Technologia produkcji jęczmienia jarego pastewnego
Zaletą jęczmienia jarego jest spośród wszystkich gatunków zbóż jarych odporność na suszę i wysokie temperatury, a także opóźnienie siewu.
Plony jęczmienia jarego uzyskiwane w praktyce daleko odstają od doświadczeń PDO. W latach 2015-2019 nigdy nie przekroczyły połowy plonów wzorca uzyskanych przy wysokim poziomie agrotechniki (tabela).
Tabela. Plonowanie jęczmienia jarego w latach 2015-2019
|
Wyszczególnienie |
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
|
PDO (wzorzec, wysoki poziom agrotechniki), dt/ha |
79,2 |
72,5 |
79,9 |
67,9 |
67,3 |
|
Praktyka, dt/ha |
33,0 |
35,8 |
38,0 |
29,5 |
32,1 |
|
Praktyka, proc. wzorca |
41,7 |
49,4 |
47,6 |
43,5 |
47,7 |
Źródło: COBORU, GUS
Najlepiej plonujące odmiany pastewne jęczmienia jarego w 2019 roku
Wymagania glebowe i przedplon
Jęczmień odznacza się największymi sposób zbóż wymaganiami odnośnie odczynu gleby, bo jest bardzo wrażliwy na toksyczne działanie wolnych jonów manganu (Mn2+) i glinu (Al3+), które uwalniają się przy niskim pH. Silnie ograniczają one wzrost systemu korzeniowego jęczmienia. Słabo rozwinięty system korzeniowy nie pozwala na sprawne pobieranie wody i składników pokarmowych z gleby, przekłada się także na gorszy wzrost i rozwój części nadziemnej. Końcowym efektem jest zmniejszenie plonu ziarna jęczmienia i jego jakości. Przy niskim pH pogarsza się również przyswajalność makroelementów, a z mikroelementów molibdenu. Optymalne pH dla jęczmienia jarego wynosi 5,5-6,5.
Stanowiska zakwaszone bezwzględnie wymagają wapnowanie, ale aby było skuteczne, powinno się je wykonać na co najmniej dwa lata przed siewem jęczmienia.
Najlepszymi przedplonami dla jęczmienia jarego pastewnego są burak cukrowy uprawiany na oborniku i bez oraz rzepak ozimy. W praktyce jednak stanowiska te trafiają pod pszenicę ozimą, rzadziej jarą. Dlatego często jęczmień jary pastewny uprawiany jest po zbożach. Wtedy rośnie zagrożenie ze strony chorób grzybowych. Nasila się też problem zachwaszczenia, bo samosiewów innych gatunków zbóż nie można zwalczać chemicznie.
Uprawa roli
Przy uprawie jęczmienia po zbożach bardzo ważna jest staranna uprawa pożniwna, która nie tylko zabezpieczy zapasy wody w glebie i przyspieszy rozkład resztek pożniwnych i słomy, ale stworzy optymalne warunki do skiełkowania osypanych ziarniaków zbóż.
Uprawę przedsiewna powinna zabezpieczać przed stratami wody z gleby. Przy wiosennym stosowaniu nawozów fosforowo-potasowych, trudno pogodzić troskę o wodę w glebie z koniecznością głębokiego wymieszania nawozów. Nie powinno się wysiewać jęczmienia w zbyt mokrą rolę, bo jest wrażliwy na zbyt małą ilość powietrza w glebie.
Czy można zrezygnować z nawożenia potasem?
Nawożenie
Według "Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu" (Dz. U. z 2018 r. poz. 1339) jęczmień jary pastewny na wyprodukowanie 1 t ziarna wraz z odpowiednim plonem ubocznym pobiera 24 kg azotu (N). Maksymalne ilości azotu działającego ze wszystkich źródeł w jego uprawie wynoszą 140 kg N na 1 ha.
Należy przypomnieć, że wykorzystanie azotu mineralnego z gleby dla gatunków jarych wynosi 60 proc., a z nawozów mineralnych 70 proc.
Nawozy azotowe najczęściej stosuje się w dwóch terminach: przedsiewnie (60 proc. łącznej dawki) i pod koniec fazy krzewienia / na początku fazy strzelania w źdźbło (40 proc.).
