Zapobieganie erozji
W Polsce erozją wodną zagrożonych jest 31 proc. gruntów rolnych i leśnych, a erozją wietrzną 28 proc.
Spośród trzech systemów uprawy roli, w agrotechnice przeciwerozyjnej wskazane są system bezorkowy z mulczowaniem powierzchni gleby oraz siew bezpośredni. Te dwa sposoby uprawy sprzyjają poprawie trwałości struktury gleby, zasiedlaniu jej przez makrofaunę (np. dżdżownice), a także poprawiają wsiąkanie wody opadowej i ograniczają jej spływy.
Niezależnie od systemu uprawy, na gruntach ornych położonych na stokach, wszystkie zabiegi agrotechniczne powinny być wykonywane w kierunku poprzecznym do jego nachylenia. Orka jesienna w poprzek nachylenia pola zmniejsza nasilenie erozji i zwiększa zapas wody w glebie.
Rzepak w żywym mulczu
Orkę najlepiej jest wykonać pługiem obracalnym lub wahadłowym, odkładając skibę w górę stoku. Przy uprawie gruntów położonych na zboczach wskazane jest zastąpienie uprawy płużnej uprawą bezorkową. Wykorzystuje się wówczas grubery, a do uprawy przedsiewnej bierne zestawy uprawowe składające się z brony lub kultywatora i wału strunowego względnie pierścieniowego.
Bardzo ważnym elementem w agrotechnice przeciwerozyjnej jest kierunek siewu i sadzenia, który podobne jak uprawa roli, powinien być wykonany w poprzek nachylenia. Termin siewu, zwłaszcza roślin ozimych, powinien być możliwie wczesny, ponieważ wtedy rośliny dobrze ukorzeniają się i rozkrzewiają, a przez to stanowią lepszą ochronę przed erozją. Wskazany jest również głębszy siew nasion, który chroni je przed bezpośrednim zmywaniem, a tworzące się węzły krzewienia przed odsłanianiem przez wiatr i wodę.
Na glebach zagrożonych erozją zaleca się przeprowadzać co 3-4 lata głęboszowanie. Zabieg ten polega na wykonaniu głębokich nacięć w glebie i spulchnianiu podglebia, co zwiększa pojemność wodną gleby i ułatwia wsiąkanie wody do jej głębszych warstw. W ten sposób likwiduje się również podeszwę płużną, która przeszkadza korzeniom w prawidłowym rozwoju. Głęboszowanie najlepiej jest wykonać w okresie pożniwnym, na głębokość od 40 do 60 cm, czyli 10-15 cm głębiej niż orka.
Masz kłopot z zazielenieniem? Wysiej międzyplon ścierniskowy
Oprócz zabiegów agrotechnicznych, na glebach zagrożonych erozją zaleca się stosowanie trwałej szaty roślinnej i uprawę roślin w tzw. płodozmianach przeciwerozyjnych. W gospodarstwach wielkoobszarowych narażonych na erozję gleby pokrycie roślinnością w okresie zimowym powinno wynosić około 75 proc. powierzchni gruntów.
W skład płodozmianu powinny wchodzić głównie rośliny bobowate drobnonasienne i ich mieszanki z trawami oraz rośliny ozime. W grupie roślin ozimych szczególnie polecane są: rzepak, żyto i pszenżyto, które tworzą zwartą okrywę roślinną już w okresie jesiennym. Unikać natomiast należy roślin okopowych oraz innych gatunków wysiewanych w szerokie rzędy, np. kukurydzy.
Po wcześnie zebranym przedplonie, po którym będzie uprawiana roślina jara, należy wysiać międzyplony ścierniskowe lub ozime, które będą osłaniały glebę. Międzyplony najlepiej pozostawić na polu na okres zimy w formie mulczu. Pozostające na powierzchni pola resztki roślinne tworząc barierę mechaniczną, chronią glebę przed destrukcyjną siłą wiatru, absorbują i rozpraszają energię spadających kropel deszczu, a także działają jak filtr zmniejszając szybkość spływu powierzchniowego.
Z uwagi na znaczącą rolę mulczu w przeciwdziałaniu negatywnym skutkom erozji, uprawa zerowa ze zwiększoną obecnością resztek roślinnych na powierzchni pola, jest najbardziej skutecznym sposobem ograniczania strat gleby. Skuteczność stosowanego mulczu zależy przede wszystkim od równomierności przykrycia powierzchni gleby, a w mniejszym stopniu od masy tworzących go resztek roślinnych.
Przyjmuje się, że w wyniku zastosowania uprawy zerowej można zmniejszyć straty gleby od 70 do ponad 90 proc. w stosunku do pól uprawianych tradycyjnie. Na glebach uprawianych tradycyjnie, resztki rośliny przedplonowej zostają wprowadzone w głąb profilu glebowego, a nieosłonięta gleba narażona jest na bezpośrednie działanie wiatru i wody opadowej, szczególnie poza sezonem wegetacyjnym.
Okres destrukcyjnego działania obydwu tych czynników jest stosunkowo krótki w przypadku uprawy roślin ozimych, natomiast znacznie wydłuża się przy uprawie roślin jarych, zwłaszcza kukurydzy uprawianej w małej obsadzie i charakteryzującej się wolnym początkowym tempem wzrostu.
Przedsiębiorca Rolny październik 2016
