Jak posiejesz, tak zbierzesz

Prawidłowo przeprowadzony siew ma podstawowe znaczenie dla wielkości i jakości plonu zbóż ozimych. Błędów popełnionych w tym terminie nie da się w pełni usunąć ani za pomocą intensywniejszego nawożenia, ani ochrony chemicznej. 

Do siewu powinno się używać przede wszystkim materiału kwalifikowanego, zaprawionego profesjonalnie zaprawą nasienną. Należy mieć pełną świadomość, że gdy się sieje byle co, to i zbiera się byle co. Nie trzeba chyba przypominać, że „wymiana” materiału siewnego z innym producentem rolnym nie jest wymianą. Materiał kwalifikowany jest znacznie droższy niż ziarno pochodzące z produkcji. Jednak jego stosowanie jest dla przedsiębiorcy rolnego opłacalne. W kalkulacji należy bowiem uwzględniać również koszt własnego ziarna, dopłatę do zakupu i zastosowania materiału kwalifikowanego (za 2020 r. prawie 68 zł do 1 ha), a także przyrost wartości produkcji po jego użyciu szacowany na ok. 10 proc. Dodatkowo uzyskuje się lepszą jakość ziarna. W przypadku odmian mieszańcowych żyta, pszenicy czy też jęczmienia materiał siewny musi być zakupywany co roku. W drugim pokoleniu dochodzi bowiem do rozszczepiania cech i nie występuje już zjawisko heterozji czyli wybujałości mieszańców.

Właściwie dobierz odmianę

Dla każdego przedsiębiorcy rolnego uprawiającego zboża ozime podstawowym źródłem informacji na temat zachowania odmian powinny być wyniki doświadczeń Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego nadzorowane przez COBORU oraz opracowywane na ich podstawie co roku Listy odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw. Prezentowane wyniki jako jedyne są niezależne i w pełni obiektywne.

W tym roku do siewów polecanych jest 15 odmian jęczmienia ozimego, 41 pszenicy ozimej, 21 pszenżyta ozimego i 26 żyta ozimego (tab. 1.). Tylko dla województwa świętokrzyskie nie ma opracowanej listy odmian jęczmienia ozimego zalecanych do uprawy. Dodatkowymi źródłami informacji mogą być rekomendacje firm hodowlano nasiennych, obserwacje własne oraz innych producentów rolnych.

Zawsze siej na czas

Optymalny termin siewu jest najważniejszym czynnikiem beznakładowym w produkcji, który ma znaczny wpływ na wielkość i jakość plonu ziarna. Określenie beznakładowy oznacza, że zabieg ten nie wymaga od producenta rolnego wydawania pieniędzy, ale wiedzy i chęci. Siew w terminie optymalnym zapewnia przede wszystkim silny rozwój systemu korzeniowego, co powoduje, że rośliny sprawnie pobierają wodę i składniki pokarmowe, co czyni je również bardziej odpornymi na suszę. Jesienią panują także bardziej korzystne warunki niż wiosną dla krzewienia. W razie opóźniania siewu krzewienie przesuwa się na wiosnę, a pędy boczne z tego krzewienia wytwarzają mniejsze kłosy. Jest to spowodowane mniej korzystnymi dla krzewienia panującymi wówczas warunkami pogodowymi (spadek wilgotności, szybko wydłużający się dzień, wzrost temperatury).

W przeszłości na podstawie wielu doświadczeń określono optymalne terminy siewu poszczególnych gatunków zbóż ozimych. Na przykład, optymalny termin siewu pszenicy ozimej zgodnie z zaleceniami IUNG-PIB przypada na:

• od 15 do 25 września w części północno-wschodniej i wschodniej kraju;
• od 20 do 30 września w centralnej i południowo-wschodniej;
• od 20 września do 5 października w północno-zachodniej i zachodniej;
• od 25 września do 10 października na południowym zachodzie.

Coraz częściej przedsiębiorcy rolni świadomie opóźniają siew o 7-10 dni ze względu na ocieplenie klimatu. Z opóźnianiem tym nie można jednak przesadzać, bo nie wiadomo jaki będzie późniejszy przebieg wegetacji jesiennej. Niekorzystny jest również siew zbyt wczesny, który powoduje zbyt bujny wzrost roślin przed zimą, co niekorzystnie wpływa na ich przygotowanie do przezimowania. Rośliny pochodzące z wcześniejszych siewów są także bardziej narażone na uszkodzenia powodowane przez szkodniki.

Gęstość z zaleceniem

Ilość wysiewu materiału siewnego powinna być zgodna z zaleceniami firmy hodowlano-nasiennych, z której pochodzi dana odmiana. Podają one zalecane ilości wysiewu w sztukach kiełkujących ziarniaków na 1m2. Informacje o masie 1000 ziaren i zdolności kiełkowania znajdują się na etykiecie dołączonej do worka z kwalifikowanym materiałem siewnym.

Aby przeliczyć je na kg na 1 ha należy uwzględnić zdolność kiełkowania oraz masę 1000 ziaren. Wzór jest bardzo prosty: ilość wysiewu (kg na 1 ha) = zalecana ilość kiełkujących ziarniaków (szt. na 1m2) x masa 1000 ziaren (g)/zdolność kiełkowania (%). Przykład: zalecana ilość kiełkujących ziarniaków = 300 szt. na 1m2; masa 1000 ziaren = 50 g; zdolność kiełkowania = 95%, więc ilość wysiewu = 158 kg na 1 ha (300 x 50/95).

W doświadczeniach PDO ze zbożami ozimymi w zależności od gatunku, typu odmiany (populacyjna, mieszańcowa) ora warunków glebowych wysiewa się od 200 do 450 kiełkujących ziarniaków na 1m2 (tab. 2.). Zalecenia krajowe mówią, aby zwiększać ilość wysiewu zbóż ozimych w miarę pogarszania się warunków glebowych. Natomiast rekomendacje firm zagranicznych są odwrotne: im gorsze są warunki glebowe, tym ilość wysiewu należy zmniejszyć. W pełni zgadzam się z takim podejściem. Chodzi bowiem o to, aby ograniczyć konkurencję pomiędzy roślinami uprawnymi o ograniczone zasoby wody w glebie. Natomiast normę wysiewu należy zwiększyć, ale nie więcej niż o 15 proc. w razie opóźniania siewu.

Bezwzględnie przed wykonaniem siewu należy przeprowadzić próbę kręconą siewnika, bo poszczególne partie materiału siewnego mogą znacznie różnić się pomiędzy sobą wielkością ziarna.

Rozstawa optymalna

Najczęściej stosowana jest rozstawa rzędów wynosząca 12,5 cm. W przypadku uprawy pasowej (strip-till) rozstawa ta jest zbliżona, ale niektórzy producenci rolni stosują szerszą rozstawę. Uważa się jednak, że rozstawa większa niż 16,5 cm może być niekorzystna dla plonowania zbóż, gdyż ułatwia rozwój chwastom. W przypadku tzw. uprawy rzędowo-pasowej odległość pomiędzy dwiema redlicami wynosi 12 cm, a od następnej pary dzieli je 23 cm.