Jęczmień ozimy odporny na stres suszy

Poleć

Udostępnij

Autor tekstu: mgr inż. Joanna Szarzyńska COBORU w Słupi Wielkiej | redakcja@agropolska.pl

27-07-2020,10:00 Aktualizacja: 27-07-2020,10:43

A A A

W krajowym rejestrze (KR) dominują formy wielorzędowe jęczmienia ozimego (26), dwurzędowych jest tylko sześć....

Wybór odpowiedniej odmiany do uprawy to ważna decyzja. Każdy kto chce w pełni wykorzystać walory jęczmienia ozimego i uzyskać wysoki plon, powinien najpierw przeprowadzić wnikliwą analizę odmian oferowanych na rynku i poznać ich właściwości. Na co należy zwrócić szczególną uwagę?

Jęczmień ozimy jest zbożem o wszechstronnym zastosowaniu. Jego ziarno wykorzystywane jest głównie na cele paszowe, zarówno do sporządzania mieszanek treściwych bezpośrednio w gospodarstwach, jak i w przemyśle paszowym. Drugim ważnym kierunkiem użytkowania jęczmienia jest jego wykorzystanie w przemyśle spożywczym, w postaci płatków, kiełków zbożowych oraz do produkcji kasz. W niewielkim stopniu jęczmień ozimy wykorzystywany jest również jako surowiec w browarnictwie.

Jęczmień ozimy: na którą odmianę postawić?

COBORU co roku uaktualnia Listy odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw. Rolnicy powinni wybierać do siewu odmiany, które zostały na nie wpisane. W 2018 roku na listach odmian jęczmienia ozimego zalecanych do uprawy...

czytaj więcej

Siejemy go coraz więcej

Istotną zaletą jęczmienia ozimego jest jego wczesność i odporność na wiosenne susze, które stały się ostatnio w Polsce bardzo dokuczliwe. Mankamentem jęczmienia jest mała odporność na wymarzanie, cecha ta jednak pomału schodzi na drugi plan, bo zimy mamy wyjątkowo łagodne. Być może to właśnie z tych powodów, w ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania uprawą jęczmienia ozimego w naszym kraju.

W 2019 r. powierzchnia jego uprawy wyniosła blisko 225 tys. ha. (wg GUS) i była o ponad 20 tys. ha większa niż w roku poprzednim. Największy udział w strukturze zasiewów ma w województwach: opolskim, lubuskim, dolnośląskim i wielkopolskim, najmniejszy w województwach: podlaskim, warmińsko–mazurskim i mazowieckim.

Odmiany pod kontrolą

W Polsce badaniem i rejestracją odmian roślin uprawnych zajmuje się Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU). Każdego roku w doświadczeniach badane są nowe odmiany i najlepsze spośród nich wpisuje się do krajowego rejestru odmian (KR). Dodatkowo już po zarejestrowaniu, wybrane odmiany badane są dalej w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO). Badania te umożliwiają sprawdzenie aktualnej wartości odmian wpisanych zarówno do krajowego rejestru, jak i wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA).

Jęczmień może być bardziej odporny na zmiany klimatu

Susza, podwyższony poziom dwutlenku węgla i występowanie patogenów - to część czynników stresowych wpływających na jęczmień. Międzynarodowy zespół naukowców pracuje nad narzędziami wspierającymi uprawę tego zboża w...

czytaj więcej

Doświadczenia porejestrowe z jęczmieniem ozimym prowadzone są na dwóch poziomach agrotechniki - przeciętnym i wysokim. Ten drugi wyróżnia się zwiększonym nawożeniem azotowym o 40 kg/ha w stosunku do przeciętnego poziomu, stosowaniem dolistnych preparatów wieloskładnikowych oraz ochroną przed wyleganiem i chorobami. W ramach badań porejestrowych odmiany jęczmienia ozimego testowane są w 46 punktach doświadczalnych rozlokowanych na terenie całego kraju.

