Miedź i mangan - strategiczne mikroskładniki dla pszenicy

Niedożywienie pszenicy miedzią i manganem zmniejsza plonotwórcze działanie azotu i prowadzi do strat ilości i jakości ziarna. Dlatego włączenie tych dwóch mikroelementów powinno być standardem w dokarmianiu dolistnym wysoko plonujących odmian pszenicy.

Według badań prowadzonych przez IUNG-PIB w Puławach, w glebach Polski najbardziej deficytowymi mikroskładnikami są bor i miedź. Niską zawartość tego pierwszego stwierdza się w 74 proc. gruntów ornych, natomiast miedzi w 34 proc. Umiarkowany niedostatek boru dla zbóż nie jest groźny, bo w przeciwieństwie do buraka cukrowego czy rzepaku, zboża mają niskie wymagania odnośnie tego składnika. Stąd też, mimo powszechnego niedostatku w glebach, bor nie jest traktowany jako składnik minimum.

Mikroskładniki w pszenicy

Spośród zbóż pszenica jest najbardziej wrażliwa na niedobór miedzi (Cu) i manganu (Mn), a mniej na niedobór cynku (Zn). Naszym glebom wg danych IUNG-PIB w Puławach obecnie najbardziej brakuje boru oraz miedzi (80 proc....

czytaj więcej

Inaczej wygląda sprawa miedzi. Pszenica, podobnie jak jęczmień, jest bardzo wrażliwa na brak tego pierwiastka, dlatego w sytuacji niedożywienia reaguje istotnym spadkiem plonu. Odmiennie przedstawia się sytuacja z manganem, który często występuje w niedoborze. Problem tkwi jednak nie w jego niskiej zawartości w naszych glebach, ale w słabej przyswajalności w warunkach wysokiego odczynu gleby, a takiego wymaga pszenica. W miarę spadku kwasowości, rozpuszczalność manganu gwałtownie maleje i staje się on niedostępny dla roślin. Przy pH powyżej 6,5 pierwiastek ten przechodzi w formy praktycznie niedostępne dla korzeni. Dlatego, szczególnie na plantacjach wysokoprodukcyjnych, należy go koniecznie uwzględnić w dokarmianiu dolistnym.

Średnie pobranie miedzi przez pszenicę wynosi 8-10 g/t ziarna, natomiast manganu 70-110 g/t ziarna. Dane te należy jednak traktować, jako duże przybliżenie, gdyż akumulacja mikroskładników w zależności od warunków siedliska podlega bardzo dużym wahaniom.

Symptomy wizualne pojawiają się rzadko

Najbardziej typowym objawem niedożywienia miedzią jest więdnięcie roślin, niezależnie od zaopatrzenia w wodę. Ponadto znacznie zmniejsza się zawartość ligniny w źdźbłach i liściach, co osłabia ich wytrzymałość mechaniczną, zwiększa ryzyko wylegania oraz zmniejsza odporność na atak chorób i szkodników.
Skrajny niedobór w pszenicy ujawnia się w postaci tzw. choroby nowin. Wierzchołki liści bieleją, stają się nitkowate, a na ich krawędziach pojawia się chloroza. Rośliny wcześniej rozpoczynają fazę generatywną, kłosy są białe, zawierają małą liczbę słabo wykształconych ziaren lub całe są płonne. Obecnie, w dobie intensywnych technologii uprawy, objawy te w praktyce nie występują.

Dobrze pobrać próbki gleby do badań

Trwa zbiór rzepaku ozimego, a w części gospodarstw także zbóż ozimych. To najlepsza pora do pobrania próbek gleby do oceny odczynu i jej zasobności w makro- i mikroelementy. Wyniki analizy pozwolą prawidłowo określić dawki...

czytaj więcej

Sporadycznie mogą pojawić się na glebach organicznych w połączeniu z niedoborem wody. W tych warunkach miedź jest bardzo silnie wiązana przez próchnicę i niedostępna dla roślin. Brak wody silnie ogranicza pobieranie wszystkich mikroelementów, ale w największym stopniu miedzi i boru.
Wizualne objawy niedożywienia zbóż manganem obserwuje się również dość rzadko, głównie na glebach wapiennych (rędziny) oraz na stanowiskach o odczynie zasadowym. Na polu widać fragmenty z roślinami o jasnozielonym zabarwieniu, przejawiające tendencje do więdnięcia, wyraźnie odcinające się od roślin typowych. Przy skrajnym niedoborze u nasady młodych liści pojawiają się punktowe chlorozy, z czasem liście więdną, zasychają i odpadają.

Zbadać zawartość mikroelementów

Każde pole ma swoją specyficzną historię i właściwy sobie mikroklimat. Dlatego podstawową przesłanką do wykonania zabiegów dokarmiania dolistnego mikroskładnikami powinny być aktualne badania stanu zasobności gleby. Szczególnie w gospodarstwach wielkoobszarowych, poza podstawowym badaniem stanu agrochemicznego gleby (odczyn, fosfor, potas, magnez), warto zbadać zawartość mikroelementów, przynajmniej tych najbardziej deficytowych. Obecnie koszt analiz (B, Cu, Zn, Fe, Mn) wynosi 52,48 zł. Zważywszy, że jedna próbka gleby może reprezentować powierzchnię do 4 ha, a badania wykonuje się w cyku czteroletnim, to średni koszt takich badań wynosi 3,28 zł/ha/rok. Jest to niewiele w stosunku do kosztów zabiegu. Zatem warto sprawdzić czy nawożenie jest uzasadnione. Z jednej strony można sporo zaoszczędzić, ale również stracić, jeśli okaże się, że zabieg był potrzebny. Aktualną klasyfikację gleb pod kątem zawartości przyswajalnych form miedzi i manganu podano w tabeli 1 i 2.

