Jak ograniczyć skutki niedoboru wody w uprawie pszenicy ozimej?
Negatywne skutki suszy w uprawie pszenicy ozimej można ograniczyć odpowiednimi zabiegami agrotechnicznymi. Foto_Bogumił...
Panująca w ostatnich latach susza mocno dokuczyła plantatorom, nie tylko zbóż, bo spowodowała znaczące straty plonów. Na pogodę nie mamy wpływu, ale są sposoby, które pozwalają złagodzić negatywne skutki braku wody.
W ostatnich latach w Polsce susze występują w mniejszym lub większym nasileniu i obejmują bardzo często obszar całego kraju. Brak wody ma negatywny wpływ na wzrost i rozwój wielu upraw, a w efekcie powoduje spadek plonu. Zapotrzebowanie zbóż na wodę zmienia się w zależności od fazy rozwojowej (tab.1).
U pszenicy ozimej susza obejmująca okres od krzewienia do końca fazy strzelania w źdźbło ogranicza krzewienie produkcyjne, często towarzysząca jej wysoka temperatura powoduje szybkie przechodzenie z fazy wegetatywnej do generatywnej, co wpływa niekorzystnie na liczbę kłosów, powierzchnię asymilacyjną liści, powoduje gorsze wykształcenie liczby pięterek, kłosków i ziaren w kłosie.
Pszenica ozima: jaka gleba taki plon
Aby pszenica ozima wydała wysoki plon ziarna dobrej jakości potrzebuje do uprawy najlepszych gleb. Można ją zasiać na glebach słabszych, ale wówczas należy zwrócić większą uwagę na dobór odmian, a glebę utrzymywać w wysokiej...
Duże obniżki plonu
Największe zapotrzebowanie roślin zbożowych na wodę jest w okresie najszybszego przyrostu biomasy i jest to tzw. faza krytycznej wrażliwości, w której niedobór wody powoduje największe obniżki plonu.
Badania modelowe prowadzone w hali doświadczeń wegetacyjnych przez Zakład Uprawy Roślin Zbożowych IUNG-PIB w Puławach wykazały, że największą redukcję plonu ziarna pszenicy powoduje susza trwająca od fazy kłoszenia do dojrzałości mlecznej. Brak wody w tym czasie przyczynia się do obniżki plonu ziarna aż o 29%. Mniejszą, ale również istotną obniżkę plonu ziarna powoduje susza w okresach od fazy strzelania w źdźbło do kłoszenia i od dojrzałości mlecznej do pełnej.
Na ilość opadów nie mamy wpływu, ale skutki suszy rolniczej można łagodzić poprzez stosowanie zabiegów pozwalających na lepsze gromadzenie wody w glebie i sprzyjających jej efektywnemu wykorzystaniu przez rośliny. Na jakie elementy technologii uprawy pszenicy ozimej należy zwrócić uwagę jesienią z myślą o potencjalnej suszy wiosną i latem?
Najlepsze odmiany chlebowe pszenicy ozimej 2020
W badaniach PDO na przeciętnym poziomie agrotechniki najlepsze odmiany chlebowe pszenicy (z grupy B) wydały blisko 101 dt/ha, a na wysokim ponad 108 dt/ha. Różnica w plonowaniu lepszej i najgorszej jakościowej odmiany chlebowej na...
Duży wpływ na gromadzenie wody w glebie mają struktura i skład granulometryczny. Gleby ciężkie, zawierające duże ilości cząstek ilastych mają dużą pojemność wodną, natomiast gleby lekkie piaszczyste bardzo małą. Nie można zmienić składu granulometrycznego gleby, ale można poprawić jej strukturę, głównie poprzez stosowanie zabiegów wzbogacających glebę w próchnicę.
Są to: uprawa roślin bobowatych wieloletnich oraz ich mieszanek z trawami, stosowanie nawozów naturalnych i organicznych, uprawa międzyplonów, bezorkowa uprawa roli lub siew bezpośredni.
W tabeli nr 3 zamieszczono wartości współczynników reprodukcji, które informują o ilości glebowej materii organicznej (próchnicy), o jaką zostanie wzbogacona gleba w ciągu roku w następstwie uprawy poszczególnych gatunków roślin, natomiast w tabeli 4 współczynniki glebowej materii organicznej w następstwie zastosowania różnych nawozów naturalnych i organicznych.
Ważne jest, by w zmianowaniu poprzedzającym uprawę pszenicy ozimej wysiewać wymienione grupy roślin, a unikać długotrwałej monokultury zbożowej. Próchnica wiąże około 5 razy więcej wody w stosunku do swojej masy, ponadto sprzyja powstawaniu trwałej struktury gruzełkowatej, co zwiększa zdolność retencyjną gleb.
