Jak pobrać próbki glebowe i ile kosztuje badanie gleby?
Glebę do badań można pobierać przy pomocy laski Egnera, świdra glebowego lub zwykłego szpadla. Foto_Arkadiusz Artyszak
Nawożenie w oderwaniu od odczynu i zasobności gleby jest nieefektywne, prowadzi do strat plonów i stanowi zagrożenie dla środowiska naturalnego. Jest także niezgodne z zasadami integrowanej produkcji i ochrony roślin oraz sprzeczne z Kodeksem Dobrych Praktyk Rolniczych.
W warunkach nadmiernego zakwaszenia oraz niskiej zasobności w makro- i mikroelementy nawet najbardziej wyrafinowane nawożenie nie będzie efektywne. W prawidłowej technologii uprawy roślin, opłacalnej dla rolnika i bezpiecznej dla środowiska naturalnego, rozpoznanie stanu agrochemicznego jest kluczowym czynnikiem sukcesu.
Jak odczyn gleby wpływa na wzrost i rozwój roślin?
Zakwaszenie gleb jest procesem naturalnym, znacząco wspomaganym przez działalność człowieka. Na stanowiskach kwaśnych efektywność nawożenia jest niska, wzrost i rozwój roślin ograniczony, co skutkuje obniżeniem plonów, a więc...
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na kwasowość gleby. Według danych GUS w latach 2015-2018 w strukturze zakwaszenia gleby bardzo kwaśne i kwaśne stanowiły 37% użytków rolnych. Natomiast udział gleb o potrzebach wapnowania z przedziału konieczne i potrzebne wyniósł 32% Z danych tych wynika, że aktualnie ponad 1/3 użytków rolnych w Polsce podlega degradacji z powodu ich nadmiernego zakwaszenia. Gdyby do tej wartości dodać jeszcze klasę potrzeb wapnowania „wskazane”, udział gleb zagrożonych postępującą degradacją z powodu wadliwego odczynu wzrósłby do 49%
Niewiele lepiej wygląda sytuacja odnośnie zasobności gleby w podstawowe makro- i mikroelementy. Udział użytków rolnych z bardzo niską i niską zawartością fosforu w tym samym okresie wyniósł 28%, potasu 35%, magnezu 27%.
W przypadku mikroskładników najgorzej sytuacja przedstawia się dla boru i miedzi, a w dalszej kolejności dla manganu, żelaza i cynku. Taki stan wynika w dużej części ze znacznego zakwaszenia gleb Polski, co sprzyja wysokiej dostępności mikroskładników (poza molibdenem).
Z podanych powodów, do podstawowych czynników przyczyniających się do degradacji i niskiej produktywności naszych gleb, na które rolnik ma wpływ, zalicza się w pierwszej kolejności ich nadmiernie zakwaszenie, a następnie niską zasobność, szczególnie w potas.
Wapnowanie - gleba i plony naturalnie lepsze
Rezultaty i korzyści płynące z wapnowania oraz dofinansowanie do zakupu wapna - to główne tematy spotkania, które odbyło się w Małopolskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Karniowicach. Największym zainteresowaniem cieszyło się...
Niska cena za cenne informacje
Oznaczenie odczynu gleby oraz zawartości przyswajalnych form składników pokarmowych zaleca się wykonywać średnio co 4-5 lat, częściej na glebach lekkich, rzadziej na średnich i ciężkich. Badania należy zaplanować na okres między końcem jednej, a początkiem następnej rotacji w płodozmianie. Dzięki temu na bieżąco można kontrolować kierunek zmian procesów zachodzących na danym polu.
Najlepszym terminem pobierania próbek jest okres po żniwach, a przed nawożeniem rośliny następczej. Jest to szczególnie ważne w przypadku konieczności regulacji odczynu.
Obecnie koszt podstawowej analizy gleby (pH, P2O5, K2O, Mg) w stacji chemiczno-rolniczej wynosi 13,12 zł, natomiast mikroskładników (B, Cu, Zn, Fe, Mn) 52,48 zł. Zatem pełna analiza gleby to wydatek około 65,60 zł.
Koszt ten należy podzielić na cztery lata i przyjąć, że jedna próbka reprezentuje powierzchnię 4 ha. Wtedy okaże się, że cena za badania podstawowe wyniesie około 4 zł/ha/rok. Obecnie jest to równowartość około 1,4 kg N w saletrze amonowej. W zestawieniu z kosztami nawozów to kwota raczej symboliczna.
ABC pobierania próbek gleby
Okres po zbiorze zbóż i rzepaku to optymalny termin do pobierania próbek gleby do badań w okręgowej stacji chemiczno-rolniczej. Aby jednak otrzymane wyniki zaprezentowały rzeczywistą sytuację na polu, to próbki muszą być...
Pobranie reprezentatywnej próbki gleby wymaga staranności, czasu i wysiłku. To właśnie ten etap decyduje o przydatności wyników do celów nawozowych. Jest to zadanie wyjątkowo trudne, ponieważ nasze gleby charakteryzują się znaczną mozaikowatością.
