Przewódki - korzystna alternatywa
Przewódki nie są jeszcze u nas zbyt popularne, ale przynajmniej w kilku przypadkach stanowią kuszącą alternatywę. Sprawdzają się po późno schodzących z pola burakach i kukurydzy, kiedy pozostaje mało czasu na wykonanie orki, uprawek przedsiewnych i siewu ozimych. Gwarantują też wyższe plony od jarych sianych wiosną, w przypadku uprawy zbóż na glebach lekkich, przy występujących suszach wiosenno-letnich.
W ostatnich latach długa i ciepła jesień oraz łagodna zima, coraz bardziej sprzyjają późnojesiennym siewom odmian zbóż jarych, które potrafią plonować wyżej nawet o 20-30 proc. niż wysiewane wiosną. Potwierdzają to badania prowadzone w IUNG-PIB, w których pszenica jara wysiewana jesienią plonowała wyżej w porównaniu do siewu wykonanego wiosną, a najbardziej korzystny okazał się siew wykonany w pierwszej dekadzie listopada.
Pszenica jara: Goplana z Nimfą i z Rusałką najlepsze
Uprawa przewódek jest łatwiejsza w tych regionach kraju, gdzie zimy są łagodniejsze, czyli głównie w województwach zachodnich, które też częściej niż wschodnie borykają się z klęskami suszy. Większe ryzyko uprawy przewódek jest na wschodzie Polski, gdzie zimy są zwykle ostrzejsze.
Mają wiele zalet
Wyższość siewu przewódek, w stosunku do jarych wysiewanych dopiero na wiosnę, polega przede wszystkim na możliwości korzystania przez rośliny z wody zgromadzonej w czasie zimy i rozwoju silniejszego systemu korzeniowego, co umożliwia im lepsze pobieranie wody i składników pokarmowych i w efekcie wytworzenie większej liczby pędów kłosonośnych i kłosów. Przy suszach, które często występują w maju i czerwcu, przewódki są znacznie lepiej do nich przygotowane. Poza tym dojrzałość do zbioru osiągają wcześniej aniżeli gatunki jare wysiewane wiosną, zwalniając wcześnie stanowisko np. pod rzepak. Jest to ważne przy dużych areałach ich uprawy wraz z oziminami, ponieważ daje możliwość lepszej organizacji zbiorów i wykorzystania sprzętu. Późnojesienne siewy przewódek pozwalają rozładować spiętrzenie prac polowych na wiosnę i dotrzymać optymalnych terminów agrotechnicznych uprawy i siewu zbóż jarych.
Ozima, przewódka czy jara?
Co zagraża uprawie?
Zagrożeniem dla przewódek, podobnie jak i dla ozimin, są duże mrozy oraz bezśnieżne zimy. Warunkiem ich przezimowania jest osiągnięcie przez rośliny przed zimą maksymalnie fazy szpilkowania. W tej fazie rozwojowej rośliny dysponują dużą ilością cukrów prostych, powstających z rozkładu materiałów zapasowych zgromadzonych w ziarniakach. Dzięki temu kiełkujące ziarniaki przewódek mogą dobrze przezimować. Bardziej zaawansowany rozwój roślin niesie ze sobą wyższe ryzyko wymarznięcia.
W warunkach zbyt późno zasianej plantacji, ziarniaki pobierają wodę, pęcznieją, ale kiedy przychodzi silny mróz, zawierają jeszcze zbyt małą ilość cukrów prostych, ponieważ okrywa ziarniaka jest jeszcze nienaruszona. Niemniej plantacji takiej nie należy likwidować, ponieważ rośliny zasilone wiosną azotem mogą poprawić swoją kondycję i ruszyć z wegetacją dużo szybciej niż wysiane wiosną zboża jare.
Przewódki mogą dawać całkiem niezłe plony, ale niekiedy jest problem z jakością ziarna. Można to tłumaczyć różnym terminem przechodzenia kolejnych faz wzrostu przez rośliny z siewów jesiennych i wiosennych, co ma duże znaczenie w przypadku, gdy dotyczy to faz, w których determinowana jest jakość ziarna. Z obserwacji prowadzonych w IUNG-PIB wynika, że mający podstawowe znaczenie w kształtowaniu jakości proces dojrzewania ziarniaków, może być w przypadku jesiennego siewu jarych przyspieszony o jeden tydzień, a nawet i więcej.
Pszenżyto jare: 7,5 t/ha w doświadczeniach PDO
Kiedy i jak wysiewać?
Nie należy przyspieszać siewu przewódek, gdyż powoduje to nadmierny rozwój roślin przed zimą i zwiększa ich podatność na wymarzanie. Można je wysiewać późną jesienią, a jeżeli warunki pozwolą na uprawę pola, także zimą, ponieważ nie wymagają tak długiego okresu jarowizacji jak formy ozime i wykazują większą tolerancję na długość dnia.
Materiał siewny musi być bezwzględnie zaprawiony, a norma wysiewu zwiększona o 10-15 proc. w stosunku do wiosennej, ponieważ późny termin siewu może pogorszyć kiełkowanie z powodu panującej niskiej temperatury gleby lub jej nadmiernego uwilgotnienia i mogą wystąpić problemy z odpowiednią obsadą roślin. Podnosi to koszt materiału siewnego, który jednak często rekompensowany jest przez wyższy plon ziarna.
Głębokość siewu, zabiegi ochronne i nawożenie przewódek należy zachować na poziomie zbóż ozimych. Trzeba tylko uwzględniać fakt, że przeniesienie siewu odmiany jarej na jesień skutkuje zwiększeniem niebezpieczeństwa dużego nasilenia chorób podstawy źdźbła i korzeni. Ponadto przewódki wymagają ochrony przed chwastami typowymi dla form ozimych zbóż. Szybszy rozwój przewódek na wiosnę, wymaga też podania roślinom pierwszej dawki azotu, najlepiej w postaci szybko działającej saletry amonowej.
Jakie odmiany wybierać?
W naszych warunkach klimatycznych do późnojesiennego siewu zalecane są odmiany pszenicy jarej: Arabella, Bombona, Mandaryna, Waluta, Struna, Dublet, Cytra, Koksa, Nawra, Ostka Smolicka, Tybalt, KWS Chamsin, KWS Scirocco, Monsun, Izera, Parabola Żura, Ethos, Granus, Lennox i Matthus; pszenżyta jarego: Dublet, Mazur, Nagano, Andrus, Kargo, Milewo, Milkaro i Matejko oraz żyta jarego odmiana Bojko. Wszystkie one mają gen zimotrwałości, który pozwala roślinom bezpiecznie przezimować i sprawia, że są tolerancyjne na stresy środowiskowe.
- Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 10-2017 - ZAPRENUMERUJ
