Mniejsze nakłady pracy i oszczędność czasu
Kukurydza jest rośliną, która dobrze reaguje na różnego rodzaju uproszczenia w uprawie roli. Mogą to być między innymi: spłycanie orki, rezygnacja z niektórych zabiegów i stosowanie agregatów uprawowych o różnej konstrukcji.
W systemie płużnym orka jest podstawowym zabiegiem uprawowym, który przywraca „sprawność” roli. Jednocześnie jest jednym z najbardziej energochłonnych zabiegów w procesie technologicznym produkcji kukurydzy, a jej podstawowymi wadami są mała wydajność i duże koszty wykonania. Pomimo tego, że w Polsce nadal dominuje uprawa płużna, to coraz częściej producenci rolni, w szczególności gospodarujący na większych powierzchniach, rezygnują całkowicie lub okresowo z wykonywania orki i podejmują decyzję o wprowadzaniu uproszczeń, aż do siewu bezpośredniego włącznie. Taki kierunek zmian podyktowany jest przede wszystkim oszczędnością czasu i kosztów ponoszonych na uprawę roli. Temu trendowi sprzyja też coraz większa oferta i zwiększająca się dostępność środków technicznych do uprawy i siewu w bezpłużnych systemach uprawy.
Gleba w dobrej kulturze
Aby wprowadzać uproszczenia z dobrym skutkiem, gleba powinna być w dobrej kulturze. Podstawowymi elementami świadczącymi o takim jej stanie jest brak w niej kamieni oraz chwastów wieloletnich, takich jak perz, ostrożeń polny czy bardzo uciążliwa bylica pospolita. Utrzymaniu pól w dobrej kulturze sprzyja też wykonanie w kilkuletnich odstępach czasowych głęboszowania, które powoduje wzruszanie warstwy podornej. W miejscach najbardziej narażonych na zagęszczenie gleby (uwrocia, ścieżki technologiczne) zabieg warto wykonywać częściej, a nawet co roku.
Podstawową zasadą uprawy bezpłużnej powinno być utrzymywanie przez zimę pola chronionego roślinami lub przynajmniej resztkami pożniwnymi. Dlatego bardzo korzystny wpływ mają międzyplony, które spełniają rolę osłony – mulczu pokrywającego i chroniącego glebę przez okres jesieni, zimy i wiosny. W te pozostałości roślinne, czyli w mulcz lub po wykonaniu płytkiej uprawy wiosennej, może być siana kukurydza. Skrajnym przypadkiem jest tzw. uprawa zerowa, gdzie przygotowanie pola do siewu polega na wykonaniu oprysku herbicydem nieselektywnym zawierającym glifosat, po czym następuje bezpośredni siew nasion w nieuprawioną glebę.
Warianty mogą być różne
W technologii bezpłużnej, orka jest zastępowana uprawą konserwującą, najczęściej przez kultywatorowanie lub talerzowanie. Resztki roślinne zostają wówczas częściowo przykryte i wymieszane z wierzchnią warstwą, a częściowo pozostają na powierzchni pola. Uprawa konserwująca może być prowadzona w różnych wariantach.
W sezonie agrotechnicznym można wykonać jeden zabieg po zbiorze przedplonu, drugi po wzejściu samosiewów i chwastów, a trzeci wiosną przed siewem kukurydzy, biernymi agregatami uprawowymi. W innym rozwiązaniu może być wykonany jeden zabieg po zbiorze przedplonu, a drugi w okresie wiosennym lub pierwszy zabieg uprawowy po zbiorze przedplonu z jednoczesnym wysiewem międzyplonu i następnie wiosną przed siewem kukurydzy.
Rozbudowane ramy
W agregatach uprawowych sekcje spulchniające rolę wyposażone są najczęściej w ciężkie zęby sztywne lub talerze o różnej średnicy i kształcie. W typowych agregatach do uprawy konserwującej, ramy są zbudowane z większej liczby belek (4-8), co pozwala na rozmieszczenie zębów przy większej podziałce. Zęby są zakończone wąskimi redlicami, co pozwala na uzyskanie gruzełkowatej struktury glebowej. Jest ona rozdrobniona i jednorodna, co tworzy korzystniejsze warunki do siewu, w porównaniu z ciężkimi grubermi o mniejszej liczbie zębów, ale wyposażonymi w dodatkowe lemiesze boczne. Wydłużona konstrukcja agregatu zapewnia też dobre spulchnienie całej powierzchni pola, intensywne mieszanie resztek roślinnych lub poplonu oraz bardzo dobre wyrównanie powierzchni pola. Dzięki większym odległościom między elementami roboczymi nie dochodzi do zapychania się agregatu podczas pracy na polach z dużymi ilościami resztek roślinnych. Agregaty tego typu mają w swoim wyposażeniu różnego rodzaju elementy służące do kruszenia i ugniatania powierzchni spulchnionej gleby. Stanowią je wały rurowe lub pierścieniowe zbudowane ze stalowych lub gumowych pierścieni o różnym kształcie (ceownikowy STS – soil to soil, daszkowy, teownikowy, z płaskimi pierścieniami sprężystymi), czy stosowane już dość powszechnie wały oponowe. Ponadto na wyposażeniu tego typu agregatów są też różnego rodzaju włóki oraz brony mulczowe. Agregaty wielobelkowe zapewniają bardzo dobre utrzymywanie nastawionej głębokości pracy dzięki podparciu z przodu na kołach, a z tyłu na wale.