Sposób pobierania gleby reguluje Polska Norma PN-R-04031:1997. Przyjmuje się, że próbka dostarczona do laboratorium powinna ważyć około 250-500 g i zostać pobrana z powierzchni nie większej niż 4 ha.
Glebę pobiera się najlepiej po przekątnej pola, z warstwy ornej 0-20 cm dla gruntów ornych i 5-20 cm dla łąk i pastwisk, przy pomocy laski Egnera, świdra glebowego lub zwykłego szpadla.
Miejsca poboru próbek powinny charakteryzować się zbliżonym układem warunków przyrodniczych (gatunek gleby, ukształtowanie terenu) i agrotechnicznych (przedplon, uprawa, nawożenie). Należy pomijać obszary, w których z rożnych względów może być wyraźnie inna zawartość składników i rośliny rosną na nich zdecydowanie gorzej lub lepiej niż na pozostałej części. Chodzi głównie o brzegi pól, miejsca po stertach słomy, kopcach, rowach melioracyjnych, bruzdach, kretowiskach, zagłębieniach i ostrych wzniesieniach terenu.
Czas na badanie odczynu gleby
Z powodu suszy na niektórych polach rozpoczęły się przedwczesne żniwa. Po zbiorze zbóż powinno się jak najszybciej ze ścierniska pobrać próbki gleby celem oceny odczynu gleby oraz zasobności w przyswajalny fosfor, potas i...
Na małych polach sprawdza się ręczne pobieranie prób. Na dużych powierzchniach alternatywą jest zlecenie badania gleby specjalistycznej firmie wyposażonej w automatyczny sprzęt zamontowany na quadzie lub samochodzie terenowym wraz z odpowiednim oprogramowaniem sprzężonym z systemem nawigacji GPS.
Po wykonaniu analiz, wyniki opracowane są w postaci kolorowych map odczynu oraz zasobności gleby w składniki pokarmowe. Jeżeli gospodarstwo dysponuje rozsiewaczem umożliwiającym automatyczne dawkowanie nawozów, może wykorzystać otrzymane dane do precyzyjnego nawożenia dostosowanego do zmienności pola.
Cena takich badań jest ustalana indywidualnie. W stacji chemiczno-rolniczej koszt kompleksowych badań gleby (pH, P2O5, K2O, Mg) z użyciem GPS za jedną próbkę wynosi 26,24 zł. Do tego należy jeszcze doliczyć opłatę za wykonanie obrysu pól w wysokości 37,49 zł za jedną roboczogodzinę.
Co daje wapnowanie?
Część rolników wciąż nie docenia znaczenia wapnowania i go nie stosuje. W ten sposób wiele tracą. Warto podkreślić, że w każdym gospodarstwie rolnym powinna być ustalona lista rankingowa wydatków na środki do produkcji. Zawsze...
Interpretując wyniki analiz, w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na kwasowość gleby i podjąć decyzję dotyczącą konieczności wapnowania. Najważniejsza jest reguła, że każda kategoria gleby ma swój własny, optymalny dla niej zakres pH, który odpowiada klasie ograniczonych potrzeb wapnowania (tabela 1).
Przekroczenie odczynu optymalnego jest równie, a nawet bardziej niekorzystne dla żyzności gleby niż jej nadmierne zakwaszenie. Stąd też dla kategorii gleb bardzo lekkich optymalny jest odczyn kwaśny, a dla ciężkich obojętny.
Przewapnowanie zmniejsza dostępność fosforu i mikroelementów (poza molibdenem), przesusza glebę oraz prowadzi do nadmiernego przyspieszenia procesów mineralizacji glebowej materii organicznej. Skutkiem tych zmian jest zablokowanie bądź wzmożone wymywanie składników pokarmowych, spadek zawartości próchnicy i szybka degradacja gleby.
Potrzebna ilość wapna do neutralizacji określonej kwasowości gleby zależy głównie od jej odczynu oraz kategorii agronomicznej. Im niższe pH i cięższa gleba tym potrzeby wapnowania są wyższe (tabela 2).
Optymalne pH gleby fundamentem efektywnego nawożenia
Na glebach kwaśnych efektywność nawożenia jest bardzo niska, a plony poniżej potencjału uprawianych odmian. Słabe wykorzystanie składników nawozowych, poza stratami ekonomicznymi, dodatkowo stanowi poważne zagrożenie dla środowiska...
Wysokie i jednorazowe nawożenie prowadzi do dużych start wapnia w procesie wymywania (do 25 proc. rocznie) i powoduje zbyt gwałtowne zmiany procesów zachodzących w glebie.
Działać zachowawczo
Poza ogólnymi zaleceniami warto pamiętać, że nawet na glebach o uregulowanym odczynie straty wapnia w wyniku procesów wymywania, wynoszenia z plonem, działalności mikroorganizmów glebowych, rozkładu materii organicznej oraz nawożenia mineralnego w cyklu jednej 4-letniej rotacji mogą wynosić od 600 do 1500 kg CaO/ha.
To, że mimo tego odczyn przez jakiś czas pozostaje stabilny wynika ze zdolności buforowych gleb, które zależą przede wszystkim od składu mechanicznego i zawartości próchnicy. Im gleba lżejsza tym ma mniejsze możliwości przeciwdziałania temu zjawisku.
