Bobowate na międzyplon

Poleć
Udostępnij
Autor tekstu: dr hab. Mariola Staniak, prof. nadzw., mgr inż. Katarzyna Czopek, IUNG-PIB w Puławach | redakcja@agropolska.pl
26-08-2018,8:00 Aktualizacja: 25-08-2018,18:23
A A A

Uproszczone zmianowania, zwłaszcza z dużym udziałem zbóż, źle wpływają na plonowanie roślin i ich zdrowotność, a także przyczyniają się do niekorzystnych zmian w środowisku glebowym. Jednym ze sposobów zapobiegania temu jest uprawa roślin w tzw. międzyplonie.

W zależności od terminu i sposobu wysiewu mogą to być międzyplony ścierniskowe, ozime i wsiewki. Ich uprawa ma na celu wprowadzenie do gleby jak największej ilości zielonej masy i składników pokarmowych, dlatego efektywność uprawy międzyplonu zależy również od fazy rozwojowej w jakiej roślina jest przyorywana. Młode rośliny zawierają na ogół dużo azotu, szybciej się rozkładają i łatwiej uwalniają ten pierwiastek do gleby niż rośliny w późniejszych fazach rozwojowych, choć przyorywana masa jest mniejsza. Co ważne - uprawa międzyplonów zapobiega też erozji i degradacji gleb, a dodatkowo działa fitosanitarnie.

międzyplony ścierniskowe, elementy proekologiczne, arimr, biuro powiatowe arimr

Międzyplony ścierniskowe a elementy proekologiczne

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przypomina, jakie trzeba spełnić warunki, aby międzyplony ścierniskowe zostały uznane za elementy proekologiczne. Mieszanka musi przede wszystkim zostać wysiana w terminie od 1 lipca do 20 sierpnia....

Jak dobierać gatunki?

Przy doborze gatunków na międzyplon należy uwzględnić: rodzaj gleby i termin wysiewu oraz przeznaczenie i rodzaj międzyplonu. Doskonale nadają się do tego gatunki roślin bobowatych. Ich głęboki, palowy system korzeniowy rozluźnia glebę poprawiając stosunki wodno-powietrzne. Ponadto wiążą one azot atmosferyczny dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi i pobierają składniki pokarmowe z głębszych warstw gleby, udostępniając je roślinom następczym.

Masa resztek pożniwnych po roślinach bobowatych może wynosić od około 4,3 do pond 6 t z ha, co dostarcza od około 47 do ponad 100 kg azotu na ha w zależności od gatunku (tabela 1). Jeszcze większe ilości materii organicznej i azotu dostarczane są do gleby w przypadku przyorywania całych roślin. Wpływa to korzystnie na żyzność gleby przyczyniając się do lepszego plonowania roślin następczych (tabela 2).

Najlepiej w mieszance

W międzyplonach częściej zaleca się uprawę mieszanek niż roślin w czystym siewie. Komponując mieszanki należy uwzględnić 2-4 gatunki roślin, z czego jeden powinien być gatunkiem dominującym (40-70 proc.), dobrze plonującym w danym regionie. Przy doborze komponentów do mieszanki należy też brać pod uwagę ich wymagania klimatyczno-siedliskowe i zastosowaną agrotechnikę. Należy dobierać gatunki o zbliżonej długości okresu wegetacji oraz podobnym tempie wzrostu i rozwoju (tabela 3).

międzyplony ścierniskowe

Rzodkiew oleista: plonowanie w międzyplonach ścierniskowych

Plon świeżej masy wzorca dla rzodkwi oleistej uprawianej w międzyplonach ścierniskowych (dawniej zwanych poplonami) w badaniach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego  w 2017 r. wyniósł 36,1 t/ha, a rok wcześniej 34,3 t/ha. W...

Spośród roślin bobowatych, gatunkiem wymagającym wczesnego siewu (do 25 lipca) jest bobik, na początku sierpnia można wysiewać łubiny, seradelę i groch pastewny, zaś na przełomie sierpnia i września np. gorczycę i facelię.

Do uprawy na glebach słabszych zalecane są: łubin żółty, seradela i wyka, na glebach średnich - groch pastewny, łubin wąskolistny i wyka ozima, zaś na żyznych - bobik.

