Rolnik aktywny zawodowo. Problem interpretacji przepisów
Kolejny okres wdrażania unijnej Wspólnej Polityki Rolnej skutkuje nowymi warunkami korzystania z płatności bezpośrednich do gruntów rolnych. Jedną z nowości obowiązującego obecnie systemu, w porównaniu do wcześniejszych programów, jest wymóg posiadania przez wnioskodawców statutu „rolnika aktywnego zawodowo”.
Warunek ten wynika z art. 9 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 608, z późn. zm.).
Spokój do 5000 euro
Przepis ten miał przeciwdziałać korzystaniu z płatności bezpośrednich do gruntów rolnych przez przedsiębiorców, którzy nie prowadzą działalności rolniczej, inwestują swój kapitał w zakup gruntów rolnych lub dla których działalność rolnicza jest działalnością marginalną do prowadzonej działalności gospodarczej.
Odnosząc ten przepis do warunków korzystania w Polsce z płatności bezpośrednich, za rolnika aktywnego zawodowo uznać należy każdorazowo osoby, które w roku wcześniejszym otrzymały płatności bezpośrednie o wartości nieprzekraczającej kwoty 5000 euro. Osoby te bez dodatkowych warunków uznawane będą za uprawnione do korzystania z tej pomocy.
Rolniku, prowadzisz firmę? Masz czas do 1 czerwca
Za rolnika aktywnego zawodowo na podstawie art. 9 ust. 2 rozporządzenia nr 1307/2013 nie będą z kolei uznawane osoby fizyczne, prawne oraz grupy tych osób, które poza działalnością rolniczą prowadzą działalność w zakresie: administracji portami lotniczymi, administracji wodociągami, administracji stałymi terenami sportowymi i rekreacyjnymi, świadczą usługi przewozu kolejowego lub świadczą usługi w zakresie obrotu nieruchomościami.
Problematyczny „obrót nieruchomościami”
Praktyka ostatnich tygodni pracy ARiMR, dotycząca rozpatrywania wniosków o przyznanie płatności bezpośrednie wykazała, że opisany wymóg skutkuje wątpliwościami instytucji dotyczącymi możliwości korzystania z nich przez znaczną liczbę przedsiębiorców łączących działalność gospodarczą z działalnością rolniczą. Problem dotyczy osób fizycznych i prawnych oraz ich grup, które poza prowadzeniem gospodarstwa rolnego wykonują działalność gospodarczą, mając jednocześnie w ewidencjach swojej działalności wprowadzone kody PKD związane z działalnością, która na podstawie art. 9 ust. 2 rozporządzenia 1307/2013 ma wykluczyć z pomocy.
Trwają prace nad przepisami regulującymi obrót ziemią po 2016 roku
W praktyce problem dotyczy głównie pojęcia wykonywania usług w zakresie obrotu nieruchomościami. Przepisy prawa unijnego, na które powołuje się ARiMR, posługują się pojęciem nieznanym prawu polskiemu. W polskiej klasyfikacji działalności gospodarczej nie występuje kod dotyczący „usług w zakresie obrotu nieruchomościami”. Pozwala to ARiMR na swobodę interpretacji kodów PKD zamieszczonych w ewidencjach producentów rolnych, ubiegających się o dopłaty m.in. do usług wynajmu i zarządzania nieruchomościami własnymi lub dzierżawionymi (kod nr 68.20.Z), czy też kupna i sprzedaży nieruchomości na własny rachunek (kod nr 68.10.Z). Pojawia się wówczas pytanie wnioskodawców, czy aby praktyka tak szerokiego interpretowania przez ARiMR okoliczności wykluczających z dopłat jest działaniem zgodnym z prawem oraz kto powinien odpowiadać za występującą niezgodność pojęć, tj. prawa unijnego dotyczącego płatności bezpośrednich i polskiej klasyfikacji działalności gospodarczej.
