Odmiany soi przetestowane przez COBORU

Poleć

Udostępnij

Autor tekstu: mgr inż. Agnieszka Osiecka COBORU w Słupi Wielkiej | redakcja@agropolska.pl

02-04-2021,10:30 Aktualizacja: 02-04-2021,11:11

A A A

Każdego roku do kwalifikacji plantacji nasiennych zgłaszanych jest ok. 30 odmian soi. Fot_Alicja Siuda

Dotychczas nie udało się upowszechnić uprawy soi w Polsce, ale od kilku lat obserwuje się wzrost zainteresowania tym gatunkiem, szczególnie na południu kraju. Jednym z kluczowych jest wybór odpowiedniej odmiany, bo o tym, czy i jak soja będzie plonować, decyduje między innymi długość wegetacji.

Aktualnie, w dobie obserwowanych zmian klimatycznych i potrzeby poprawy jakości zbyt uproszczonych płodozmianów, producenci rolni coraz częściej poszukują informacji na temat uprawy soi w naszym kraju. Podejmowane są wielorakie działania dotyczące wsparcia branży rolnej, uwzględniające popularyzację uprawy soi, głównie z powodu dążenia do poprawy samozaopatrzenia w białko, jak i rozwoju produkcji rolnej w oparciu o konwencjonalne zasady gospodarowania - bez GMO - zgodnie z oczekiwaniami społecznymi.

Nasiona soi i rzepak to dobre pasze dla świń

Nasiona soi charakteryzują się dużą zawartością białka oraz tłuszczu, podobnie jak śruta rzepakowa. Obie te pasze, najlepiej poddane procesowi ekstruzji, mogą być z powodzeniem wykorzystywane w żywieniu świń. Nasiona soi oprócz wysokiej...

czytaj więcej

Inicjatywa białkowa COBORU

Działania Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w ramach tzw. Inicjatywy Białkowej rozpoczęto w 2017 r. Skupiają się one zarówno na testowaniu odmian soi, jak i na sprawdzaniu możliwości uprawy tego gatunku w różnych rejonach Polski.

Soja jest rośliną ciepłolubną, dnia krótkiego, dlatego wymaga przystosowania rytmu rozwojowego do przebiegu wegetacji w klimacie umiarkowanym przejściowym. Dane literaturowe szczegółowo wskazują regiony o najkorzystniejszych warunkach do jej uprawy - województwa Polski południowej. Wiadomo też, że tylko niektóre odmiany, charakteryzujące się krótkim okresem wegetacji, będą się do tej uprawy nadawać.

Obecnie dąży się do zweryfikowania dotychczasowej wiedzy, ale sprawdzenie przydatności soi do uprawy w całej Polsce wiąże się z potrzebą realizacji dużej liczby doświadczeń, których celem jest badanie wartości gospodarczej odmian (WGO) z możliwie jak największą liczbą odmian.

Działania firm zagranicznych

Powschodowe odchwaszczanie soi

Soja, jako roślina uprawiana w szerokich międzyrzędziach jest szczególnie narażona na zachwaszczenie, zwłaszcza w początkowym okresie wzrostu. Większość środków zwalczających chwasty dwuliścienne można stosować tylko bezpośrednio po...

czytaj więcej

Wraz ze wzrostem zainteresowania rolników uprawą soi, zwłaszcza tych gospodarujących na Opolszczyźnie, zaobserwowano ożywienie w działaniach przedstawicieli zagranicznych firm hodowlanych. Firmy działające już wcześniej w branży nasiennej na terenie Polski, zaproponowały rolnikom do uprawy odmiany soi, które miały w swojej ówczesnej ofercie - austriackie, niemieckie, francuskie, czeskie, czy szwajcarskie. Pojawiły się także podmioty oferujące odmiany nawet z Kanady czy Ukrainy.

Niewiele polskich odmian

Prace hodowlane nad soją w polskich hodowlach w tym okresie były mocno ograniczone. W Krajowym rejestrze (KR) nie było już tych form, które stanowiły dorobek prac polskich naukowców z lat 80. i 90. XX w., a nowe odmiany do badań urzędowych zgłaszano bardzo rzadko.

