Stonka ziemniaczana, choć w ostatnich latach zmalała nieco jej presja, nadal uważana jest za najważniejszego gospodarczo szkodnika upraw ziemniaka w Polsce.
Stonka ziemniaczana, choć w ostatnich latach zmalała nieco jej presja, nadal uważana jest za najważniejszego gospodarczo szkodnika upraw ziemniaka w Polsce. Żerowaniu chrząszczy i larw sprzyjają lata suche i ciepłe, a walkę z nią utrudnia uodparnianie się szkodnika na niektóre substancje czynne insektycydów.
Status stonki jako najgroźniejszego szkodnika na plantacjach ziemniaka utrzymuje się od samego początku jej pojawu w Polsce. Nie bez powodu, ponieważ na niewłaściwie chronionych plantacjach, zarówno chrząszcze, jak i larwy potrafią w krótkim czasie doprowadzić do całkowitego gołożeru roślin.
Na plantacjach ziemniaków w okolicy Warszawy pojawiły się już chrząszcze stonki ziemniaczanej. Powodem jest duża produkcja ziemniaków na wczesny zbiór w tym rejonie. W celu skutecznego zwalczenia szkodnika należy regularnie...
O zagrożeniu decyduje pogoda
Termin pojawu stonki na plantacji, składania jaj, a także nasilenie występowania zależą przede wszystkim od warunków pogodowych. Chrząszcze zwykle uaktywniają się kiedy temperatura gleby wzrośnie do 15°C.
Samice po kopulacji składają jaja w złożach po spodniej stronie liści ziemniaka, w liczbie od kilkudziesięciu do kilkuset sztuk w ciągu życia (w warunkach suszy rozrodczość zostaje nieco spowolniona). Po około 10-15 dniach z jaj wylęgają się larwy, które od razu przystępują do żerowania, wygryzając początkowo niewielkie otwory w liściach. Larwy przechodzą 4 stadia rozwojowe - od L1 (najmłodsze larwy zaraz po wylęgu) do L4 (larwy najstarsze, a jednocześnie najmniej podatne na działanie środków ochrony roślin).
Wyrośnięte larwy ostatniego stadium przemieszczają się do gleby w celu przepoczwarczenia. Po około 3 tygodniach pojawiają się chrząszcze. Stonka ziemniaczana rozwija najczęściej jedno pokolenie w ciągu roku, choć w cieplejsze, ale równocześnie umiarkowanie wilgotne lata, może rozwinąć się drugie pokolenie.
Plantacjom ziemniaka zagraża stonka ziemniaczana - ostrzega w komunikacie Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Łodzi. W dokumencie stwierdzono, że decyzję o sposobie i terminie zwalczania stonki ziemniaczanej na...
Najbardziej żarłoczne są starsze larwy
Chrząszcze stonki, które pojawiają się jako pierwsze na plantacjach ziemniaka początkowo żerują na roślinach brzeżnych, położonych najbliżej miejsc zimowania. Największe straty w plonie (ok. 70 proc. szkód) powodują larwy (zwłaszcza starsze stadia i szczególnie w przypadku odmian wczesnych i średnio wczesnych). Po ogołoceniu rośliny z liści obgryzają pędy boczne i łodygi, a w dalszej kolejności mogą też uszkadzać bulwy. Ograniczona asymilacja nie pozwala roślinom wykształcić odpowiedniej liczby dobrych jakościowo bulw.
Na niewłaściwie chronionych plantacjach plon bulw ziemniaka w wyniku żerowania stonki może być mniejszy o 20-30 proc., a w skrajnych przypadkach nawet więcej. Szacuje się, że uszkodzenie powyżej 15 proc. powierzchni asymilacyjnej roślin potencjalnie generuje straty plonu przekraczające 7 t/ha, co zwłaszcza na wielkotowarowych plantacjach istotnie wpływa na ekonomię produkcji.
Kiedy zwalczać i czym?
