32,8 |
50,4 |
|
„stay-green” |
111,3 |
20,7 |
33,2 |
|
|
Sposób wysiewu nawozu NP |
rzutowo |
184,1 |
27,9 |
55,2 |
|
rzędowo |
122,9 |
25,5 |
28,3 |
|
- Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 11-2019 - ZAPRENUMERUJ