Rekomendowane dawki fosforu, potasu i magnezu pod jęczmień jary pastewny zależą od zawartości przyswajalnych form tych składników w glebie, sposobu zagospodarowania plonu ubocznego (np. słomy zbóż) i oczekiwanego, realnego do uzyskania plonu ziarna na danym polu. Przy średniej zawartości makroelementów w glebie, pozostawieniu plonu ubocznego przedplonu i spodziewanym plonie od 6 do 8 t na 1 ha zalecane dawki fosforu wynoszą od 55 do 70 kg P2O5, potasu 65-85 kg K2O, a magnezu 20-25 kg MgO na 1 ha (Jadczyszyn i in. 2010). W sytuacji, gdy plon uboczny przedplonu zebrano z pola, dawki fosforu trzeba zwiększyć o 20 proc., a potasu o 70 proc.
Gdy zawartość makroelementów w glebie jest niska, a tym bardziej bardzo niska ww. dawki należy odpowiednio zwiększyć, a gdy jest wysoka lub bardzo wysoka zmniejszyć.
Najlepszym terminem zastosowania fosforu i potasu jest jesień, ale kto tego nie zrobił może je rozsiać wiosną. Warto przypomnieć, że zakaz stosowania do końca lutego dotyczy wyłącznie nawozów mineralnych azotowych. Natomiast nawozy niezawierające tego pierwiastka mogą być stosowane wcześniej, pod warunkiem przestrzegania obostrzeń wynikających z ustawy o nawozach i nawożeniu z 10 lipca 2007 r. z późniejszymi zmianami. Zabrania ona stosowania wszelkich nawozów na glebach zamarzniętych, zalanych wodą, nasyconych wodą, pokrytych śniegiem. Za glebę zamarzniętą nie uznaje się gleby, która rozmarza co najmniej powierzchniowo w ciągu dnia.
Nowe odmiany zbóż jarych 2020
Dobór odmian
Decyzja o wyborze odmian jęczmienia jarego pastewnego powinna być oparta o analizę aktualnych list odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw oraz wyników doświadczeń PDO publikowanych przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych.
Różnica w plonowaniu najlepszych i najgorszych odmian uczestniczących w badaniach PDO w zeszłym roku wyniosła 8,4 dt/ha na przeciętnym poziomie agrotechniki i 10,8 dt/ha na wysokim poziomie agrotechniki.
Na listach odmian zalecanych do uprawy w 2019 roku znalazło się 34 odmian jęczmienia jarego pastewnego, wszystkie zarejestrowane w naszym kraju i wpisane do Krajowego Rejestru.
Najczęściej rekomendowanymi do uprawy odmianami jęczmienia jarego pastewnego w 2019 r. były KWS Vermont i Soldo (w 10 województwach) oraz Paustian (w 9 województwach). Największy wybór zalecanych odmian mieli rolnicy w województwie mazowieckim (13 odmian) i śląskim (12 odmian).
Zmienił się termin naboru wniosków o dopłaty do materiału siewnego
Siew
Jęczmień jary ma większe wymagania cieplne niż inne gatunki jare zbóż podstawowych i jest dość tolerancyjny na opóźnienie siewu. Mimo to powinno się wysiewać go dość wcześnie. Rośliny wówczas lepiej się krzewią i wytwarzają silniejszy system korzeniowy, co zwiększa ich odporność na suszę. W większym stopniu wykorzystują również zapasy wody pozimowej z gleby.
Trudno jest podać kalendarzowy termin siewu jęczmienia jarego, bo zależy to od przebiegu zimy. Kilka lat temu spotkałem się z przykładami korzystnego siewu jęczmienia jarego w dużym gospodarstwie przy granicy z Ukrainą wykonanym jeszcze w lutym. Od zeszłego roku z powodu przepisów nie jest to możliwe, bo nie można zastosować tak wcześnie nawożenia przedsiewnego azotem. Rodzi to kolejny dylemat dla rolnika - co robić w takiej sytuacji? Czekać z siewem czy siać wcześniej, a azot zastosować pogłównie? Jeśli jednak będzie sucho, to nawożenie pogłówne azotem niewiele pomoże. To kolejny argument za zmianą przepisów sztywnego, niezależnego od rejonu i przebiegu warunków pogodowych, zakazu stosowania nawozów azotowych przed 1 marca.