Dzięki tym badaniom uzyskuje się średnie wyniki plonowania odmian dla kraju, a także poszczególnych regionów, co pokazuje ich przydatność do uprawy w konkretnych warunkach klimatyczno - glebowych i pomaga rolnikom wybierać te najbardziej odpowiednie dla ich gospodarstw.

Najwięcej jest wielorzędowych

Aktualnie w KR roślin rolniczych wpisane są 32 odmiany jęczmienia ozimego - wszystkie typu pastewnego. Dominują formy wielorzędowe (26), dwurzędowych jest tylko sześć. Wśród zarejestrowanych wciąż bardzo duży udział mają odmiany zagraniczne, tylko 4 pochodzą z polskiej hodowli. Na początku 2020 r. do KR wpisano dwie nowe odmiany jęczmienia ozimego - wielorzędową pastewną KWS Morris i dwurzędową pastewną Lautetia.

Najczęściej do uprawy wybierany jest jęczmień wielorzędowy, przynoszący z reguły większe plony. Postęp hodowlany sprawił, że sporym zainteresowaniem cieszy się również typ dwurzędowy, głównie ze względu na większe i bardziej wyrównane ziarno.

Trwają zbiory jęczmienia. Plony są wysokie, jakość ziarna słaba

Rozpoczęły się zbiory jęczmienia ozimego. W pierwszej kolejności koszony jest ze "słabych" stanowisk. Według ekspertów Izby Zbożowo-Paszowej, zbiory będą wysokie, ale jakość ziarna słaba. Zebrany jęczmień ma niską gęstość ziarna....

czytaj więcej

W pewnym sensie „rewolucję” w tym układzie zrobiła nowa odmiana dwurzędowa Lautetia. Dorównuje ona plennością najlepszym odmianom wielorzędowym, a w 2019 r. była najlepsza. Odmiana ta jest też zdecydowanym liderem w grupie odmian dwurzędowych.

Ważne cechy

Jęczmień ozimy osiąga znacznie wyższe plony niż jego forma jara, zwłaszcza w sprzyjających warunkach pogodowych. Wybierając odmiany do uprawy, należy przede wszystkim wziąć pod uwagę ich potencjał plonowania. Różnice pomiędzy odmianami są bardzo duże. W ostatnim trzyleciu różnica pomiędzy najlepiej i najsłabiej plonującymi odmianami jęczmienia ozimego wyniosła średnio prawie 15 dt/ha (tabela 1), a to na pewno przekłada się na wynik finansowy gospodarstwa.

Choć w 2018 r. plony odmian wzorcowych jęczmienia ozimego były niższe niż w 2017 r., to rok 2019 pokazał, że średni plon jęczmienia już tylko nieznacznie odbiegał od wyników sprzed suszy (81,3 dt/ha na przeciętnym poziomie agrotechniki i 93,4 dt/ha na poziomie wysokim).

Jest to dowód, na to, że jęczmień świetnie poradził sobie w warunkach stresowych, bo u innych gatunków odnotowano wyraźną zniżkę plonów. Najwyższe plony w 2019 r. uzyskały odmiany zarejestrowane w ostatnich latach: Lautetia, Jakubus, Melia SU Jule i Mirabelle.

Dobrze wybierz odmiany jęczmienia ozimego

Wśród rolników rośnie zainteresowanie uprawą jęczmienia ozimego, który wyróżnia się odpornością na suszę. Duży wpływ na wielkość plonu ma właściwy dobór odmian. Warto wspomóc się listami odmian zalecanych...

czytaj więcej

O powodzeniu uprawy jęczmienia decyduje także odporność na choroby. Wpływ na zdrowotność mają nie tylko warunki zewnętrzne, zwłaszcza pogoda i środowisko, ale jest to cecha w dużym stopniu warunkowana genetycznie. Do uprawy należy wybierać odmiany o możliwe wysokiej odporności na większość chorób.

