Termin pojawu i nasilenie pierwszych szkodników rzepaku ozimego zależy przede wszystkim od warunków pogodowych, głównie temperatury. Zagrożenia pojawiają się stopniowo.
Szkodniki jesienne uszkadzają rzepak już w początkowych fazach wegetacji, kiedy młode rośliny są najbardziej wrażliwe. Żeby temu zapobiec warto z wyprzedzeniem przygotować plan jesiennej ochrony plantacji.
Termin pojawu i nasilenie pierwszych szkodników rzepaku ozimego zależy przede wszystkim od warunków pogodowych, głównie temperatury. Zagrożenia pojawiają się stopniowo.
Żerują na korzeniach
Instytut Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu informuje o pojawieniu się w Winnej Górze (woj. Wielkopolskie) na młodych roślinach rzepaku ozimego licznych osobników pchełki ziemnej oraz pchełki rzepakowej. Zaobserwowali też pierwsze...
W okresie kiełkowania roślinom zagrażają wielożerne szkodniki glebowe (rolnice, drutowce, pędraki i lenie), szczególnie na plantacjach, na których wcześniej ograniczono zabiegi uprawowe.
Larwy tych szkodników mogą zjadać kiełkujące nasiona i młode kiełki, ale zwykle uszkadzają system korzeniowy i podstawę pędu. Korzenie i szyjki korzeniowe niszczą też larwy śmietki kapuścianej, która od kilku lat uważana jest za najgroźniejszego jesiennego szkodnika rzepaku.
Coraz liczniej w rzepaku pojawia się chowacz galasówek, którego larwy żerują pojedynczo lub po kilka na jednym korzeniu powodując powstawanie charakterystycznych wyrośli, zwanych galasami.
Uszkodzeniom podziemnych części rzepaku powodowanych przez tę grupę szkodników towarzyszą często objawy tzw. wtórnych porażeń przez sprawców chorób, które dodatkowo powodują osłabienie roślin przed zimą.
Uszkadzają liście
W trzynastym okresie raportowania tj. od 21 lipca do 20 września 2020 r. Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach stwierdził występowanie suszy we wszystkich województwach kraju. Największą zanotowano w woj....
Zmiany klimatu spowodowały, że poważnym problemem w jesiennej ochronie rzepaku stały się mszyce, które bezpośrednio szkodzą wysysając soki z tkanek, a pośrednio przenosząc wirusy.
Licznie pojawia się mszyca kapuściana, która jeszcze do niedawna zasiedlała rzepak głównie w okresie kwitnienia i rozwoju łuszczyn. Większym zagrożeniem jest jednak mszyca brzoskwiniowa, która jest podstawowym wektorem wirusa żółtaczki rzepy (TuYV). Mszyce zasiedlają spodnią stronę blaszki liściowej, dlatego trudno je zwalczyć. Problemem jest też szybkie wykształcanie przez mszyce odporności na niektóre substancje czynne insektycydów.
Jesienią na plantacjach rzepaku występują też pchełka rzepakowa i pchełki ziemne. Ich chrząszcze wygryzają w liścieniach i młodych liściach małe otwory, ale przy masowym wystąpieniu mogą wyjadać całą powierzchnię blaszki liściowej. Szkodliwe są także larwy pchełek. W przypadku pchełki rzepakowej żerują one w pędach, ogonkach liściowych i nerwach głównych.
Z kolei larwy pchełek ziemnych żerują na korzeniach rzepaku, z wyjątkiem pchełki smużkowanej, której larwy minują liście, podobnie jak larwy coraz liczniej pojawiającej się na plantacjach rzepaku miniarki kapuścianki. Przezroczyste okienka w liściach to objaw żerowania gąsienic tantnisia krzyżowiaczka, które zeskrobują skórkę i miękisz po dolnej stronie liści.
W Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Ochrony Roślin – PIB w Winnej Górze (woj. wielkopolskie) w sezonie 2019/2020 porównano wyniki uprawy rzepaku prowadzone w trzech technologiach. Początki ubiegłego...
Natomiast tzw. gołożery liści to efekt żarłoczności larw gnatarza rzepakowca, które w ciągu kilku dni potrafią całkowicie zniszczyć niechronioną plantację rzepaku. W ostatnich latach, głównie z powodu ocieplenia klimatu, licznie pojawiają się w rzepaku mączlik warzywny i szklarniowy, których zakres szkodliwości jest podobny jak mszyc. Lokalnie w większym nasileniu żerują gąsienice bielinków i ślimaki. Szkody mogą też powodować zwierzyna łowna i ptaki.
