Bobowate na międzyplon

Uproszczone zmianowania, zwłaszcza z dużym udziałem zbóż, źle wpływają na plonowanie roślin i ich zdrowotność, a także przyczyniają się do niekorzystnych zmian w środowisku glebowym. Jednym ze sposobów zapobiegania temu jest uprawa roślin w tzw. międzyplonie.

W zależności od terminu i sposobu wysiewu mogą to być międzyplony ścierniskowe, ozime i wsiewki. Ich uprawa ma na celu wprowadzenie do gleby jak największej ilości zielonej masy i składników pokarmowych, dlatego efektywność uprawy międzyplonu zależy również od fazy rozwojowej w jakiej roślina jest przyorywana. Młode rośliny zawierają na ogół dużo azotu, szybciej się rozkładają i łatwiej uwalniają ten pierwiastek do gleby niż rośliny w późniejszych fazach rozwojowych, choć przyorywana masa jest mniejsza. Co ważne - uprawa międzyplonów zapobiega też erozji i degradacji gleb, a dodatkowo działa fitosanitarnie.

Międzyplony ścierniskowe a elementy proekologiczne

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przypomina, jakie trzeba spełnić warunki, aby międzyplony ścierniskowe zostały uznane za elementy proekologiczne. Mieszanka musi przede wszystkim zostać wysiana w terminie od 1 lipca do 20 sierpnia....

czytaj więcej

Jak dobierać gatunki?

Przy doborze gatunków na międzyplon należy uwzględnić: rodzaj gleby i termin wysiewu oraz przeznaczenie i rodzaj międzyplonu. Doskonale nadają się do tego gatunki roślin bobowatych. Ich głęboki, palowy system korzeniowy rozluźnia glebę poprawiając stosunki wodno-powietrzne. Ponadto wiążą one azot atmosferyczny dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi i pobierają składniki pokarmowe z głębszych warstw gleby, udostępniając je roślinom następczym.

Masa resztek pożniwnych po roślinach bobowatych może wynosić od około 4,3 do pond 6 t z ha, co dostarcza od około 47 do ponad 100 kg azotu na ha w zależności od gatunku (tabela 1). Jeszcze większe ilości materii organicznej i azotu dostarczane są do gleby w przypadku przyorywania całych roślin. Wpływa to korzystnie na żyzność gleby przyczyniając się do lepszego plonowania roślin następczych (tabela 2).

Najlepiej w mieszance

W międzyplonach częściej zaleca się uprawę mieszanek niż roślin w czystym siewie. Komponując mieszanki należy uwzględnić 2-4 gatunki roślin, z czego jeden powinien być gatunkiem dominującym (40-70 proc.), dobrze plonującym w danym regionie. Przy doborze komponentów do mieszanki należy też brać pod uwagę ich wymagania klimatyczno-siedliskowe i zastosowaną agrotechnikę. Należy dobierać gatunki o zbliżonej długości okresu wegetacji oraz podobnym tempie wzrostu i rozwoju (tabela 3).

Rzodkiew oleista: plonowanie w międzyplonach ścierniskowych

Plon świeżej masy wzorca dla rzodkwi oleistej uprawianej w międzyplonach ścierniskowych (dawniej zwanych poplonami) w badaniach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego  w 2017 r. wyniósł 36,1 t/ha, a rok wcześniej 34,3 t/ha. W...

czytaj więcej

Spośród roślin bobowatych, gatunkiem wymagającym wczesnego siewu (do 25 lipca) jest bobik, na początku sierpnia można wysiewać łubiny, seradelę i groch pastewny, zaś na przełomie sierpnia i września np. gorczycę i facelię.

Do uprawy na glebach słabszych zalecane są: łubin żółty, seradela i wyka, na glebach średnich - groch pastewny, łubin wąskolistny i wyka ozima, zaś na żyznych - bobik.

Stanowisko do wysiewu międzyplonu powinno być przygotowane zaraz po zbiorze plonu głównego. Należy wykonać orkę na głębokość zależną od rodzaju gleby i wysiewanych gatunków, a następnie doprawić glebę agregatem uprawowym na głębokość 2-3 cm dla nasion drobnych lub 4-6 cm dla nasion grubych. Dodatkowo na glebach ciężkich zaleca się wałowanie, które przyspieszy i wyrówna kiełkowanie roślin.

Obszar proekologiczny

Uprawa międzyplonu może być zadeklarowana jako obszar proekologiczny (EFA) w ramach płatności za zazielenienie. Należy jednak pamiętać o wymogach. Mieszanka na międzyplon musi składać się z co najmniej 2 gatunków roślin uprawnych: zbóż, oleistych, pastewnych, bobowatych drobnonasiennych (esparceta siewna, komonice, koniczyny, lucerny, nostrzyki, przelot pospolity), bobowatych grubonasiennych (łubiny, grochy, bobik, seradela, soja, wyki) lub miododajnych. Mieszanka nie może składać się z samych zbóż. W przypadku międzyplonu ścierniskowego należy ją wysiać w terminie od 1 lipca do 20 sierpnia i utrzymywać na polu minimum do 1 października, lub przez co najmniej 8 tygodni od dnia wysiewu, zaś w przypadku międzyplonu ozimego – od 1 lipca do 1 października i utrzymywać na polu co najmniej do 15 lutego.

Za międzyplon w ramach EFA uznawane są również wsiewki roślin bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną (seradela, koniczyny, lucerny, komonice, nostrzyk biały, rutwica wschodnia). Zgodnie z nowymi przepisami UE w zakresie zazielenienia, od 2018 roku wprowadzono zakaz stosowania środków ochrony roślin na obszarach produkcyjnych EFA, w tym również zapraw nasiennych.

Tabela 1. Masa resztek pożniwnych i ilość pozostawionego w glebie azotu po uprawie różnych gatunków bobowatych

Źródło: Jasińska i Kotecki 1993

Tabela 2. Plon ziarna kukurydzy (t/ha) po różnych międzyplonach w uprawie uproszczonej

Źródło: Biskupski i in. 2014

Tabela 3. Dobór komponentów mieszanek na międzyplony w zależności od rodzaju gleby

Źródło: Zarychta 2015

• Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 8-2018 - ZAPRENUMERUJ