Kontrola odczynu warunkiem wysokich plonów
Zakwaszenie gleb jest procesem naturalnym, ciągłym, a dodatkowo istotnie wspieranym przez działalność człowieka. W stanowiskach kwaśnych gleba jest trudna w uprawie, efektywność nawożenia niska, wzrost i rozwój roślin ograniczony adekwatnie...
Dostosować nawożenie P,K i Mg
Wszelkie działania nawozowe powinny zmierzać do uzyskania zasobności gleby - przynajmniej w podstawowe składniki (P, K, Mg) - na poziomie średnim (tabela 3, 4, 5). Przy zawartości średniej, dawki nawozów należy dostosować do potrzeb pokarmowych, przy wysokiej i bardzo wysokiej, nawożenie w relacji do potrzeb pokarmowych można ograniczyć odpowiednio o 25 i 50% bez szkody dla żyzności gleby i wielkości plonów.
Gdy zasobność jest na poziomie niskim lub bardzo niskim, należy stosować dawki wyższe od potrzeb pokarmowych roślin w celu poprawy salda składników w glebie. Aby zwiększyć zasobność o 1 mg/100 g, przy założeniu, że 1 ha gleby waży 3 tys. ton, należy zastosować dodatkowo 30 kg brakującego składnika na ha.
Zasoby glebowe magnezu najlepiej jest uzupełniać przy okazji regulacji odczynu. Wapno magnezowe stanowi najtańsze źródło magnezu na rynku. Poza tym bardzo często stanowiska zakwaszone są z reguły jednocześnie ubogie w magnez.
Tabela 1. Potrzeby wapnowania gleb mineralnych
|
Ocena potrzeb wapnowania |
Kategoria agronomiczna gleb |
||
|
bardzo lekkie |
lekkie |
średnie |
|
|
pH w 1 mol KCl |
|||
|
Konieczne |
do 4,0 |
do 4,5 |
do 5,0 |
|
Potrzebne |
4,1-4,5 |
4,6-5,0 |
5,1-5,5 |
|
Wskazane |
4,6-5,0 |
5,1-5,5 |
5,6-6,0 |
|
*Ograniczone |
5,1-5,5 |
5,6-6,0 |
6,1-6,5 |
|
Zbędne |
od 5,6 |
od 6,1 |
od 6,6 |
* optymalny zakres odczynu dla danej kategorii agronomicznej gleby
Tabela 2. Dawki nawozów wapniowych w tonach CaO na 1 hektar
|
Kategoria agronomiczna gleby |
Ocena potrzeb wapnowania |
||
|
konieczne |
potrzebne |
wskazane |
|
|
bardzo lekkie lekkie średnie ciężkie |
3,0* 3,5* 4,5* 6,0* |
2,0 2,5 3,0 3,0 |
1,0 1,5 1,7 2,0 |
*dawki należy rozłożyć na dwa zabiegi
Tabela 3. Ocena zawartości przyswajalnego fosforu w glebie
|
Zawartość |
mg P2O5/100 g gleby |
|
|
gleby mineralne |
gleby organiczne |
|
|
Bardzo niska |
do 5,0 |
do 40 |
|
Niska |
5,1–10,0 |
41–60,0 |
|
Średnia |
10,1–15,0 |
61–80 |
|
Wysoka |
15,1–20,0 |
80,1–120 |
|
Bardzo wysoka |
od 20,1 |
od 120 |
Tabela 4. Ocena zawartości przyswajalnego potasu w glebie
|
Zawartość |
mg K2O/100 g gleby |
|||
|
bardzo lekkie |
lekkie |
średnie |
ciężkie |
|
|
Bardzo niska |
do 2,5 |
do 5,0 |
do 7,5 |
do 10,0 |
|
Niska |
2,6–7,5 |
5,1–10,0 |
7,6–12,5 |
10,1–15,0 |
|
Średnia |
7,6–12,5 |
10,1–15,0 |
12,6–20,0 |
15,1–25,0 |
|
Wysoka |
12,6–17,5 |
15,1–20,0 |
20,1–25,0 |
25,1–30,0 |
|
Bardzo wysoka |
od 17,6 |
od 20,1 |
od 25,1 |
od 30,1 |
Tabela 5. Ocena zawartości przyswajalnego magnezu w glebie
|
Zawartość |
mg Mg/100 g gleby |
|||
|
bardzo lekkie |
lekkie |
średnie |
ciężkie |
|
|
Bardzo niska |
do 1,0 |
do 2,0 |
do 3,0 |
do 4,0 |
|
Niska |
1,1–2,0 |
2,1–3,0 |
3,1–5,0 |
4,1–6,0 |
|
Średnia |
2,1–4,0 |
3,1–5,0 |
5,1–7,0 |
6,1–10,0 |
|
Wysoka |
4,1–6,0 |
5,1–7,0 |
7,1–9,0 |
10,1–14,0 |
|
Bardzo wysoka |
od 6,1 |
od 7,1 |
od 9,1 |
od 14,1 |
- Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 6-2020 - ZAPRENUMERUJ