W badaniach PDO na 1m2 na glebach kompleksu pszennego bardzo dobrego (1), pszennego dobrego (2) oraz żytniego bardzo dobrego (4) wysiewa się 300 kiełkujących ziarniaków, a na glebach kompleksu pszennego wadliwego (3) i żytniego dobrego (5) - 350.
Normę wysiewu (kg/ha) można wyliczyć ze wzoru: obsada roślin po wschodach (szt./m2) x masa tysiąca ziaren (g) / zdolność kiełkowania (proc.).
Przy masie 1000 ziarniaków 45 g i zdolności kiełkowania 95 proc. daje to odpowiednio 142 i 166 kg/ha.
Kwalifikowany materiał siewny. Dobrze przekalkuluj
Osobiście uważam, że ze względu na niedobór wody na gorszych glebach normę wysiewu powinno się zmniejszać. Należy ją natomiast zwiększać o zwiększyć o 10 proc. w przypadku opóźnienia terminu siewu i uprawy po gorszych przedplonach. W takich sytuacjach powinno się stosować odmiany jęczmienia jarego bardziej tolerancyjne na opóźnienie siewu.
Zbyt duża ilość wysiewu nie przynosi wzrostu plonu, a powoduje nieuzasadniony wzrost kosztów materiału siewnego, większe ryzyko wylegania oraz porażenia przez choroby.
Należy wysiewać kwalifikowany materiał siewny jęczmienia profesjonalnie zaprawiony zaprawą nasienną. Jęczmień wysiewa się tak jak inne gatunki zbóż w rzędy o rozstawie 12-15 cm. Głębokość siewu wynosi 2-4 cm.
Zwalczanie chwastów, chorób i szkodników
Jęczmień jary łatwo ulega zachwaszczeniu. Chwasty konkurują z nim nie tylko o światło i składniki pokarmowe, ale o bezcenną wodę. Zabiegi mechaniczne nie są w stanie skutecznie zniszczyć wszystkich chwastów na plantacji. Dlatego niezbędna jest przemyślana i skuteczna ochrona herbicydowa.
Jęczmień jary jest porażany przez wiele chorób. Połączenie niechemicznych i hodowlanych metod zwalczania pozwala znacznie ograniczyć liczebność sprawców tych chorób. Natomiast prawidłowo zastosowana metoda chemiczna daje możliwość ograniczenia do minimum obecność sprawców takich chorób jak mączniaka prawdziwego zbóż i traw, plamistości siatkowej jęczmienia, rynchosporiozy zbóż, rdzy jęczmienia, fuzariozy kłosów, głowni pylącej czy pasiastości liści. Często kilka chorób występuje jednocześnie na różnych organach roślin. Nawet niewielki procent porażenia każdego z tych organów może powodować znaczące zagrożenie dla wielkości i jakości plonu (Korbas i Mrówczyński, 2012).
Dokarmianie dolistne zbóż jarych krzemem
Na jęczmieniu jarym żeruje kilka gatunków szkodników, z których największe znaczenie gospodarcze mają mszyce oraz skrzypionki.
Przy doborze preparatów chemicznych do ochrony jęczmienia można wspomagać się wyszukiwarką środków ochrony roślin na stronie ministerstwa rolnictwa i rozwoju wsi https://www.gov.pl/web/rolnictwo/wyszukiwarka-srodkow-ochrony-roslin.
Dokarmianie dolistne
Jęczmień jest wrażliwy na niedobór miedzi, dlatego należy stosować ten mikroelement dolistnie. Aby zmniejszyć wrażliwość roślin na suszę, a także na straty powodowane przez żerowanie szkodników oraz porażenie przez choroby rekomenduje się stosowanie dolistne nawozów dolistnych lub stymulatorów wzrostu zawierających krzem. Najczęściej poleca się wykonać 1-2 opryski w fazie krzewienia - początek strzelania w źdźbło.
Zbiór
Zbiór jęczmienia wykonuje się kombajnem w fazie pełnej dojrzałości ziarna. Ziarno przeznaczone do przechowywania powinno mieć wilgotność 13-14 proc. Maksymalna temperatura ziarna jęczmienia pastewnego przy wilgotności ziarna ponad 20 proc. wynosi podczas suszenia 55°C, a poniżej 20 proc. wzrasta do 60°C.
- Agrobiznes bez tajemnic. Zamów prenumeratę miesięcznika "Przedsiębiorca Rolny" już dziś
