Badania wskazują - uprawiaj miskanta
Bardzo ważnym parametrem, decydującym o opłacalności produkcji roślinnej, jest wysokość zebranego plonu. Plony uzyskiwane z istniejących plantacji produkcyjnych zazwyczaj ustępują plonom doświadczalnym. W ramach projektu EOG/PL0073 "Modelowanie energetycznego wykorzystania biomasy" prowadzona jest ocena produktywności trzech najczęściej uprawianych na cele energetyczne w Polsce wieloletnich gatunków - wierzby, miskanta olbrzymiego i ślazowca pensylwańskiego. Oceniane plantacje położone są w rejonie Bydgoszczy, Elbląga, Nowej Soli i Warszawy.
Mechaniczny zbiór wierzby w Przysiersku
Obowiązek zwiększania udziału energii odnawialnej w produkcji energii spowodował, że coraz bardziej poszukiwanym surowcem staje się biomasa. Wypełnienie przez Polskę zakładanych wskaźników energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych (7,5% w 2010 roku) nie będzie możliwe bez systematycznego wzrostu powierzchni wysokowydajnych wieloletnich plantacji roślin energetycznych. Rozwój energetyki oparty na wykorzystaniu biomasy stanowić może szansę na rozwój nowego sektora produkcji rolniczej w Polsce - agroenergetyki. Uprawa roślin na cele energetyczne może stanowić alternatywę dla tradycyjnych gatunków rolniczych, na przykład w miejsce likwidowanych plantacji buraka cukrowego, z powodu zamykania kolejnych cukrowni.
Przed podjęciem decyzji o założeniu plantacji należy dokonać analizy opłacalności planowanego przedsięwzięcia. Do najważniejszych parametrów decydujących o opłacalności uprawy należy produktywność plantacji. Informacje te są również niezmiernie ważne dla zakładów energetycznych oraz producentów brykietów i peletów przy planowaniu dostaw biomasy.
Plony doświadczalne
Według danych literaturowych w Polsce w warunkach doświadczalnych najwyższe plony biomasy, ok. 26 t/ha/rok suchej masy, można uzyskać z plantacji wierzby i miskanta olbrzymiego (Szczukowski 2003 Uprawa wierzb krzewiastych i pozyskiwanie biomasy; Faber, Stasiak, Kuś 2007 Materiały z konferencji naukowej "Trawy energetyczne", Dolsk).
W badaniach prowadzonych na ślazowcu pensylwańskim uzyskano 17,8 t s.m./ha/rok (Borkowska, Styk 2003 Ślazowiec - biomasa, perspektywy uprawy i wykorzystania ślazowca pensylwańskiego na cele energetyczne). Wyników tych nie udało się powtórzyć w doświadczeniach prowadzonych w Ogrodzie Botanicznym IHAR w Bydgoszczy w kolekcji roślin energetycznych, na glebie płowej z domieszką gliny. Zbiór biomasy prowadzono w lutym 2008 r. (tab. 1). Zwraca uwagę zróżnicowanie plonowania wierzby w zależności od odmiany. Nie oceniano odmian polskich, które w kolekcji zostały wysadzone w roku 2005.
Plantacje produkcyjne
Na ocenianych plantacjach wierzby zebrana biomasa przewyższała plon reprezentatywny określony w rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 14 marca 2007 roku (Dz. U. nr 55 poz. 364). W przypadku wierzby energetycznej wynosi on 8 t suchej masy/ha, dla miskanta olbrzymiego -
20 t/ha, dla ślazowca pensylwańskiego - 15 t/ha (dla miskanta i ślazowca
w rozporządzeniu nie zostało sprecyzowane czy jest to plon świeżej, czy suchej masy). Właściciele plantacji wierzby spełniali więc warunki dla uzyskania dopłaty do uprawy roślin energetycznych, która z powodu przekroczenia w krajach UE powierzchni 2 mln ha została zmniejszona do ok. 30 euro.
Decydujący wpływ na osiągnięte przez plantatora dochody miała więc produktywność plantacji, która najwyższa była w Suponinie. Zwraca uwagę bardzo wysoki plon miskanta olbrzymiego w Radzikowie, uzyskany pod koniec drugiego roku uprawy. Należy pamiętać, że pełnię rozwoju miskant osiąga dopiero w trzecim roku uprawy. Ocenę plantacji w Radzikowie i Czciradzu przeprowadzono w połowie października 2007 roku, kiedy rośliny miskanta i ślazowca były jeszcze dobrze ulistnione. Przesunięcie terminu zbioru na miesiące zimowe, z powodu utraty liści, może zmniejszyć plon biomasy nawet o 30%, czym tłumaczyć można niższe plony miskanta z doświadczeń w Bydgoszczy. Jesienny zbiór tych roślin uzasadniają również powtarzające się łagodne, deszczowe zimy. Brak mrozu utrudnia przeprowadzenie "żniw", szczególnie na cięższych, gliniastych glebach.
Wyczerpanie gleby
Do produkcji tak dużych ilości biomasy rośliny zużywają znajdujące się w glebie związki mineralne oraz wodę. Analizy składu chemicznego próbek glebowych wskazują na niską zawartość składników pokarmowych oraz niskie pH na wszystkich badanych plantacjach produkcyjnych (tab. 3). Dla poprawy plonowania w następnych latach niezbędne jest dostarczenie roślinom składników mineralnych oraz podniesienie pH gleby.
Przedstawione wyniki nie pozwalają na jednoznaczną rekomendację któregoś z uprawianych gatunków. Dochód ze sprzedaży wierzby w Suponinie
w przeliczeniu na 1 ha wyniósł około 4700 zł (wliczając dopłatę w wysokości ok. 100 zł/ha). W Przysiersku dochód był o połowę niższy. Należy pamiętać, że ponowny zbiór wierzby na tych plantacjach odbędzie się za 2 lata. Bardziej opłacalna wydaje się uprawa miskanta olbrzymiego. Zaletą tej rośliny jest możliwość uzyskiwania wysokiego plonu biomasy (i dochodu) każdego roku. Jednak koszty założenia plantacji są wyższe niż w przypadku wierzby. Każda z tych roślin wymaga też innego sprzętu niezbędnego do zbioru biomasy.