Ważną cechą jest również odporność na wyleganie, co wynika z delikatnej budowy źdźbła. Rośliny szczególnie mocno narażone są na wyleganie przy wysokim poziomie nawożenia azotowego. Warto zwrócić uwagę na tę cechę i wybierać odmiany o sprawdzonej odporności na wyleganie i bardziej sztywnej słomie.

Na pewno warto zwracać uwagę na zimotrwałość odmian. Jest to gatunek bardzo wrażliwy na niskie temperatury, zwłaszcza przy braku okrywy śnieżnej. I choć ostatnie lata przyzwyczaiły rolników do bardzo łagodnych zim, nigdy nie wiadomo kiedy pogoda może nas zaskoczyć.

Zalecane dla rejonów

Najlepiej plonujące odmiany pastewne jęczmienia ozimego w 2019 roku

Plony najlepszych odmian w doświadczeniach PDO dochodziły do prawie 84 dt/ha na przeciętnym poziomie agrotechniki i przekraczały 96 dt/ha na wysokim poziomie agrotechniki. Różnica w plonie najwyżej i najniżej plonującej odmiany pastewnej...

czytaj więcej

Przeprowadzając wnikliwą analizę oferowanych odmian należy uwzględnić rejon, w którym odmiana będzie zasiana oraz warunki glebowo-klimatyczne. W tym celu warto zapoznać się z „Listą zalecanych do uprawy odmian na obszarze województw” – LOZ (tabela 2), która powstaje co roku na podstawie wyników badań PDO. Opracowywana jest przez ekspertów we współpracy z Samorządami Wojewódzkimi, Izbami Rolniczymi oraz innymi podmiotami zainteresowanymi wdrażaniem postępu biologicznego w rolnictwie.

Na LOZ znajdują się odmiany, które uzyskały najlepsze wyniki plonowania w danym województwie. Warto zwrócić na to uwagę, bo w skrajnych przypadkach różnice plonowania dla jednej odmiany w różnych rejonach mogą sięgać nawet kilku ton. W aktualnym sezonie odmiany, które zaleca się do uprawy w największej liczbie województw to: wielorzędowe - Jakubus, KWS Kosmos, Kaylin i dwurzędowe – Zita, Quadriga i Zenek.

W bieżącym roku najmniej, bo tylko po trzy odmiany zalecane są do uprawy w województwach podlaskim i pomorskim, a najwięcej - osiem odmian w województwie śląskim.

Tab. 1. Ważniejsze cechy rolniczo - użytkowe odmian jęczmienia ozimego w latach 2017 – 2019 (wg COBORU)

