Najlepiej wybierać odmiany sprawdzone w Polsce

Zakup materiału siewnego nie może być przypadkowy. Każdego roku na rynek trafia szereg nowych odmian kukurydzy, zarówno tych wpisanych do Krajowego rejestru, jak również ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych. Warto wybierać odmiany przetestowane w polskich warunkach.

Obecnie w systemach żywienia bydła kiszonka z całych roślin kukurydzy jest podstawową paszą objętościową skarmianą przez cały rok. Prawidłowo przygotowana pozwala zwiększyć produkcyjność zwierząt. Ważnym aspektem pomocnym w uzyskaniu wysokiej jakości surowca do zakiszania jest dobór odmian. Dobra odmiana kiszonkowa powinna mieć wczesność odpowiednią do planowanego terminu zbioru. W Polsce środkowej, przy przeciętnym przebiegu pogody dojrzałość kiszonkową odmiany wczesne osiągają już na początku września, a nawet w końcu sierpnia, a odmiany późniejsze, bardziej plenne, pod koniec września.

Co oznacza dobra kiszonkowa?

Coraz częściej w uprawie kukurydzy spotyka się dobre odmiany ziarnowe z powodzeniem uprawiane na kiszonkę, lecz nigdy odwrotnie. Dobre odmiany ziarnowe, z racji korzystnej struktury plonu (dużego udziału kolb w plonie ogólnym), są z reguły bardziej uniwersalne. Natomiast odmiany zadeklarowane jako kiszonkowe (większa masa wegetatywna, dobra strawność łodyg z liśćmi), przeważnie są mniej odpowiednie do uprawy na ziarno.

Na kiszonkę nadają się odmiany o wysokiej strawności masy organicznej i dużej zawartości energii w części nadziemnej rośliny. Zawartość suchej masy powinna wynosić 30-35 proc., natomiast udział kolb w całkowitym plonie suchej masy powinien stanowić minimum 50 proc. Zbiór należy prowadzić w momencie wykształcenia kolb i wypełnienia ich ziarnem.

Ważną cecha: stay green

Odmiany w tym typie są bardziej elastyczne co do terminu zbioru na kiszonkę – okres optymalnego zbioru wydłuża się. Pod koniec okresu wegetacji zielona roślina, asymilując węglowodany, podnosi zawartość cukrów. Łodyga i liście dzięki stay green mają lepszą odporność na czynniki chorobotwórcze wywołujące zgorzel oraz fuzariozę łodyg. Dojrzałe fizjologicznie ziarno dostarcza wartościową skrobię, a jego wysoki udział decyduje o zawartości suchej masy w całej kiszonce. Odmiany w typie stay green są szczególnie przydatne na glebach lżejszych, słabo magazynujących wodę, na których susza jest zjawiskiem bardzo częstym. Rośliny takie są mniej podatne na przedwczesne podsychanie.

Strawność i odporność

Istotna cechą odmian kukurydzy uprawianej na ziarno jest także wysoka strawność wegetatywnych części roślin. Masa łodyg i liści o wyższej strawności jest efektywniej wykorzystywana przez bydło. Odmiany o wyższej strawności łodyg i liści są też bardziej przydatne do produkcji biogazu. Ponadto uniwersalnymi kryteriami doboru do uprawy jest reakcja na chłody i niekorzystne zjawiska początkowej fazy wzrostu. Newralgiczny dla kukurydzy jest okres kiełkowania, wschodów i początku wegetacji. Ważna jest też podatność na choroby oraz reakcja odmian na szkodniki. Przy przewidywanym opóźnieniu zbioru kukurydzy, warto uwzględnić stopień podatności odmian na fuzariozy. Silne opanowanie kolb przez grzyby rodzaju Fusarium przeważnie jest równoznaczne ze zwiększoną ilością mykotoksyn w paszy. Występowanie innych chorób bardziej zależy od warunków i przebiegu wegetacji w danym roku. Najbardziej niebezpieczna dla plonu jest głownia guzowata kukurydzy, która dodatkowo obniża wartość pokarmową paszy.