Głównym terminem zwalczania stonki ziemniaczanej jest okres, kiedy na plantacji większość larw znajduje się w stadiach L2-L3. Opryskiwanie roślin insektycydami można wykonać po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości (i przy braku efektu wcześniej wykorzystanych metod niechemicznych). Próg ten wynosi 10 złóż jaj na 10 roślinach lub 15 larw na 1 roślinie.
Czerwiec, to okres wylęgu larw stonki ziemniaczanej, która potrafi wyrządzić w tej uprawie naprawdę duże szkody. Warto więc wybrać się na plantację, by zlustrować ją pod kątem występowania tego szkodnika, zwłaszcza, że przyszło ocieplenie,...
Efektywność chemicznego zwalczania szkodników zależy przede wszystkim od precyzyjnie ustalonego terminu zabiegu oraz insektycydu zastosowanego w odpowiedniej dawce i w optymalnej temperaturze jego działania. Przykładowe insektycydy zarejestrowane do zwalczania stonki ziemniaczanej przedstawiono w tabeli.
Wyższe z zalecanych dawek zaleca się stosować w przypadku bujnej naci oraz do zwalczania chrząszczy i starszych stadiów larwalnych, a także w przypadku dużego nasilenia szkodnika. Zabiegi zwalczania stonki, będą w pewnym zakresie ograniczały występowanie innych szkodników żerujących w tym samym okresie na ziemniaku, np. mszyc.
Metoda biologiczna
Warto podkreślić, że do ochrony ziemniaka przed stonką ziemniaczaną zarejestrowany jest biopreparat zawierający bakterie Bacillus thuringiensis. Należy go jednak zastosować wcześniej, ponieważ zwalcza młodsze stadia larwalne - L1 i L2. W porównaniu z ochroną konwencjonalną, metody biologiczne, bez dodatkowych dopłat w ramach WPR są na chwilę obecną droższe, jednak z punktu widzenia ochrony integrowanej korzystne i przyszłościowe.
Udało się zbadać cały genom stonki ziemniaczanej (Leptinotarsa decemlineata). Szkodnik niszczący zbiory ziemniaków jest jednym z najtrudniejszych do zwalczania. Stonka rozpowszechniła się na całym świecie z taką łatwością, że wielokrotnie...
Stosowanie metod biologicznych, a także prawidłowo wykonane zabiegi agrotechniczne pozwalają obniżyć presję szkodnika, przez co w wielu przypadkach ograniczają stosowaną ochronę chemiczną.
Silna odporność na insektycydy
Wraz z wprowadzaniem nowych strategii Komisji Europejskiej, wiele substancji czynnych jest wycofywanych ze stosowania. Mniejszy zakres dostępnych substancji obniża efektywność zwalczania, m.in. z uwagi na wzrost odporności stonki ziemniaczanej, a także innych szkodników, co jest coraz bardziej powszechnym zjawiskiem. Przez wiele lat stonka wykształciła silną odporność naturalną na większość stosowanych substancji czynnych.
W zmieniającym się klimacie może generować dwa pokolenia, co stwarza większą możliwość kumulowania genów odporności. Badania prowadzone w Instytucie Ochrony Roślin – Państwowym Instytucie Badawczym w ostatnich latach wykazały przypadki odporności populacji stonki ziemniaczanej na: deltametrynę i lambda-cyhalotrynę (pyretroidy) oraz stosunkowo nową substancję – chlarantraniliprol (diamidy). Tylko w przypadku fosmetu (związki fosforoorganiczne) i acetamiprydu (neonikotynoidy) stonka ziemniaczana wykazywała odpowiednio wysoką wrażliwość.
