Zielone światło dla polskich ziemniaków
W maju zeszłego roku ukazało się rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 kwietnia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprzestrzenianiu się bakterii Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus, otwierające polskim ziemniakom drogę na zachód. Czy ktoś wykorzysta tę szansę?
Produkcja i sprzedaż ziemniaków w Polsce, mimo długoletniej tradycji i wciąż relatywnie dużej powierzchni uprawy, nie należą do najłatwiejszych sposobów wykorzystywania gruntów ornych. Podstawowym problemem, który znacząco obniża rentowność ich uprawy są nałożone na Polskę dodatkowe wymagania gwarantujące państwom członkowskim UE bezpieczeństwo fitosanitarne. Gwarancji tych Polska musiała udzielić w związku z występowaniem bakterii Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus (Cms), której obecność w ziemniakach przed wejściem do UE była bardzo częsta i jak na razie wciąż utrzymuje się na poziomie wyższym niż w pozostałych państwach Unii.
Ponad 10 t skrobi z hektara w badaniach PDO
Renegocjowano ustalone zasady
W ostatnich kilku latach udało się ograniczyć rozprzestrzenienie tego patogena, w związku z czym możliwe było wynegocjowanie pewnych ułatwień. Po raz pierwszy ułatwienia wdrożone zostały w 2013 r. i polegały na wprowadzeniu możliwości wysyłania ziemniaków bez konieczności badania wszystkich wyprodukowanych partii, pod warunkiem, że do nasadzeń wykorzystano wyłącznie materiał o znanej, potwierdzonej dokumentami zdrowotności.
W tym roku zrobiono kolejny, chyba znacznie większy krok. Opublikowane w maju rozporządzenie, być może po raz pierwszy w historii Polski, daje możliwość swobodnego wysyłania do UE ziemniaków. Bez badania wysyłanej partii, choć zaświadczenia pozostają.
Na pierwszy rzut oka opisane w rozporządzeniu procedury mogą wydawać się skomplikowane, jednak w gruncie rzeczy sprawa wygląda dość prosto.
Odmiany średnio wczesne ziemniaka: Oberon i Jurek najplenniejsze
Trzeba spełnić cztery warunki
Po pierwsze, należy uzyskać dla gospodarstwa status miejsca produkcji wolnego od bakterii Cms. Zgodnie z ww. rozporządzeniem, aby to zrobić, należy wystąpić z odpowiednim wnioskiem do Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa i przez trzy lub cztery lata poddawać się kontrolom. Wynikiem tych kontroli powinno być potwierdzenie niewystępowania bakterii i przekonanie inspektorów, że gospodarstwo stosuje zabiegi higieny fitosanitarnej, które zabezpieczają je przed wprowadzeniem Cms z zewnątrz. Materiał sadzeniakowy w takim gospodarstwie powinny stanowić bulwy przebadane przez PIORiN i uznane za wolne od Cms lub powinny to być sadzeniaki kwalifikowane.
Po drugie, status miejsca produkcji wolnego od Cms należy co roku potwierdzać. W tym celu, w każdym roku uprawy ziemniaków gospodarstwo musi być kontrolowane przez PIORiN i spełnić warunki podobne do tych, które umożliwiają uzyskanie statusu miejsca wolnego, czyli:
- w próbach bulw lub roślin ziemniaka pobieranych przez inspektora do badań laboratoryjnych na obecność Cms, bakterie nie mogą zostać stwierdzone;
- możliwe jest wysadzanie jedynie sadzeniaków kwalifikowanych ziemniaka, co należy udokumentować paszportami roślin lub dokumentami zakupu sadzeniaków, lub bulw ziemniaka poddanych przez PIORiN badaniom laboratoryjnym na obecność Cms, w których obecność bakterii nie została stwierdzona;
- przy produkcji bulw ziemniaka nie mogą być używane maszyny, urządzenia, środki transportu, itd. wykorzystywane poza tym miejscem produkcji, z wyłączeniem przypadków, które zostały uzgodnione z PIORiN;
- wszystkie maszyny, środki transportu, opakowania, przechowalnie oraz inne obiekty i przedmioty, które mogły mieć kontakt z produkowanymi bulwami lub roślinami ziemniaka, w uzgodnieniu z PIORiN odkaża się, w sposób zapewniający zniszczenie bakterii, przynajmniej raz w roku po zbiorach lub każdorazowo, jeżeli były one wykorzystywane poza miejscem produkcji uznanym za miejsce produkcji wolne od bakterii Cms lub mogły mieć kontakt z bulwami lub roślinami ziemniaka pochodzącymi z innego miejsca produkcji.
Po trzecie, wszystkie działania, które prowadzone są w miejscu produkcji uznanym za wolne od Cms, wynikające z przepisów rozporządzenia, są dokumentowane w sposób uzgodniony z PIORiN.
Po czwarte, jeżeli miejsce produkcji zostanie uznane za wolne od Cms, to może stracić ten status jeżeli znajdzie się w strefie zagrożenia, w której podejmowane są działania w celu zwalczania i zapobiegania rozprzestrzenianiu się tej bakterii.
Ziemniak skrobiowy: plonowanie odmian średnio wczesnych w PDO
Nauka w służbie rolnika
Uznanie miejsca produkcji za wolne od Cms może nastąpić jedynie wówczas, gdy bakterii rzeczywiście nie będzie. Aby to stwierdzić, opracowana została specjalna, zatwierdzona przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa, metodyka pobierania prób, uwzględniająca epidemiologię bakteriozy pierścieniowej ziemniaka. Na podstawie tej metodyki, w rozporządzeniu wskazano sposoby prowadzenia badań wykonywanych przez PIORiN, po złożeniu przez producenta wniosku.
Po pierwsze można (przez trzy lata) pobierać próby ze wszystkich wyprodukowanych partii ziemniaka lub ze wszystkich pól, na których były uprawiane ziemniaki, przy czym liczba pobranych prób nie może być niższa niż sześć. Co oznacza partia oraz pole nie zostało w rozporządzeniu zdefiniowane, jednak można domniemywać, że chodzi o ilość oraz powierzchnię jednorodną odmianowo i obszarowo.
Po drugie rozporządzenie przewiduje, że miejsce produkcji może zostać uznane za wolne od bakterii pomimo niespełnienia warunku pobierania prób ze wszystkich partii lub pól, o ile w ciągu trzech lat próby pobierane były z co najmniej 80 proc. partii lub pól, a w czwartym roku ze wszystkich.
To jeszcze nie koniec…
W § 2 napisano bowiem, że wojewódzki inspektor ochrony roślin i nasiennictwa może uznać miejsce produkcji za wolne od bakterii Cms, jeżeli w tym miejscu wymagania odnoszące się do ustanowienia miejsca produkcji były spełnione przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, przy czym pobieranie prób do badań odbyło się w sposób odpowiadający zatwierdzonej przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa metodyce.
Ale nawet to jeszcze nie koniec. Wychodząc z założenia, że nadrzędnym celem przyświecającym działaniu PIORiN jest zapobieganie rozprzestrzenianiu się bakterii Cms należy uznać, że jeżeli w gospodarstwie nie były uprawiane ziemniaki przez czas wystarczająco długi, aby uniemożliwić przeżycie bakterii, gospodarstwo takie również powinno zostać uznane za miejsce od nich wolne. Decyzja jednak zawsze należy do PIORiN.
- Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 1-2018 - ZAPRENUMERUJ
- Książka warta polecenia: "Sygnały ziemniaka"