Znikome zainteresowanie zakupem nasion nie generowało żadnych zysków, dlatego prace polskiej hodowli twórczej w tym zakresie sukcesywnie ograniczano. Obecnie zarówno w badaniach urzędowych na cele rejestracji, jak i w doświadczeniach porejestrowych (PDO) uczestniczą głównie odmiany zagraniczne, które także stanowią przewagę w KR. Mimo, że liczba polskich odmian w KR jest mała i nie należą one do najnowszych, stanowią wzorzec wczesności dla pozostałych. Bowiem w przeszłości dokonywano ostrej selekcji, by polskie odmiany cechowały się krótkim okresem wegetacji. Gwarantowało to ich przydatność do uprawy w Polsce.

Soja lubi fosfor i potas

Wśród rolników rośnie zainteresowanie uprawą soi. Wśród zabiegów agrotechnicznych, które mają duży wpływ na plonowanie soi, a tym samym na jej opłacalność, jest prawidłowe nawożenie mineralne. Szacuje się, że soja...

czytaj więcej

Z PDO do LOZ

Aktualnie przyjęty dla soi system badań pozwala na testowanie w doświadczeniach PDO dużej liczby odmian zarówno z KR, jak i ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA). Wynika to z konieczności sprawdzenia odmian oferowanych na krajowym runku nasiennym, głównie pod względem długości okresu wegetacji.

Obecnie w obrocie nasiennym pojawia się coraz więcej odmian soi. Corocznie do kwalifikacji plantacji nasiennych zgłaszanych jest ok. 30, a ich rotacja jest duża. Niewiadomą jest natomiast reakcja odmian soi co do długości wegetacji, gdy znajdą się w uprawie w naszych szerokościach geograficznych. Mimo, że w momencie zgłoszenia do badań zawsze określane są jako formy wczesne, dotychczasowe doświadczenia pokazują, iż odmiany są mocno zróżnicowane pod tym względem, w związku z czym ich dopasowanie do uprawy w Polsce, a co więcej w poszczególnych rejonach, jest kluczowe.

Porejestrowe doświadczalnictwo odmianowe jest punktem wyjściowym do tworzenia list odmian zalecanych (LOZ), które w przypadku soi w bardzo krótkim czasie stały się powszechne. Spośród całego zestawu odmian na LOZ trafiają te, które uzyskały najlepsze wyniki w konkretnym rejonie. Ta weryfikacja łączy w sobie zarówno możliwości uprawy tego szczególnego gatunku, głównie na podstawie długości wegetacji, jak i przydatność konkretnych odmian, które dojrzewają we właściwym czasie, a dodatkowo dobrze plonują.

Soja w centrum uwagi

Rozpoczęta w 2017 roku Inicjatywa Białkowa COBORU koncentruje się na działaniach związanych ze wsparciem poprawy bilansu paszowego w kraju, w oparciu o wykorzystanie roślin bobowatych grubonasiennych i soi. Dzięki tej inicjatywie odmiany soi...

czytaj więcej

Dopasowane do klimatu

Testowanie odmian soi przypadało w latach o wyraźnie odmiennym przebiegu pogody. Rok 2017 był dla niej korzystny, zwłaszcza ze względu na dobry rozkład opadów, ale także optymalne temperatury. Jednak w rejonach Polski północnej, pojedyncze odmiany nie zostały zebrane, ze względu na nieosiągnięcie dojrzałości żniwnej.

W dwóch kolejnych sezonach wegetacyjnych (2018 i 2019) było sucho i bardzo ciepło, dzięki czemu nie odnotowano większych trudności z dojrzewaniem. W2018 r. mimo, że występowały znaczące niedobory wilgoci, soja wykorzystała lipcowe opady, dlatego średnie plony utrzymały się na poziomie podobnym do 2017 r. Sezon wegetacji 2019 był podobny do 2018 r. pod względem przebiegu pogody, ale poprawa warunków wilgotnościowych nastąpiła zbyt późno, stąd średnie plony były wyraźnie niższe w stosunku do dwóch wcześniejszych lat.

W sezonie wegetacyjnym 2020 udało się z dobrym skutkiem przetestować przydatność odmian do uprawy z uwagi na długość wegetacji. Uzyskane wyniki dowodzą, jak ważna jest uprawa odmian soi dostosowanych do naszego klimatu, ze zdefiniowaną długością okresu wegetacyjnego na podstawie doświadczeń przeprowadzonych w kraju.