Przykładowe insektycydy zarejestrowane do zwalczania stonki ziemniaczanej w uprawie ziemniaka
|
Substancja czynna
|
Insektycyd
|
Dawka na ha lub m2
|
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym
|
Optymalna temperatura działania
|
|
Antranilowe diamidy (IRAC 28)
|
|
chlorantraniliprol
|
AGRIprol 200 SC, Coragen 200 SC, Cordero 200 SC, Corleone 200 SC, Klortranil, Kobalt 200 SC
|
50-62,5 ml
|
2
|
szeroki zakres
|
|
cyjanotraniliprol
|
Benevia 100 OD, Besarion 100 OD, Bombardier 100 OD, Filary 100 OD
|
125 ml
|
2
|
|
Biologiczne (IRAC 11A)
|
|
Bacillus thuringiensis var. tenebrionis
|
Novodor SC
|
3-5 l
|
4
|
szeroki zakres
|
|
Fosforoorganiczne (IRAC 1B
|
|
fosmet
|
Bratomir 50 WG, Boravi 50 WG, Gradient 50 WG
|
1 kg
|
1
|
powyżej 15°C
|
|
Limonidy (IRAC NU)
|
|
azadyrachtyna A
|
NeemAzal – T/S
|
2,5 l
|
2
|
szeroki zakres
|
|
Neonikotynoidy (IRAC 4A)
|
|
acetamipryd
|
Acelan 20 SP, Aceplan 20 SP, Acetamip, Acetamoc, Kobe 20 SP, Lanmos 20 SP, Marabel 20 SP, Mospilan 20 SP, Sekil 20 SP
|
0,08 kg
|
1
|
szeroki zakres
|
|
Aceptir 200 SE, Apis 200 SE, Los Ovados 200 SE
|
0,1-0,15 l
|
1
|
|
Acetamip Płynny 200 SL, Camelina 200 SL, Carnadine 200 SL, Kestrel 200 SL
|
0,12-0,18 l
|
2
|
|
Pyretroidy (IRAC 3A)
|
|
beta-cyflutryna*
|
Alfazot 025 EC, Bulldock 025 EC, Pitbul 025 EC, Tekapo 025 EC
|
0,2-0,3 l
|
2
|
poniżej 20°C
|
|
cypermetryna
|
AfiMax 500 EC, Cimex Forte 500 EC, Cimex Max 500 EC, Cyperkill Max 500 EC, Cypermoc, Cythrin 500 EC, Insektus 500 EC, Insektus Duo 500 EC, Sorcerer 500 EC, Super Cyper 500 EC, Superkill 500 EC, Superkill Max 500 EC, Supersect 500 EC
|
0,06 l
|
2
|
|
deltametryna
|
Decis 2,5 EC, Khoisan 25 EC
|
0,2-0,3 l
|
2
|
|
Decis Mega 50 EW, Delta 50 EW, Delta-Glob 25 EC
|
0,1-0,15 l
|
2
|
|
Decis Ogród 015 EW
|
0,4-0,5 l
|
1
|
|
Deltakill, Deltaro, Demetrina 25 EC, Prokill, Scatto
|
0,3 l
|
1
|
|
Deltam
|
4-5 ml/100 m2
|
1
|
|
Delmetros 100 SC, Koron 100 SC, Pilgro 100 SC
|
0,05 l
|
1
|
|
|
|
lambda-cyhalotryna
|
Arkan 050 CS, Judo 050 CS, Karate Zeon 050 CS, Kusti 050 CS, LambdaCe 050 CS, Ninja 050 CS, Wojownik 050 CS
|
0,12-0,16 l
|
2
|
|
Globe, Kidrate, Sparrow, Sparviero
|
0,075 l
|
1
|
|
Lamdex Extra 2,5 WG
|
0,3 kg
|
2
|
|
zeta-cypermetryna
|
Alstar 100 EW, Ammo Super 100 EW, Fury 100 EW, Minuet 100 EW, Rage 100 EW, Titan 100 EW
|
0,1-0,125 l
|
1
|
|
PYRETRYNY + SUBSTANCJE NATURALNE
|
|
pyretryny + olej rzepakowy
|
Spruzit Koncentrat na szkodniki EC
|
8 l
|
2
|
szeroki zakres
|
|
SPINOZYNY (IRAC 5)
|
|
spinosad
|
Max Spin
|
0,1-0,15 l
|
3
|
8-25°C
|
|
Spin Tor 240 SC
|
0,1-0,15 l
|
3
|
* insektycydy zawierające beta-cyflutrynę można stosować do 20.07.2021 r.
-
Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 6 -2021 - ZAPRENUMERUJ