Typowe agregaty do uprawy bezpłużnej są bardzo drogie, więc nie każdy, kto chce zrezygnować z orki, będzie mógł kupić w pełni profesjonalne narzędzie.
Z zębami lub talerzami
Zadowalające efekty wymieszania resztek roślinnych z wierzchnią warstwą gleby można też uzyskać agregatem ścierniskowym z sekcją spulchniającą w postaci kultywatora z zębami sztywnymi wyposażonymi dodatkowo w lemiesze boczne oraz talerzami wyrównującymi i wałem. W niektórych agregatach montowane są również wały rurowe – o dużej średnicy, które charakteryzuje znacznie mniejsza skłonność do zapychania się słomą i lepiej stabilizują głębokość pracy.
Do uprawy roli coraz częściej są stosowane agregaty, w których elementem spulchniającym jest klasyczna brona talerzowa. Takie narzędzia są przydatne do pracy na polach zachwaszczonych oraz z dużą ilością słomy po zbiorze zbóż lub kukurydzy na ziarno. Brony talerzowe stwarzają wystarczająco dobre warunki do kiełkowania nasion chwastów i zbóż. Zwalczanie chwastów głęboko korzeniowych jest słabe, a chwasty rozłogowe przy tym sposobie zagospodarowania ścierniska licznie się rozmnażają. Bardzo dobre efekty pracy broną talerzową uzyskujemy również na glebach ciężkich z dużą ilością słomy pod warunkiem zastosowania cięższego lub dociążonego narzędzia czy też talerzy o średnicy 600-900 mm. Dobrą jakość pracy zapewnia też naprzemienne rozmieszczenie talerzy gładkich i zębatych na każdym z wałków. Talerzówka pracuje wówczas dobrze zarówno w warunkach suchych, jak i wilgotnych. Kąt ustawienia poszczególnych rzędów talerzy może być zmieniany ręcznie lub z wykorzystaniem hydrauliki, co daje możliwość wpływania na intensywność i jakość pracy. Przy małym kącie ustawienia rzędów talerzy do kierunku jazdy następuje bardziej intensywnie kruszenie gród roli, natomiast zwiększenie kąta natarcia zapewnia lepsze wymieszanie większych ilości masy organicznej. Cenną zaletą bron talerzowych jest ich duża przydatność do pracy na polach zakamienionych.
W ostatnich latach większym zainteresowaniem zaczęły się też cieszyć kompaktowe brony talerzowe, które charakteryzują się zwartą konstrukcją gdyż są zbudowane z dwóch rzędów talerzy o małej średnicy umieszczonych blisko siebie. Talerze są montowane na ramionach indywidualnie lub parami i ustawione pod kątem do kierunku jazdy, który może być stały lub regulowany, co pozwala dostosować intensywność pracy narzędzia do warunków panujących na polu. Oprócz uprawy konserwującej, można je wykorzystywać do uprawy przedsiewnej, w związku z czym, mogą wchodzić w skład agregatów uprawowo-siewnych.
Spulchniacz łopatkowy
Do uprawy konserwującej mogą być również wykorzystywane spulchniacze obrotowe, które dobrze sprawdzają się na glebach lekkich. Spulchniacz obrotowy (łopatkowy) – zbudowany jest z obrotowych wałków, do których są przymocowane tarcze wyposażone w łopatki. Łopatki zagłębiają się w glebę, odrywają i odrzucają kęsy gleby krusząc ją oraz mieszając. Wałki spulchniacza są mocowane na ramie ukośnie do kierunku jazdy (w kształcie litery X lub V), co zapewnia dodatkowe przemieszczanie obrabianej gleby i bardzo dobre jej wymieszanie ze ścierniskiem oraz krótko pociętą słomą. Narzędziami tymi dobre efekty pracy można uzyskać na glebach lekkich. Na glebach średnich i ciężkich dobre efekty pracy uzyskuje się w dwóch przejazdach oraz przy dociążeniu. Problemem dla spulchniacza może być długa i mokra słoma, która ma tendencję do zawijania się na wałkach. Płytko działające łopatki stwarzają bardzo dobre warunki do kiełkowania nasion chwastów i zbóż. Nie są jednak zwalczane chwasty głęboko korzeniące się i rozłogowe. Oprócz uprawy konserwującej narzędzie to może być wykorzystywane w agregatach do siewu bezpośredniego.
Dostosowane do natury
Stosowany przez producentów kukurydzy system uprawy roli, powinien też sprzyjać ochronie środowiska przyrodniczego. Producenci rolni muszą być coraz bardziej „elastyczni” i systematycznie dostosowywać się do zmiennych warunków pogodowych i zróżnicowanych wymagań związanych z wpływem uprawy roli na jej strukturę. Muszą też uwzględniać ograniczenia w stosowaniu środków ochrony roślin, które wynikają z coraz surowszych obostrzeń prawnych. Każdy system uprawy roli wymaga też zastosowania przez producenta narzędzi i maszyn do wykonania niezbędnych zabiegów agrotechnicznych, które powinny być dostosowane do indywidualnych warunków danego gospodarstwa.
Artykuł ukazał się w wydaniu 11/2021 miesięcznika "Przedsiębiorca Rolny". ZAPRENUMERUJ