Soję siejemy gdy gleba się ogrzeje

Soja jest rośliną ciepłolubną, dlatego wysiewa się ją dość późno, kiedy gleba ogrzeje się do około 10 stopni Celsjusza tj. w trzeciej dekadzie kwietnia lub na początku maja. Soja lubi żyzne gleby, ale także utrzymane w dobrej kulturze. Nie...

czytaj więcej

Niedobory opadów na początku wegetacji nie miały zdecydowanego wpływu na stan roślin, ale niekorzystnie zadziałał długi okres chłodów majowych. W lipcu w wielu rejonach Polski często padało i nie było tak gorąco jak w latach wcześniejszych. Kwitnienie roślin generalnie trwało bardzo długo, a w dalszych fazach wyraźnie zaznaczyły się różnice długości okresu wegetacji między testowanymi odmianami.

Zbiory przypadały później niż we wcześniejszych sezonach i były mocno rozciągnięte w czasie. Dotychczasowe wyniki wieloletnie wskazują, że odmiany najwcześniejsze kończą wegetację po około 130 dniach od siewu, a odmiany o średniej długości wegetacji po około 135 dniach.

Odmiany późne wymagają około 140 dni, a bardzo późne, których uprawa w niektórych rejonach kraju jest ryzykowna, co najmniej 145 dni, a nawet więcej. Wyniki z 2020 r., kiedy wegetacja była znacznie dłuższa, będą miały wpływ na dane wieloletnie odnośnie wczesności odmian, ale są one odzwierciedleniem takiego przebiegu pogody, który w warunkach Polski nie jest odosobniony. Nie bez znaczenia jest także fakt, że w niektórych lokalizacjach cześć odmian w ogóle nie nadawała się do zbioru, albo zebrane nasiona miały bardzo dużą wilgotność.

Tabela 1. Plon nasion odmian soi w rejonach i długość okresu wegetacji (lata zbioru 2020 i 2019)

Odmiany		2020 r.					2019 r.
		% wzorca				Siew-dojrz. żniwna	% wzorca
		średnio	w rejonach**				średnio	w rejonach**
		średnio	PN	CN	PD		średnio	PN	CN	PD
Wzorzec		31,3	24,2	29,2	38,4	liczba dni	26,8	23,4	23,3	32,6
Bardzo wczesne i wczesne
Adessa*		100	100	98	101	139	95	103	96	91
Ambella	CCA	91	95	91	89	133	86	99	84	83
Erica*		91	96	93	88	137	86	94	87	82
Mayrika	CCA	90	88	90	92	143	97	98	101	93
Antigua*		89	86	88	92	142	92	95	94	89
Średnio wczesne i średnio późne
Obelix	CCA	112	125	112	106	146	103	109	103	102
Nessie PZO	CCA	110	123	113	103	148	–	–	–	–
Sirelia	CCA	108	123	112	98	149	107	104	110	107
Abelina*		105	112	103	104	144	105	105	109	102
SG Anser	CCA	102	103	101	101	146	94	101	91	94
Mavka*		88	74	91	92	148	–	–	–	–
Późne
Amiata	CCA	120	123	122	117	150	–	–	–	–
Achillea	CCA	112	85	117	118	157	105	96	107	108
Albiensis	CCA	111	93	112	118	156	108	99	107	112
ES Comandor *		110	109	109	110	151	108	108	106	108
Brunensis	CCA	107	105	106	109	152	97	84	98	100
Acardia	CCA	107	90	105	115	155	119	116	119	120
ES Governor*		105	85	109	110	155	103^R	100^R	97^R	106^R
Aurelina*		105	97	109	105	151	101	97	97	105
Viola*		102	86	107	104	154	107	108	106	107
Regina*		102	85	107	104	154	99	97	98	101
Moravians	CCA	99	102	93	103	152	99	96	97	101
Aligator*		98	77	105	100	151	95	102	92	96
Favorit	CCA	94	83	95	97	155	–	–	–	–
Bardzo późne
Kofu	CCA	110	81	120	112	158	115	106	121	113
Tertia	CCA	108	63	108	125	162	115	111	111	119
Bettina	CCA	107	93	109	111	158	112	103	111	115
Naya	CCA	100	58	105	112	161	107	88	108	111
RGT Salsa	CCA	100	76	99	111	157	–	–	–	–
RGT Sphinxa	CCA	99	62	108	105	158	–	–	–	–
Petrina*		88	47	97	97	158	107	103	107	109
Pompei	CCA	77	51	79	85	170	–	–	–	–
NS Mercury	CCA	76	49	75	89	170	–	–	–	–
Kapral	CCA	75	48	67	94	171	–	–	–	–

* - odmiana z Krajowego rejestru (KR), CCA- odmiana ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin uprawnych