Warto zapobiegać
W ochronie integrowanej kluczowe znaczenie mają działania o charakterze zapobiegawczym, w tym przede wszystkim metody agrotechniczne i hodowlane. Presje szkodników rzepaku skutecznie ogranicza stosowanie odpowiedniego płodozmianu z minimum 4-letnią przerwą w uprawie, a także izolacja przestrzenna od innych upraw rzepaku.
Ważne jest również zwalczanie chwastów, w tym samosiewów i resztek pożniwnych. Pojawiają się też nowe odmiany rzepaku odporne czy tolerancyjne na szkodniki i wirusy żółtaczki rzepy, a także dostosowane do uprawy w zmiennych warunkach klimatyczno-glebowych.
Rzepak ozimy wymaga dobrego zaopatrzenia w składniki pokarmowe od momentu siewu. Nie można zapomnieć o dostarczeniu roślinom mikroelementów. Najlepszą formą ich aplikacji jest dokarmianie dolistne. Rośliny rzepaku ozimego wymagają jesienią...
W lepszym stopniu na uszkodzenia spowodowane przez szkodniki reagują odmiany mieszańcowe, które w porównaniu z populacyjnymi charakteryzują się szybszym wzrostem i łatwiejszą regeneracją. Powyższe działania pozwalają istotnie zmniejszyć poziom zużycia insektycydów w późniejszych fazach wegetacji roślin.
Zwalczać chemicznie
W ochronie chemicznej bardzo ważna jest precyzja, należy określić jakiego szkodnika, w jakim terminie i jakim insektycydem zwalczać. Dlatego konieczny jest monitoring plantacji, w celu ustalenia momentu pojawu szkodnika (pomogą w tym żółte naczynia), a w dalszej kolejności stwierdzenie, czy jego liczebność przekracza próg ekonomicznej szkodliwości.
Dla większości szkodników rzepaku progi te stanowią podstawę do podejmowania decyzji o wykonaniu zabiegu chemicznego (tabela 1). Przy wyborze insektycydu należy wziąć pod uwagę zakres temperatur, w których dany środek wykazuje najwyższą skuteczność.
Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych opublikował wstępne wyniki plonowania rzepaku ozimego w badaniach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego. Plon wzorca wyniósł 41,7 dt/ha i był większy niż w latach 2019 (36,0 dt/ha) i...
Dużym problemem w ostatnich latach jest zjawisko powstawania odporności szkodników na niektóre substancje czynne insektycydów, dlatego w miarę możliwości należy stosować je przemiennie, najlepiej z różnych grup chemicznych.
Wysoką skuteczność w ochronie rzepaku przed szkodnikami w początkowych fazach wegetacji wykazują zaprawy nasienne. Działają one układowo i niezależnie od temperatury, chroniąc rośliny rzepaku maksymalnie do fazy 5 liści właściwych.
W przypadku zapraw do gleby dostarczana jest bardzo mała ilość substancji czynnych, które znajdują się w najbliższym otoczeniu nasion. W zabiegach nalistnych opryskiwana jest cała powierzchnia pola, a do gleby przenika dużo więcej substancji oddziaływujących negatywnie na środowisko.
Aktualnie w rzepaku ozimym zarejestrowane są trzy zaprawy nasienne (w tym jedna insektycydowo-fungicydowa na zasadzie „derogacji”, do 28 września) oraz granulat doglebowy przeznaczony do stosowania w trakcie siewu. Dodatkową zaletą stosowanie zapraw jest fakt, że pośrednio ograniczają one również inne szkodniki niż wymienione w etykiecie, a w tym roku może wystąpić gradacja rolnic.
Wykaz zapraw nasiennych i insektycydów zarejestrowanych do zwalczania jesiennych szkodników rzepaku ozimego podano w tabeli 2.