Stanowisko do wysiewu międzyplonu powinno być przygotowane zaraz po zbiorze plonu głównego. Należy wykonać orkę na głębokość zależną od rodzaju gleby i wysiewanych gatunków, a następnie doprawić glebę agregatem uprawowym na głębokość 2-3 cm dla nasion drobnych lub 4-6 cm dla nasion grubych. Dodatkowo na glebach ciężkich zaleca się wałowanie, które przyspieszy i wyrówna kiełkowanie roślin.

Obszar proekologiczny

Uprawa międzyplonu może być zadeklarowana jako obszar proekologiczny (EFA) w ramach płatności za zazielenienie. Należy jednak pamiętać o wymogach. Mieszanka na międzyplon musi składać się z co najmniej 2 gatunków roślin uprawnych: zbóż, oleistych, pastewnych, bobowatych drobnonasiennych (esparceta siewna, komonice, koniczyny, lucerny, nostrzyki, przelot pospolity), bobowatych grubonasiennych (łubiny, grochy, bobik, seradela, soja, wyki) lub miododajnych. Mieszanka nie może składać się z samych zbóż. W przypadku międzyplonu ścierniskowego należy ją wysiać w terminie od 1 lipca do 20 sierpnia i utrzymywać na polu minimum do 1 października, lub przez co najmniej 8 tygodni od dnia wysiewu, zaś w przypadku międzyplonu ozimego – od 1 lipca do 1 października i utrzymywać na polu co najmniej do 15 lutego.

Za międzyplon w ramach EFA uznawane są również wsiewki roślin bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną (seradela, koniczyny, lucerny, komonice, nostrzyk biały, rutwica wschodnia). Zgodnie z nowymi przepisami UE w zakresie zazielenienia, od 2018 roku wprowadzono zakaz stosowania środków ochrony roślin na obszarach produkcyjnych EFA, w tym również zapraw nasiennych.

Tabela 1. Masa resztek pożniwnych i ilość pozostawionego w glebie azotu po uprawie różnych gatunków bobowatych

Gatunek

Masa resztek pożniwnych (t/ha)

Ilość N (kg/ha)

Bobik

6,4

86

Groch

4,3

66

Łubin wąskolistny

6,1

79

Łubin żółty

4,4

70

Soja

4,8

47

Lucerna siewna

5,6

108

Koniczyna łąkowa

4,9

70

Komonica rożkowa

6,2

92

Nostrzyk biały

5,6

72

Źródło: Jasińska i Kotecki 1993

Tabela 2. Plon ziarna kukurydzy (t/ha) po różnych międzyplonach w uprawie uproszczonej

Międzyplon

Lata

Średnio

2008

2009

2010

Kontrola (bez międzyplonu)

6,81

6,83

6,99

6,88

Łubin

6,95

7,38

7,12

7,15

Gorczyca

8,97

7,56

6,80

7,78

Źródło: Biskupski i in. 2014

Tabela 3. Dobór komponentów mieszanek na międzyplony w zależności od rodzaju gleby

Mieszanka

Ilość wysiewu (kg/ha)

Gleby lekkie

Łubin żółty + facelia

80 + 4

Łubin żółty + groch pastewny + gorczyca biała

120 + 60 + 6

Łubin żółty + seradela

130 +30

Łubin żółty + wyka kosmata

100 + 40

Seradela + gryka

40 + 40

Seradela + facelia

30 + 3

Wyka ozima + facelia

40 + 4

Gorczyca biała + facelia

10 + 3

Gleby średnie

Łubin wąskolistny + peluszka + słonecznik

100 + 60 + 15

Łubin żółty + groch pastewny

100 + 100

Łubin żółty + groch pastewny + wyka kosmata

120 + 60 + 40

Wyka jara + bobik + słonecznik

100 + 80 + 15

Groch pastewny + łubin żółty + seradela

100 + 80 + 20

Gleby ciężkie

Bobik + groch pastewny + wyka siewna + słonecznik

140 + 60 + 60 +1 0

Bobik + groch pastewny + wyka siewna

80 + 80 + 60

Groch pastewny + wyka siewna + rzepak

50 + 200 + 4

Bobik + groch pastewny + łubin wąskolistny

120 + 40 + 80

Źródło: Zarychta 2015

  • Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 8-2018 - ZAPRENUMERUJ
Poleć
Udostępnij