** PN – rejon Polski północnej, CN – rejon Polski centralnej, PD – rejon Polski południowej

^R – wyniki doświadczeń rejestrowych

Wzorzec stanowi średnia z wybranych odmian z KR

Tabela 2. Plonowanie i cechy rolniczo-użytkowe odmian soi (zbiór 2020)

Odmiany	Plon nasion	Zawartość			Choroby			Wysokość		Masa 1000 nasion	Wyleganie
	Plon nasion	białka ogólnego	tłuszczu surowego	włókna surowego	bakteryjna plamistość	septorioza	baktetyjna ospowatość	roślin	osadzenia najniższych strąków
	dt/ha	% s.m.			skala 9º			cm		g	skala 9º
Wzorzec	wartości rzeczywiste
Bardzo wczesne i wczesne
Adessa	31,2	38,6	22,9	9,1	7,7	7,3	7,9	84	9	179	7,9
Ambella	28,4	37,9	23,5	9,3	7,3	7,6	7,8	78	9	179	7,9
Erica	28,6	38,8	21,8	8,4	7,4	7,4	7,6	89	10	178	7,4
Mayrika	28,3	38,1	22,1	8,8	7,2	7,7	7,2	94	12	162	6,2
Antigua	28,0	38,2	22,1	7,7	8,1	7,7	7,9	88	10	202	8,3
Średnio wczesne i średnio późne
Obelix	35,0	38,6	22,4	8,5	7,3	7,6	7,9	93	12	224	7,2
Nessie PZO	34,6	39,2	21,6	7,5	7,4	8,1	7,9	93	12	191	7,1
Sirelia	33,8	38,3	22,9	8,4	7,0	8,1	7,7	91	11	212	7,0
Abelina	32,9	39,0	22,5	7,8	7,0	7,3	7,7	100	12	178	6,9
SG Anser	31,9	37,4	23,1	8,3	7,5	7,6	7,7	100	13	213	7,3
Mavka	27,6	38,2	22,5	8,5	7,6	7,8	7,4	97	12	193	6,3
Późne
Amiata	37,6	39,5	21,4	7,3	7,3	8,2	7,6	90	12	199	7,8
Achillea	35,0	39,9	22,0	7,4	7,7	7,7	7,9	81	11	222	7,9
Albiensis	34,8	38,8	21,8	7,6	8,0	8,1	8,1	95	12	242	7,6
ES Comandor	34,4	39,1	21,3	7,7	7,4	7,7	8,5	93	12	206	7,1
Brunensis	33,5	39,4	21,2	8,2	7,7	7,5	7,9	95	11	205	7,4
Acardia	33,4	36,2	23,2	7,8	7,7	7,9	7,4	89	12	199	7,7
ES Governor	32,9	39,2	22,2	7,6	7,5	7,7	7,6	83	10	200	7,7
Aurelina	32,9	40,8	22,1	7,8	7,7	7,7	8,2	88	11	210	7,8
Viola	32,0	39,5	21,9	8,1	7,9	7,7	8,1	90	10	187	7,3
Regina	31,9	40,8	21,1	6,9	7,1	7,7	7,7	89	10	220	7,3
Moravians	31,0	40,1	21,3	7,9	7,6	8,1	7,7	93	11	211	7,6
Aligator *	30,7	37,1	23,3	8,1	7,3	7,9	7,8	89	11	207	7,9
Favorit	29,4	40,3	21,0	7,7	7,7	7,8	7,9	93	11	201	7,1
Bardzo późne
Kofu	34,4	36,6	22,5	7,4	7,4	7,6	8,0	92	11	210	7,5
Tertia	33,7	38,6	22,1	7,6	7,8	8,1	8,2	88	12	222	7,8
Bettina	33,6	36,4	23,0	7,9	7,6	7,8	7,8	87	12	207	7,9
Naya	31,3	38,7	22,6	8,3	7,3	8,1	7,8	80	10	231	8,2
RGT Salsa	31,3	39,8	21,7	8,0	7,3	7,4	8,0	95	12	203	6,6
RGT Sphinxa	30,9	40,5	21,1	7,0	7,6	8,1	8,2	83	10	219	8,2
Petrina	27,7	38,0	22,4	8,5	7,2	7,4	8,0	89	11	193	7,1
Pompei	24,1	38,5	21,3	7,8	7,9	8,1	7,9	93	13	194	7,0
NS Mercury	23,9	37,8	20,3	7,3	7,9	8,2	8,1	93	14	186	7,2
Kapral	23,6	38,1	21,8	7,3	8,1	8,0	8,3	91	13	214	7,6