Małe gminy nie radzą sobie z problemami
Stan dróg w małych gminach pozostawia wiele do życzenia. Foto_Dariusz Kucman
Najwyższa Izba Kontroli wzięła pod lupę małe, wiejskie gminy, w których liczba mieszkańców nie przekracza pięciu tysięcy. Wykryte problemy dotyczą m.in. utrzymania dróg, zapewnienia właściwej opieki zdrowotnej oraz rozwijania i utrzymywania sieci kanalizacyjnej.
Na koniec 2014 roku na terenie 3 z 21 gmin objętych kontrolą nie było sieci kanalizacyjnej, a w 16 kolejnych dostęp do niej miało tylko od 4 proc. do 69 proc. gospodarstw domowych. To poniżej średniej w powiatach i województwach, na terenie których położone są zbadane gminy.
Gminy wiejskie przeciwko oświatowej rewolucji
"Nieuniknionym skutkiem reformy systemu edukacji w zapowiedzianym kształcie będzie zredukowanie wielu małych szkół 6-klasowych do funkcji 4-klasowych szkół filialnych" - alarmuje Związek Gmin Wiejskich RP. Największa...
"Pomimo braku dostatecznie rozwiniętej sieci kanalizacyjnej, większość gmin objętych kontrolą (66 proc.) nie wiedziała o sposobie i stanie zagospodarowania ścieków komunalnych lub nie pomagała mieszkańcom w budowie przydomowych oczyszczalni ścieków, pozwalających na ekologiczne ich zagospodarowanie" - wytyka NIK.
Pod względem opieki zdrowotnej tylko trzy "prześwietlane" samorządy analizowały potrzeby i realizowały profilaktyczne programy dla mieszkańców. Wójtowie jako przyczyny bezczynności wymieniali niezgłaszanie przez mieszkańców potrzeb, brak tradycji w prowadzeniu programów profilaktycznych czy funkcjonowanie na terenie gminy niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej.
NIK wskazała także niepokojące dane dotyczące dróg. "W objętych kontrolą gminach z 32 proc. w 2011 roku do 35 proc. w 2014 roku wzrósł odsetek dróg gminnych w stanie niezadowalającym lub złym, a tylko 30 proc. posiadało nawierzchnię utwardzoną. W 8 gminach nie zadbano też o przeprowadzanie wymaganych przeglądów dróg lub nie prowadzono ich ewidencji" - stwierdza izba.
Z danych NIK dowiadujemy się ponadto, że w 18 z 21 gmin w latach 2011-2014 wydatki na oświatę wzrosły od 1,2 proc. do 35 proc. i były wyższe od otrzymywanej subwencji oświatowej, która pokrywała niespełna 75 proc. wydatków.
Miliony na gminne i powiatowe drogi
Blisko 347 km dróg powiatowych i gminnych ma zostać zbudowanych lub zmodernizowanych w województwie lubelskim. Inwestycje te zostaną przeprowadzone przede wszystkim na obszarach wiejskich. Urząd marszałkowski rozdzielił pieniądze w...
Ma to związek z utrzymywaniem większości szkół przy malejącej liczbie dzieci realizujących obowiązek szkolny, która w latach 2011-2014 zmniejszyła się o 7 proc. Niestety, wiele do życzenia pozostawiają wyniki nauczania. W 9 gminach systematycznie pogarszały się rezultaty egzaminów zewnętrznych na koniec szkoły podstawowej, a w 6 egzaminów gimnazjalnych.
Kontrolerzy nie mieli natomiast zastrzeżeń do realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej, uregulowania gospodarki odpadami, tworzenia warunków do uprawiania sportu i turystyki, zapewnienia opieki przedszkolnej czy też zbiorowego zapatrzenia w wodę.
Według NIK charakterystycznym zjawiskiem dla małych gmin jest ich niekorzystna sytuacja demograficzna, pogarszająca się szybciej niż w kraju. "W małych gminach proces starzenia się społeczeństwa przebiega szybciej. W 2014 roku w 45 proc. małych gmin liczba osób w wieku poprodukcyjnym była wyższa niż liczba osób w wieku produkcyjnym, podczas gdy dla wszystkich gmin kraju relacja ta dotyczyła 37 proc. gmin" - podaje NIK.
Przyszłość małych gmin będzie coraz bardziej determinowana sytuacją demograficzną, bowiem dotychczasowe kryteria przyznawania subwencji lub wpłat do budżetu państwa, oparte na liczbie mieszkańców, mogą istotnie ograniczyć źródła dochodów samorządów.
Najwyższa Izba Kontroli wystąpiła do ministra finansów o rozważenie analizy zasad finansowania jednostek o najniższym poziomie dochodów własnych i wprowadzenia (przy udziale innych ministerstw) zachęt finansowych do wspólnej realizacji przez gminy zadań.