Tabela 1. Progi ekonomicznej szkodliwości jesiennych szkodników rzepaku ozimego
|
Szkodnik
|
Próg szkodliwości
|
|
chowacz galasówek
|
2–3 chrząszcze w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni
|
|
gnatarz rzepakowiec
|
1 larwa na 1 roślinie
|
|
mszyce-wektory
|
pierwsze zauważone jesienią osobniki
|
|
pchełka rzepakowa
|
3 chrząszcze na 1 mb rzędu
|
|
pchełki ziemne
|
1 chrząszcz na 1 mb rzędu
|
|
rolnice
|
6–8 gąsienic na 1m2
|
|
ślimaki
|
2 ślimaki w pułapce i uszkodzenie 5% siewek w fazie 1–4 liści lub 4 i więcej ślimaków na pułapkę i zniszczenie 10% roślin w fazie od 5 liści
|
|
śmietka kapuściana
|
1 muchówka w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni
|
|
tantniś krzyżowiaczek
|
1 gąsienica na 1 roślinie
|
Tabela 2. Zaprawy nasienne i insektycydy zarejestrowane do zwalczania jesiennych szkodników rzepaku ozimego.
|
Szkodnik
|
Grupa chemiczna (IRAC)
|
Substancja czynna
|
Insektycyd
|
|
BBCH –00 (przed siewem – zaprawianie)
|
|
pchełka rzepakowa
pchełki ziemne
śmietka kapuściana
gnatarz rzepakowiec
|
diamidy antranilowe (28)
|
cyjanotraniliprol
|
Lumiposa 625 FS
|
|
pchełka rzepakowa
pchełki ziemne
śmietka kapuściana
|
butenolidy (4D)
|
flupyradifuron
|
Buteo Start
|
|
chowacz galasówek
miniarka kapuścianka
|
neonikotynoidy (4A) + fenylopirole (12) + acyloalaniny (A1)
|
tiametoksam + fludioksonil + metalaksyl-M
|
Cruiser OSR 322 FS (do 28.09.2020)
|
|
BBCH 00 (w trakcie siewu)
|
|
pchełka rzepakowa
śmietka kapuściana
|
pyretroidy (3A)
|
cypermetryna
|
Belem 0,8 MG
|
|
BBCH 10–19 (rozwój liści)
|
|
mszyce
|
pyretroidy (3A)
|
deltametryna
|
Decis 2,5 EC, Decis Mega 50 EW, Delta 50 EW, Khoisan 25 EC
|
|
neonikotynoidy (4A)
|
acetamipryd
|
Los Ovados 200 SE
|
|
neonikotynoidy (4A) + pyretroidy (3A)
|
acetamipryd + lambda-cyhalotryna
|
Inazuma 130 WG, Inpower 130 WG, Nepal 130 WG
|
|
pchełka rzepakowa
pchełki ziemne
|
pyretroidy (3A)
|
alfa-cypermetryna
|
Fasthrin 10 EC
|
|
deltametryna
|
Decis 2,5 EC, Decis Mega 50 EW, Delmetros 100 SC, Delta 50 EW, Khoisan 25 EC, Koron 100 S.C., Patriot 100 EC, Pilgro 100 SC
|
|
lambda-cyhalotryna
|
Judo 050 CS, Karate Zeon 050 CS, Kusti 050 CS, Ninja 050 CS, Sparrow, Sparviero
|
|
neonikotynoidy (4A)
|
acetamipryd
|
Los Ovados 200 SE
|
|
neonikotynoidy (4A) + pyretroidy (3A)
|
acetamipryd + lambda-cyhalotryna
|
Inazuma 130 WG, Inpower 130 WG, Nepal 130 WG
|
|
tantniś krzyżowiaczek
mączliki
śmietka kapuściana
|
neonikotynoidy (4A) + pyretroidy (3A)
|
acetamipryd + lambda-cyhalotryna
|
Inazuma 130 WG, Inpower 130 WG, Nepal 130 WG
|
|
śmietka kapuściana
|
pyretroidy (3A)
|
deltametryna
|
Delmetros 100 SC, Koron 100 SC, Pilgro 100 SC
|
|
neonikotynoidy (3A)
|
acetamipryd
|
Los Ovados 200 SE
|
|
gnatarz rzepakowiec
|
pyretroidy (3A)
|
deltametryna
|
Decis Mega 50 EW, Delta 50 EW
|
|
lambda-cyhalotryna
|
Judo 050 CS, Karate Zeon 050 CS, Kusti 050 CS, Ninja 050 CS
|
|
neonikotynoidy (4A)
|
acetamipryd
|
Los Ovados 200 SE
|
-
Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 9-2020 - ZAPRENUMERUJ
