NIK z zastrzeżeniami do poddzierżawy państwowych gruntów
17 proc. poddzierżawionych nieruchomości oddano w poddzierżawę z naruszeniem przepisów wewnętrznych KOWR, co wynika z wzajemnego niedostosowania tych przepisów i ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa – wytknęła Najwyższa Izba Kontroli (NIK).
Pojawił się jej raport z badania dzierżawy i sprzedaży nieruchomości rolnych Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, za co odpowiada Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR). W ocenie kontrolerów, pomimo dostosowania obrotu prawnego i zasad dzierżawy do nowych uwarunkowań legislacyjnych, realizacja poddzierżawy nieruchomości rolnych nie zawsze była prawidłowa.
Tańsza pszenica, tańsza dzierżawa. GUS podał nową podstawę czynszów
NIK wylicza, że w latach 2019–2021 w wyniku przetargów na dzierżawę gruntów Zasobu WRSP wydzierżawiono 103,3 tys. ha (82,4 proc.) gruntów. W tym okresie powierzchnia gruntów rolnych Zasobu WRSP w dzierżawie wzrosła o 37,9 tys. ha (3,7 proc.). Powierzchnia gruntów pozostających do rozdysponowania zmniejszyła się o 28,5 tys. ha (13,7 proc.). Co istotne, czynsz ustalono zgodnie z obowiązującymi przepisami. Średnia wysokość czynszu dzierżawnego w okresie objętym kontrolą wzrosła o 71 proc.
Dobre i złe działania
W ocenie NIK w sposób rzetelny: zabezpieczono interesy Skarbu Państwa, prowadzono dokumentację dzierżawy i sprzedaży, zlecano wycenę nieruchomości, wyłaniano dzierżawców i nabywców, konstruowano umowy dzierżawy wraz z wymaganymi załącznikami, ustalano cenę sprzedaży i czynsz dzierżawny na poziomie rynkowym, zapobiegano sprzedaży nieruchomości z nieustalonym stanem formalno-prawnym bądź stanem faktycznym, egzekwowano należności oraz kontrolowano przestrzeganie warunków umów.
Natomiast stwierdzone nieprawidłowości to m.in. pojedyncze przypadki:
- nieuprawnionej, przekraczającej dopuszczalny termin prolongaty wydania nieruchomości przez dzierżawcę,
- rozłożenia na raty spłaty należności za sprzedaną nieruchomość pomimo spóźnionego złożenia wniosku o tę prolongatę,
- braku protokołów z postępowań przetargowych w sytuacji niewybrania nabywcy,
- opieszałego prowadzenia windykacji za bezumowne użytkowanie nieruchomości.
Zmiana w naliczaniu czynszów dzierżawnych za państwową ziemię. Tego chcieli rolnicy
Problemy z poddzierżawą
„W okresie objętym kontrolą udzielono 129 zgód na zawarcie umów poddzierżawy nieruchomości rolnych z Zasobu WRSP (na 192 złożone wnioski). Najczęściej do poddzierżawy dochodziło z powodu stanu zdrowia dzierżawcy, czasowo uniemożliwiającego mu prowadzenie działalności rolniczej na całości lub części przedmiotu dzierżawy” – wskazuje Izba.
Według niej, naruszono przepisy wewnętrzne KOWR w stosunku do 811 ha poddzierżawionych nieruchomości, czyli 17 proc. ogółu. Nieprawidłowości te miały polegać na:
- wyrażeniu zgody na poddzierżawę na podstawie wniosku niezawierającego uzasadnienia lub z pominięciem dogłębnej analizy sytuacji dzierżawcy;
- wyrażeniu przez dyrektora Oddziału Terenowego KOWR zgody na zawarcie umów poddzierżawy na okres dłuższy niż rok, choć w tych wypadkach wymagana była zgoda dyrektora generalnego KOWR;
- nierozwiązania umowy dzierżawy przez dyrektora Ośrodka Terenowego KOWR, choć dzierżawca oddał część nieruchomości w poddzierżawę bez zgody KOWR i dopuścił do znacznego opóźnienia zapłaty czynszu.
Szef KOWR: przedłużenie umowy z francuskim dzierżawcą było zgodne z prawem
Bez obowiązkowej weryfikacji
„Podstawową formą gospodarowania nieruchomościami rolnymi Zasobu WRSP jest dzierżawa, poddzierżawa nie powinna więc służyć jako sposób na pominięcie istotnych dla dzierżawy zasad rozdysponowania tych nieruchomości (…). Tymczasem poddzierżawę stosowano na podstawie przepisów wewnętrznych KOWR, gdzie przesłanki udzielenia zgody sformułowano bardzo ogólnikowo, np. bez obowiązku weryfikowania poddzierżawców jako potencjalnych stron umów pod kątem zasadności uprzywilejowania niektórych osób w dostępie do ziemi rolnej czy bez wymogu starannej weryfikacji składanych wniosków” – zaznacza NIK.
W swoich zaleceniach pokontrolnych NIK podkreśla konieczność podejmowania dalszych działań w celu wzmocnienia nadzoru w zakresie realizowanych zadań dotyczących dzierżawy, w tym uszczegółowienia zasad poddzierżawy określonej w uregulowaniach wewnętrznych KOWR w sposób gwarantujący przejrzystość postępowania i nienaruszający zasad rozdysponowania nieruchomościami Zasobu.
Raport NIK w całości dostępny jest tutaj.
- Agrobiznes bez tajemnic. Zamów prenumeratę miesięcznika "Przedsiębiorca Rolny" już dziś
