Czynniki wpływające na liczbę martwo urodzonych prosiąt w miocie

Marian Kamyczek

Instytut Zootechniki PIB Zakład Doświadczalny Pawłowice

Plenność loch jest jedną z cech, która istotnie wpływa na efektywność produkcji prosiąt. Prowadzone prace hodowlane nad doskonaleniem użytkowości rozpłodowej loch należących do ras i linii matecznych, wpłynęły na poprawę cech związanych z wielkością miotu. Istotnemu zwiększeniu uległy takie cechy jak liczbą prosiąt urodzonych ogółem oraz liczba prosiąt żywo urodzonych.

Pełne wykorzystanie potencjału genetycznego w zakresie reprodukcji zależne jest od intensywności żywienia loch, którą można zdefiniować jako stopień pokrycia potrzeb pokarmowych. Znaczącą rolę odgrywają warunki utrzymania oraz stan zdrowotny stada loch. Współcześnie użytkowane lochy charakteryzują się znacznie wyższą produkcyjnością, ale jednocześnie mają znacznie większe wymagania żywieniowe i środowiskowe, aniżeli zwierzęta utrzymywane 30 lat temu.

Szereg czynników ma bezpośredni wpływ na urodzenie przez lochę licznego miotu. Producenci i hodowcy cenią sobie lochy, których mioty są liczne, a jednocześnie ich prosięta odznaczają się wysoką żywotnością i przeżywalnością. Już na etapie ciąży podawana lochom pasza powinna zawierać wymaganą ilość składników pokarmowych. W miotach o dużej liczebności rośnie ryzyko problemów związanych z porodem oraz odchowem potomstwa, gdyż z jednej strony zmniejsza się średnia masa urodzeniowa prosiąt, a z drugiej strony rośnie w miocie udział prosiąt o niskiej masie ciała. Te dwa czynniki są powodem mniejszej żywotności oraz niższej przeżywalności prosiąt, czyli występowania wyższych strat prosiąt (rys. 1). Kluczowym elementem ograniczenia strat jest prawidłowe żywienie lochy w całym cyklu reprodukcyjnym. W tabeli 1 przedstawiono zalecane, według norm krajowych, poziomy energii i składników pokarmowych w mieszankach przeznaczonych dla loch prośnych w zależności od fazy ciąży. Wyróżnione zostały trzy fazy: niska ciąża, wysoka ciąża oraz końcowy okres ciąży powyżej 105 dnia. Zwiększenie dawki powyżej 105 dnia ciąży i zastosowanie mieszanki o większej zawartości energii i składników pokarmowych wynika z intensywnego wzrostu płodów pod koniec ciąży.

Rys. 1

Procent upadków prosiąt w zależności od masy przy urodzeniu (wg. Brandt i in., 2014 - na podstawie danych o 19574 prosiętach)

Tab. 1

Zapotrzebowanie na energię i składniki pokarmowe loch prośnych

(wg Norm IFŻZ Jabłonna, 2014)

Wzrost i rozwój płodów jest ściśle powiązany z masą łożyska, przez które dostarczany jest do płodów tlen i składniki pokarmowe. Warto zaznaczyć, że 25-40 % embrionów zamiera w okresie pierwszych 4 tygodni ciąży.

 Szereg czynników wpływa na wzrost i rozwój w okresie płodowym. Są wśród nich czynniki genetyczne, które decydują o masie i funkcjonalnej zdolności łożyska do transferu składników pokarmowych od matki do płodów, oraz czynniki żywieniowe.

Do błędów żywieniowych, które mogą prowadzić do zamierania embrionów należy deficyt energii w okresie implantacji zarodków. Czynnikiem ograniczającym wzrost płodów może być wysoka ilość embrionów w macicy, co powoduje, że przy tej samej ilości krwi przepływającej przez macicę, podaż składników odżywczych przypadających na jeden płód jest mniejsza. Zjawisko takie opisywane jest jako wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu, które występuje u świń w sytuacji zastosowania w okresie ciąży diety wysokobiałkowej, a także w sytuacji znacznego deficytu składników białkowych. W obu przypadkach wzrasta ryzyko zahamowania wzrostu płodów, a tym samym zmniejszenia się masy urodzeniowej prosiąt.