Zakup tylko kontrolowany

Każdego roku na rynek trafia szereg nowych odmian kukurydzy. Są to odmiany wpisane do Krajowego rejestru (KR), czyli przetestowane w warunkach Polski. Oprócz nich rolnicy do wyboru mają wiele odmian pochodzących ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA). Znaczna ilość sprowadzanych odmian przechodzi w naszych warunkach badania fragmentaryczne lub nie przechodzi ich wcale, dlatego przy zakupie należy zachować ostrożność. Obecnie w KR wpisane są 232 odmiany kukurydzy. Zgodnie z aktualnym zapotrzebowaniem praktyki większość jest przydatna do uprawy na ziarno.

Wybór nie może być przypadkowy

Poznanie aktualnej wartości gospodarczej odmian zarejestrowanych możliwe jest dzięki doświadczeniom prowadzonym w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO). Przed wyborem odmiany do uprawy na kiszonkę, warto prześledzić wyniki tych badań, zwłaszcza jeśli dotyczy to plantacji wielkoobszarowych w gospodarstwach produkujących mleko, gdzie zły wybór może mieć poważne konsekwencje. Na tej podstawie można dokładnie przeanalizować zachowanie się odmian w kolejnych sezonach wegetacyjnych, w różnych rejonach uprawy, a także porównać między sobą odmiany wysiewane w danym roku. Ocenę przydatności kukurydzy na kiszonkę prowadzi się w trzech seriach. Pojedynczą serię stanowi grupa wczesności (wczesna, średniowczesna, średniopóźna). Zestaw odmian do badań ustalany jest wiosną każdego roku w wyniku uzgodnień pomiędzy Polskim Związkiem Producentów Kukurydzy (PZPK), właścicielami odmian i Centralnym Ośrodkiem Badania Odmian Roślin Uprawnych COBORU. Badaniom podlegają odmiany wpisane do KR oraz te z CCA, które dały bardzo dobre wyniki w prowadzonych wcześniej doświadczeniach rozpoznawczych.

Wyniki z sezonu 2021

W 2021 r. założono 22 takie doświadczenia z 37 odmianami kiszonkowymi. Kwietniowy przebieg pogody opóźniał terminowe siewy kukurydzy, które przypadają średnio na koniec kwietnia. W związku z późniejszymi siewami, wschody roślin były także nieco opóźnione i często nierównomierne. Reszta okresu wegetacji była zróżnicowana pod względem opadów. W centrum Polski i na Mazowszu było ich generalnie pod dostatkiem, co pozwoliło na dobre zaziarnienie kolb. Natomiast w województwach: zachodniopomorskim, lubuskim i w części kujawsko-pomorskiego odczuwalny był ich brak. Zbiór wszystkich grup wczesności (a zwłaszcza grupy wczesnej) nastąpił nieco później niż w 2020 r. W doświadczeniach na kiszonkę plon ogólny świeżej masy w grupie wczesnej wyniósł 622 dt/ha i był tylko o 4 dt/ha mniejszy od plonów z 2020 r., a plon ogólny suchej masy w tej grupie wyniósł 207 dt/ha i był wyższy o 4 dt/ha. Plon ogólny świeżej masy w grupie średniowczesnej wyniósł 663 dt/ha i był o 19 dt/ha wyższy w porównaniu z 2020 r., a plon ogólny suchej masy wyniósł 214 dt/ha i był wyższy o 7 dt/ha. Grupa późna osiągnęła plon świeżej masy na poziomie 676 dt/ha i był on mniejszy od 2020 r. o 49 dt/ha, a plon suchej masy wynosił 217 dt/ha i był niższy o 16 dt/ha. Średnia zwartość suchej masy wyniosła 33,4 proc. dla grupy wczesnej, 32,5 proc. dla średniowczesnej i 32,2 proc. dla grupy średniopóźnej.

Tabela 1. Wyniki odmian wpisanych do Krajowego rejestru i niektórych z katalogu unijnego, uczestniczących w PDO na kiszonkę w 2021 r. (wg malejącego plonu ogólnego suchej masy)

Odmiany występują w tych grupach wczesności, w których uczestniczyły w doświadczeniach

Wzorzec stanowi średnia z odmian: w grupie wczesnej (poz. 1-8), średniowczesnej (poz. 9-28) i średniopóźnej (poz. 29-37)

* odmiany z CCA

Artykuł ukazał się w wydaniu 01/2022 miesięcznika "Przedsiębiorca Rolny". ZAPRENUMERUJ