Jak się obronić?
W pierwszej kolejności wskazać należy na nieprawidłową interpretację przepisów art. 9 rozporządzenia nr 1307/2013, która łączyć miałaby skutek wykluczenia z dopłat z samym faktem umieszczania wpisów w ewidencji działalności gospodarczej, dotyczącej działalności wymienionych w tym przepisie. Często umieszczane są w niej kody działalności faktycznie niepodjętej przez przedsiębiorców. Tym samym fakt ich wpisu do ewidencji nie przesądza o tym, czy osoby wnioskujące o dopłaty są z nich wykluczone. Prawne znaczenie ma to, czy wnioskodawcy faktycznie wykonują działalność, która ma uzasadniać wykluczenie z dopłat.
Dopłaty bezpośrednie. Zaliczki trafiły już na konta ćwierć miliona rolników
Kolejna kwestia wymagająca uporządkowania dotyczy określenia warunków uznania tychże osób za wykonujące działalność w zakresie uzasadniającym wykluczenie. Przepisy prawa unijnego pozwalają bowiem na korzystanie z dopłat, jeśli osoby te wykażą, że: roczna kwota płatności bezpośrednich wynosi co najmniej 5% całości przychodów uzyskanych z działalności innej niż rolnicza w ostatnim roku obrotowym; ich działalność rolnicza nie ma charakteru marginalnego lub ich główna działalność gospodarcza lub przedmiot działalności stanowi wykonywanie działalności rolniczej.
Wadliwy formularz 2015
W tym miejscu pojawia się główna przyczyna obecnych problemów wnioskodawców, którzy poza gospodarstwem rolnym prowadzą działalność rolniczą. Wynika ona z wadliwie sformułowanego przez ARiMR punktu 08 formularza wniosku o płatność na rok 2015. Zakłada on obowiązek deklarowania przez wnioskodawców, że są oni rolnikami aktywnymi zawodowo, pomimo prowadzenia działalności wymienionych we wniosku, które określone są identycznie jak w opisanych przepisach prawa unijnego. Brak zaznaczenia jednych z tych działalności ARiMR zaczęła rozważać jako przesłankę do wykluczenia z dopłat, jeśli ewidencja działalności gospodarczej obejmowała kody choć częściowo związane z działalnościami wymienionymi w przepisach unijnych. Tak sformułowany punkt wniosku został określony sprzecznie z warunkami określonymi w prawie unijnym!
Omawiany pkt 08 wniosku powinien bowiem uwzględniać różnice w prawie unijnym i krajowym w zakresie definiowania działalności gospodarczej. Ponadto powinien odnosić się do działalności faktycznie wykonywanej przez wnioskodawcę dopłat, a nie działalności wymienionej w ewidencji, zwłaszcza jeśli faktycznie nie była ona wykonywana.
Oprócz tego wniosek o płatności na rok 2015 i procedura ich rozpatrywania nie uwzględniają przewidzianej w prawie unijnym możliwości wykazania spełnienia przez wnioskodawców warunków korzystania z dopłat, nawet jeśli wykonują działalność objętą wykluczeniem. Możliwość taką wprost przewiduje rozporządzenie nr 1307/2013. Niestety przepisy prawa polskiego dotyczące systemu płatności nie zawierają tej regulacji. Dlatego też decyzja odnośnie dopłat nie powinna zapadać wyłącznie na podstawie pkt 08 formularza wniosku. Wnioskodawcy, którym ARiMR zarzuca brak statutu rolnika aktywnego zawodowo, powinni każdorazowo mieć możliwość wykazania spełnienia przesłanek uzasadniających prawo do korzystania z płatności przyznawanych w ramach systemu wsparcia bezpośredniego. Osoby, którym ARiMR odmówiła dopłat, okoliczność tę powinni wskazać w odwołaniach od niekorzystnych decyzji.
Artykuł ukazał się w RPT 11/2015