Najlepsze jakościowe odmiany chlebowe pszenicy ozimej 2020
Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych opublikował wyniki 65 proc. doświadczeń Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego z pszenicą ozimą. Plon wzorca na przeciętnym poziomie agrotechniki wyniósł 92,3 dt/ha, a na wysokim -...
Uprawa roli
Prawidłowa uprawa umożliwia gromadzenie wody w glebie oraz ułatwia jej pobieranie przez rośliny. Wybór technologii uprawy gleby zależy od wielu czynników, między innymi od jej rodzaju i aktualnego stanu.
Bezpośrednio po zbiorze rośliny przedplonowej należy wykonać uprawki pożniwne, aby jak najszybciej przerwać parowanie wody. Zabieg ten najlepiej wykonać kultywatorem ścierniskowym o sztywnych łapach sprzężonym z wałem strunowym. Można też użyć brony aktywnej z wałem strunowym lub samej brony talerzowej.
Poważnym błędem jest rezygnacja z uprawy pożniwnej w warunkach suszy, ponieważ uprawa ta sprawia, że gleba lepiej chłonie wodę opadową, zmniejsza jej spływ i parowanie oraz zdecydowanie ułatwia orkę siewną. Orka siewna nie powinna być zbyt głęboka, ponieważ zbyt głęboko umieszczone nasiona gorzej kiełkują i nierównomiernie wschodzą, opóźniony zostaje wówczas proces wytwarzania systemu korzeniowego i krzewienia się roślin, a gleba łatwiej przesusza się. Uprawa przedsiewna powinna umożliwić wysiew nasion w lekko zagęszczoną glebę (osiadłą, niezbyt pulchną) na jednakową głębokość 2-3 cm.
Pszenica eksportowym hitem
Europa kupuje polskie zboże, a sprzedaż zagraniczną wspiera osłabienie złotego. W maju z naszych portów wypłynęło trzykrotnie więcej pszenicy niż przed rokiem - 350 tys. ton wobec 125,7 tys. Według "Rzeczpospolitej" w czerwcu może...
W wielu gospodarstwach problem stanowi zbyt duży udział zbóż w strukturze zasiewów, a przede wszystkim pszenicy ozimej, co prowadzi do wysiewu jej po sobie lub innych zbożach. Konsekwencją tego jest duże nasilenie chorób systemu korzeniowego i podstawy źdźbła. W warunkach głębokiego stresu suszy rośliny z uszkodzonym systemem korzeniowym często wcześniej zasychają, co powoduje drastyczne spodki plonu.
Potwierdzają to wyniki doświadczeń prowadzonych przez Zakład Uprawy Roślin Zbożowych IUNG-PIB w Stacji Doświadczalnej IUNG-PIB w Osinach. W latach o korzystnym przebiegu pogody pszenica wysiewana w zmianowaniu uproszczonym plonowała na poziomie zbliżonym do klasycznej czteropolówki norfolskiej, natomiast w monokulturze plon był ok. 10% niższy. W latach bardzo suchych spodek plonu pszenicy ozimej uprawianej w monokulturze dochodził do 20% w porównaniu do uprawy po rzepaku ozimym.
Dobór odmian
Występujące coraz częściej okresy suszy stawiają przed hodowlą duże wyzwanie, wykreowania odmian tolerancyjnych na niedobór wody. Jest to proces długotrwały i na wyniki trzeba będzie jeszcze poczekać. Są jednak w doborze takie odmiany, które lepiej radzą sobie w warunkach suszy i warto właśnie je wybierać.
Pszenica ozima w uprawie bezorkowej: kondycja plantacji
Pszenica ozima wysiana w uprawie bezorkowej w jednym z gospodarstw w Sahryniu na Zamojszczyźnie prezentuje się bardzo dobrze. Rośliny są zdrowe i nieuszkodzone przez mróz. Trzeba mieć nadzieję, że tak będzie do wiosny. W gospodarstwie...
W niektórych krajach, w których występują niedobory wody, uprawia się prawie wyłącznie odmiany ościste pszenic. Jednak w Polsce przede wszystkim uprawia się pszenice bezostne. Obecnie zarejestrowane są trzy ościste odmiany pszenicy ozimej: Mewa, Ostka Strzelecka i Ostroga. Badania nad plonowaniem odmian pszenicy ozimej uwzgledniające odmianę ościstą Ostroga były prowadzone przez Zakład Uprawy Roślin Zbożowych IUNG-PIB w latach 2009-2011. W warunkach suszy odmiana ta plonowała około 5% wyżej od średniej z 11 odmian bezostnych.