Odmiany	Rok rejestracji	Zimotrwałość	Plon ziarna a₁	Plon ziarna a₂	Wyleganie	Mączniak prawdziwy	Plamistość siatkowa	Rdza jęczmienia	Rynchosporioza	Ciemnobrunatna plamistość	Gęstość ziarna w stanie zsypnym	Zawartość białka	Dojrzałość pełna	Masa 1000 ziaren	Wyrównanie ziarna	Wysokość roślin
		skala 9^o	dt/ha			skala 9^o						(% s.m.)	dni	g	%	cm
Wielorzędowe
Arenia	2016	5	77,3	91,7	4	4	5	3	5	5	4	11,4	180	45,2	93	91
Holmes	2011	4,5	77,5	91,0	5	5	5	4	3	5	4	11,5	181	45,1	93	90
Impala	2018	5,5	80,7	93,2	5	6	5	6	5	5	5	11,2	181	44,9	92	102
Jakubus	2017	5	83,7	97,7	7	5	5	5	5	6	5	11,7	181	47,2	96	93
Kaylin	2016	5	79,4	92,6	6	5	6	6	6	6	6	12,0	182	48,0	93	100
KWS Astaire	2017	4,5	78,6	95,5	4	5	5	4	5	5	5	11,6	181	48,6	94	97
KWS Flamming	2019	5	81,4	93,8	5	6	5	6	5	4	5	11,9	180	45,5	93	97
KWS Higgins	2017	4,5	79,3	94,6	4	4	5	4	5	5	6	11,5	181	48,0	95	100
KWS Kosmos	2015	5	80,0	93,6	5	4	5	4	5	5	5	11,4	181	46,3	96	96
KWS Meridian	2011	5	78,2	90,9	4	4	4	5	5	5	5	11,7	181	47,2	95	97
KWS Morris	2020	4,5	82,0	94,2	5	5	5	7	5	5	4	11,5	181	45,2	94	98
Melia	2019	5,5	82,5	96,7	5	5	5	6	5	5	5	11,9	180	49,7	96	108
Mirabelle	2018	5	80,4	93,3	6	4	4	5	5	5	6	11,2	180	49,7	95	102
Nele	2016	4,5	77,0	91,6	5	5	5	4	5	5	6	11,6	181	50,0	96	98
Quadriga	2015	5	77,8	92,9	5	5	5	5	5	5	5	11,4	181	47,4	94	103
SU Elma	2014	5	76,8	88,8	6	5	5	6	5	5	4	11,4	181	46,6	95	96
SU Jule	2018	5	78,8	94,2	6	3	5	5	4	5	6	11,1	180	51,6	96	102
Titus	2012	5	78,2	91,2	6	5	5	6	4	5	6	11,7	181	49,2	95	108
Yukon	2018	5,5	79,1	92,4	5	6	4	5	5	5	5	11,6	181	45,6	94	98
Zenek	2013	5,5	80,1	91,0	5	6	4	6	5	4	4	11,3	180	44,4	92	95
Dwurzędowe																	Dwurzędowe	Dwurzędowe	Dwurzędowe
Brosza	2015	4,5	68,6	79,1	5	6	6	5	6	6	7	11,7	182	47,5	94	96
Lautetia	2020	4,5	82,4	95,4	4	6	5	6	5	5	4	11,5	180	50,0	96	87
SU Lautine	2019	5	78,9	90,8	5	6	5	6	5	5	6	11,7	181	49,5	95	91
SU Vireni	2014	5	75,7	87,2	7	5	4	5	5	5	6	11,8	181	53,4	96	92
Zita	2017	5	80,7	90,1	5	6	5	5	5	5	5	11,7	180	53,2	96	92

Plon ziarna: a₁ – przeciętny poziom agrotechniki (bez ochrony)

a₂ – wysoki poziom agrotechniki (zwiększone o 40 kg/ha nawożenie azotowe, dolistne preparaty wieloskładnikowe, ochrona przed wyleganiem i chorobami)

skala 9^o stopniowa – wyższe oceny oznaczają korzystniejszą ocenę, większą odporność na choroby i mniejsze wyleganie

Tab. 2. JĘCZMIEŃ OZIMY. Listy odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw na rok 2020 (wg COBORU)

Lp.

Odmiana

Dolnośląskie

Kujawsko-Pomorskie

Lubelskie

Lubuskie

Łódzkie

Małopolskie

Mazowieckie

Opolskie

Podkarpackie

Podlaskie

Pomorskie

Śląskie

Świętokrzyskie

Warmińsko-Mazurskie

Wielkopolskie

Zachodnio- pomorskie

RAZEM

Jakubus

2020

2019

2020

2019

2020

2019

2020

KWS Kosmos

2019

2018

2017

2018

2017

2016

2018

2017

Kaylin

2019

2018

2019

Zita (2-rz)

2020

2019

2020

Quadriga

2019

2018

2019

Zenek

2016

2018

2017

2016

2017

KWS Higgins

2020

2019

2020

KWS Astaire

2020

2019

2020

Titus

2015

2013

2015

Antonella^w

2014

SU Jule

2020^R

SU Vireni (2-rz)

2016

Yukon

2020^R

Razem

(2-rz) - odmiana dwurzędowa; 2020R - odmiana wstępnie rekomendowana na podstawie wyników PDO z roku zbioru 2019;CCA - odmiana niezarejestrowana w Polsce, znajdująca się we Wspólnotowym Katalogu Odmian Roślin Rolniczych; w – odmiana skreślona z Krajowego rejestru w 2019 r.