Wiosenne nawożenie zbóż ozimych

Nie można pozwolić, aby były one narażone na niedobór tego makroelementu w tym newralgicznym dla nich momencie wzrostu.

W pierwszej kolejności nawozy azotowe powinno się rozsiewać w tych gatunkach zbóż, które najwcześniej rozpoczynają wegetację. Takim gatunkiem jest żyto.

Jak wyliczyć wielkość dawki?

Problemem w nawożeniu azotem jest właściwe dla danego pola ustalenie dawek tego składnika. Zawartość azotu mineralnego w glebie jest bowiem bardzo zmienna. Przy średniej zawartości Nmin w glebie wiosną łączne dawki azotu w uprawie zbóż ozimych sięgają 140 kg N/ha w uprawie pszenżyta i żyta oraz 160 kg N/ha w przypadku pszenicy.

Tab. 1. Dawki azotu w uprawie zbóż ozimych*

*przy średniej zawartości azotu mineralnego Nmin w glebie wiosną

Źródło: IUNG-PIB Puławy 2008

Jeśli rolnik przeprowadził wczesną wiosną badanie próbek gleby pod względem zawartości azotu mineralnego w warstwie 0-60 cm, wówczas można lepiej dostosować zalecenia do sytuacji na danym polu. Klasy zawartości są zróżnicowane w zależności od kategorii agronomicznej gleby. Gdy zawartość azotu mineralnego jest bardzo wysoka lub wysoka, wówczas planowaną dawkę azotu należy zmniejszyć o różnicę między faktycznie stwierdzoną zawartością azotu mineralnego w glebie a górną granicą zawartości średniej dla tej samej kategorii agronomicznej gleby.

Przykład: zawartość azotu mineralnego w glebie ciężkiej (w warstwie 0-60 cm) wynosi 120 kg N/ha. Dawkę azotu w nawozach mineralnych można zmniejszyć o 30 kg N/ha (120 kg N/ha – 90 kg N/ha).

W przypadku zawartości bardzo niskiej lub niskiej azotu mineralnego planowaną dawkę azotu należy zwiększyć o różnicę między dolną granicą zawartości średniej i określoną ilością azotu mineralnego w glebie.

Przykład: zawartość azotu mineralnego w glebie lekkiej (w warstwie 0-60 cm) wynosi 40 kg N/ha. Dawkę azotu w nawozach mineralnych należy zwiększyć o 21 kg N/ha (61 kg N/ha – 40 kg N/ha). W sytuacji, gdy zawartość azotu mineralnego została określona jako średnia wówczas należy zastosować dawkę określoną w tabeli 1.

Ile procent w pierwszym terminie?

O powodzeniu nawożenia azotem w uprawie zbóż decyduje nie tylko wielkość łącznej dawki tego makroelementu, ale także właściwy podział dawek. Najczęściej w pierwszym terminie stosuje się połowę łącznej dawki azotu. Trzeba także brać pod uwagę zaawansowanie wzrostu roślin oraz stopień przezimowania. Plantacje, na których siew przeprowadzono w optymalnym dla danego rejonu terminie, a rośliny są dobrze rozkrzewione i nie zostały uszkodzone przez mróz, należy nawozić mniejszymi dawkami azotu, aby nie stymulować ich do nadmiernego krzewienia - każda roślina powinna wytworzyć 2-3 kłosy.

Odwrotnie należy postępować na plantacjach przerzedzonych – w tym przypadku dawki azotu powinny być większe. W przypadku pszenicy pochodzącej z późnych siewów, gdy całe krzewienie jest przesunięte na wiosnę, celowe jest podzielenie pierwszej dawki na dwie „poddawki”; pierwszą – niewielką, zastosowaną bardzo wcześnie i większą – kilkanaście dni później. Stosowanie większych dawek azotu w takiej sytuacji w momencie wznowienia wegetacji nie ma uzasadnienia, bo zbyt słabo rozwinięte rośliny nie są w stanie go skonsumować.

Dobór nawozów

W pierwszym terminie można stosować wszystkie nawozy azotowe, ale przy ich doborze trzeba brać pod uwagę sytuację na danym polu. Najtańszy jest azot w moczniku, tylko że stosowanie tego nawozu jest uwarunkowane wieloma czynnikami, ponieważ azot w nim zawarty ma formę amidową, więc aby stał się dostępny dla roślin musi ulec przekształceniom pod wpływem enzymu ureazy, produkowanego przez mikroorganizmy glebowe. A to zajmuje sporo czasu. Mocznik nie nadaje się więc do użycia w sytuacji, gdy azot jest potrzebny od zaraz. Nie można go także stosować na glebach zarówno o odczynie kwaśnym, jak i zasadowym, bo łatwo przekształca się w amoniak, co powoduje straty azotu. Niewskazany jest również na glebach zimnych, zlewnych i mocno uwilgotnionych.

Stosunkowo tani azot jest też w nawozach płynnych – RSM - w trzech formach (saletrzanej, amonowej i amidowej). Ograniczeniem jest konieczność posiadania specjalistycznego sprzętu do stosowania tego nawozu.

Droższe są nawozy stałe zawierające azot w formie saletrzanej i amonowej, ale ich zaletą jest szybkość działania. W pierwszym terminie w uprawie pszenicy jakościowej konieczne jest zastosowanie nawozów azotowych zawierających siarkę, która korzystnie wpływa na proces pobierania i przemian azotu.

Pozostałą część azotu stosuje się fazie strzelania w źdźbło (30 proc. łącznej dawki) i na początku kłoszenia (20 proc. łącznej dawki). Podział umożliwia korektę wysokości dawek w zależności od sytuacji na polu, ogranicza ryzyko strat azotu z nawozów mineralnych oraz zwiększa jego wykorzystanie przez rośliny.