Zbilansowane nawożenie
Rośliny lepiej zaopatrzone w składniki pokarmowe zużywają mniej wody na wyprodukowanie jednostki suchej masy plonu, czyli efektywniej gospodarują wodą. Dobre zaopatrzenie roślin w składniki pokarmowe sprzyja szybszemu wzrostowi nadziemnych części roślin, w efekcie następuje szybsze zakrycie powierzchni gleby (zwarcie łanu), co ogranicza parowanie.
Które odmiany pszenicy ozimej wysiać w 2020 roku?
Do tegorocznych siewów COBORU rekomenduje 38 odmian pszenicy ozimej. Odmiana Artist polecana jest do uprawy w całym kraju, z wyjątkiem województwa warmińsko-mazurskiego. Odmiana RGT Kilimanjaro jest rekomendowana w 13...
W warunkach suszy, poza odczynem, kluczowe znaczenie ma zasobność w potas, fosfor i magnez. Od dostępności tych składników zależy zasięg i budowa, a szczególnie pokrycie włośnikami systemu korzeniowego. Szczególne ważną rolę w usprawnianiu gospodarki wodnej roślin ma potas, który kontroluje turgor komórek i steruje ruchem aparatów szparkowych. U roślin dobrze zaopatrzonych w potas podczas upału aparaty szparkowe szybciej zamykają się, co ogranicza transpirację.
W Polsce udział gleb o niskiej i bardzo niskiej zawartości potasu wynosi 41%, a fosforu 31% Podstawowym zatem działaniem agrotechnicznym, które pozwoli ograniczać negatywne skutki suszy w uprawie pszenicy ozimej powinno być optymalne zaopatrzenie roślin w potas oraz fosfor.
Termin i gęstość siewu
Wysiew pszenicy w terminie optymalnym zapewnia roślinom poprawny rozwój systemu korzeniowego i gwarantuje pełne rozkrzewienie się w okresie jesiennym. Zbyt wczesny siew nie jest pożądany, bo już jesienią może dojść do porażenia plantacji przez choroby grzybowe, co wpływa na gorsze przezimowanie roślin.
Pszenica ozima wysiana w opóźnionym terminie plonuje niżej, ponieważ krzewi się wiosną i dopiero w tym czasie wytwarza korzenie przybyszowe, przez co jest bardziej wrażliwa na wiosenną suszę. Pszenica wysiana późno, w warunkach coraz krótszego dnia, zawiązuje też mniejszą ilość kłosków w kłosie i ziaren w kłoskach.
Jak nie pogubić się w doborze odmian pszenicy ozimej?
Obecnie w krajowym rejestrze pszenicy ozimej znajduje się 130 odmian. Spośród zarejestrowanych odmian jedną zaliczono do grupy technologicznej elitarne chlebowe (E), 52 do do jakościowych chlebowych (A), 58 do chlebowych (B), 15 do...
Niektóre odmiany są bardziej tolerancyjne na opóźnienie siewu, nawet do 14 dni w stosunku do wysiewu w terminie optymalnym, np. Rapsodia, Euforia, Plejada, Tonacja, Comandor, Bosporus, Tytanika, Hondia, Arkadia, Ostroga, Sailor, Jantarka i Smuga.
Ilość wysiewu pszenicy ozimej powinna wynosić 350-450 szt/m2. Zbyt gęsto obsiane plantacje są podatne na wyleganie i porażenie przez choroby. Należy więc wysiewać pszenicę w optymalnej obsadzie, która pozwala na samoregulację łanu i umożliwia dostosowanie się roślin do warunków siedliska. Siejąc pszenicę w gorszych stanowiskach lub w opóźnionym terminie ilość wysiewu należy zwiększyć o około10%.
W strategii lepszego gospodarowania wodą przez rośliny pszenicy nie bez znaczenia jest także ochrona roślin przed agrofagami. W okresie jesiennym należy bezwzględnie wykonać oprysk przeciwko chwastom, które pobierają wodę łatwiej i więcej niż pszenica. Wyeliminowanie ich konkurencji możliwie szybko, zwiększa ilość wody dostępnej dla pszenicy.
Tabela 1. Optymalna ilość opadów (mm) w poszczególnych miesiącach dla pszenicy ozimej na tle innych gatunków roślin
|
Gatunek |
Miesiąc |
||||
|
IV |
V |
VI |
VII |
VIII |
|
|
Żyto |
35 |
70 |
70 |
45 |
- |
|
Pszenica ozima |
35 |
65 |
70 |
60 |
- |
|
Pszenica jara |
45 |
65 |
75 |
65 |
- |
|
Rzepak ozimy |
50 |
70 |
75 |
30 |
- |
|
Kukurydza |
- |
50 |
60 |
70 |
65 |
|
Burak cukrowy |
15 |
65 |
74 |
85 |
78 |
|
Trwałe użytki zielone |
50 |
70 |
90 |
100 |
80 |
- Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 8-2020 - ZAPRENUMERUJ