Chelaty i sole – wady i zalety

Obecnie w rolnictwie intensywnym dokarmianie dolistne mikroelementami należy do podstawowych elementów technologii uprawy. Efektywność zabiegów zależy jednak w dużej mierze od dobrze dobranych mikronawozów, których na...

czytaj więcej

Niewidoczne, ale szkodliwe

W praktyce najczęściej występują niedobory ukryte, bez żadnych dostrzegalnych oznak. Mogą wystąpić także przy optymalnej zasobności gleby, czego konsekwencją jest istotny spadek plonów. Ma to miejsce szczególnie w sytuacjach stresowych dla wzrostu i rozwoju roślin, jak np.: susza, wysokie pH, czy brak tlenu wywołany nadmiarem wody lub złą strukturą gleby. Oprysk wykonany po rozpoznaniu stanów niedoborowych jest działaniem spóźnionym, które na pewno nie zniweluje szeregu negatywnych skutków zachwiania homeostazy żywieniowej, a tylko nieznacznie ograniczy straty. Stąd też na plantacjach wysokoprodukcyjnych należy działać prewencyjnie i uprzedzać wystąpienie niedoborów.

W trakcie wegetacji wskazane jest kontrolowanie stanu odżywienia roślin. Najbardziej skuteczną i bezpośrednią metodą jest analiza chemiczna organów wskaźnikowych. W sytuacji, gdy zawartość danego mikroelementu plasuje się poniżej wartości optymalnej, należy wykonać odpowiedni zabieg korygujący. Próbki roślin do badań należy pobierać w ściśle określonych fazach rozwojowych (tab. 3). Analizy można wykonać w stacji chemiczno-rolniczej lub innym akredytowanym laboratorium. Metody pośrednie oceny stanu odżywienia dają tylko wynik orientacyjny i obarczone są dużym błędem.

Najbardziej efektywne jest wykonanie zabiegu w okresie od pełni krzewienia do początku strzelania w źdźbło. Zabiegi późniejsze są mniej skuteczne, a w przypadku miedzi zastosowanej w większych ilościach mogą nawet działać fitotoksycznie.

Odczyn i zasobność - ważne badanie gleby

Rozpoczęły się zbiory jęczmienia ozimego, rzepak też już czeka. To bardzo dobry moment na pobranie próbek gleby celem oznaczenia odczynu gleby oraz zasobności w przyswajalne makro- i mikroelementy w stacji chemiczno-rolniczej. Bez znajomości...

czytaj więcej

Decyduje zasobność gleby i wrażliwość roślin

Dokarmianie mikroelementami jest niezbędne w warunkach ich niskiej zawartości w glebie oraz wysokiej wrażliwości roślin na niedobór. Przy niskiej zasobności gleby zaleca się co kilka lat nawożenie doglebowe. Orientacyjne dawki składników podano w tabeli 4. Oprócz tego, w okresie wegetacji należy dodatkowo zastosować dokarmianie dolistne. Przy czym zaleca się stosownie przede wszystkim koncentratu nawozowego brakującego mikroskładnika.

Mikronawozy wieloskładnikowe mogą być traktowane jako dodatek do cieczy opryskowej, gdyż z reguły zawierają zbyt mało pierwiastka będącego w niedoborze.
Przy średniej zasobności gleby i w warunkach intensywnych technologii uprawy, zalecane jest prewencyjne dokarmianie dolistne. W tym przypadku najlepiej wybrać mikronawóz wieloskładnikowy o stosunkowo wysokiej zawartości składników "wrażliwych". Na glebach o dużej zawartości mikroelementów nawożenie nimi jest zazwyczaj zbędne, aczkolwiek w sytuacji słabej ich dostępności, może być opłacalne.

Wybrać odpowiedni nawóz

Z szerokiej gamy mikronawozów dostępnych na rynku należy wybierać głównie koncentraty zawierające brakujące pierwiastki (np. ADOB Mn IDHA, ADOB Cu IDHA, ARKOP Actipol EDTA Mn-13, ARKOP Actipol EDTA Cu-15) oraz preferować mikronawozy specjalnie przeznaczone dla zbóż (np. ADOB Mikro Zboże czy ARKOP ActiPlon Zboża). Mikroelementy, poza borem i molibdenem, występują w nawozach głównie w formie chelatów lub siarczanów. Z tych pierwszych pobierane są kilkukrotnie szybciej, ale ta forma jest droższa i działa efektywnie w temperaturze powyżej 15°C. Wczesną wiosną, kiedy występują niskie temperatury, lepiej sprawdzą się nawozy w formie siarczanów.

Tabela 1. Ocena zawartości miedzi w glebach mineralnych

Tabela 2. Ocena zawartości manganu w glebach mineralnych

Tabela 3. Kryteria pobierania próbek roślin do analiz chemicznych stanu odżywienia zbóż

Tabela 4. Zalecane dawki mikroskładników przy niskiej zasobności gleby (w przeliczeniu na formę pierwiastkową)

• Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 5-2018 - ZAPRENUMERUJ