Również istotne niedobory składników mineralnych mogą być przyczyną strat wynikających z zamierania płodów i rodzenia się martwych prosiąt. W procesach rozrodczych czynności skurczowe macicy są regulowane przez jony wapnia i magnezu. Prawidłowa kurczliwość mięśniówki gładkiej macicy odpowiada nie tylko za przebieg akcji porodowej oraz późniejszą inwolucję macicy.

Stwierdzono, że niedobór cynku u loch pierwiastek jest przyczyną dużej ilości martwo urodzonych prosiąt. Płody rozwijające się między 12 a 30 dniem ciąży odznaczają się znacznym zapotrzebowaniem na cynk o czym świadczy 2-8 razy większa zawartość w płodach w porównaniu do błony śluzowej macicy. Cynk uczestniczy w regulacji aktywności insulinopodobnego czynnika wzrostu, który jest odpowiedzialny za wzrost i różnicowanie komórek embrionalnych. Kolejnym pierwiastkiem jest miedź, której deficyt w żywieniu loch prośnych jest przyczyną słabej mobilizacji gospodarki żelazem oraz zaburza proces tworzenia hemoglobiny. Również mangan odgrywa rolę w procesach cyklu rozrodczego loch, gdyż jego niedobór obniża poziom owulacji, zaburza tworzenie szkieletu w okresie płodowym i jest powodem rodzenia miotów o małej liczebności. Istotne funkcje w organizmie oraz ważną rolę w procesach rozrodczych pełni jod, którego niedobory są przyczyną zaburzeń w reprodukcji, co przejawia się tym, że rodzące się prosięta są słabe lub martwe. Nie można także pominąć znaczenia selenu dla procesów rozrodu, gdyż jego niedobór u loch powoduje mniejszą liczebność miotów oraz stwierdza się większą ilość prosiąt martwo urodzonych.

Warto zaznaczyć, że ważną rolę w przebiegu wzrostu płodów oraz powodzenia akcji porodowej odgrywa podwyższona zawartość włókna w paszy podawanej w wysokiej ciąży, Rys. 2 przedstawia wyniki doświadczenia, w którym porównano procentową ilość martwych prosiąt w grupie loch żywionej standardową mieszanką dla loch prośnych z grupą loch otrzymujących mieszanką z znacznie podwyższoną zawartością włókna surowego. Stwierdzono istotnie mniejszy procent martwo urodzonych prosiąt, których matki otrzymywały dawkę zawierającą duży udział włókna.

Rys. 2

Ilość martwo urodzonych prosiąt w zależności od zawartości włókna surowego w mieszance dla wysokoprośnych loch (Feyera i in., 2017)

Martwo urodzone  prosięta 

            W stadach świń wolnych od specyficznych schorzeń oraz utrzymywanych w warunkach alkierzowych, ilość martwo urodzonych prosiąt w miocie z reguły wynosi 5-7 % liczby prosiąt ogółem urodzonych. Lochy pierwiastki częściej rodzą mniej liczebnie mioty, co zwiększa ryzyko zbyt dużych prosiąt, których poród może być utrudniony. U starszych loch wieloródek często poród trwa zbyt długo, co prowadzi do asfiksji, czyli niedoboru tlenowego w organizmie, zwiększając możliwość uduszenia prosiąt w drogach rodnych. Na rysunku 3 przedstawiono % ilość martwo urodzonych prosiąt w zależności od kolejnego miotu. Począwszy od 6 miotu, a także w dalszych miotach ilość martwo urodzonych prosiąt przekracza poziom 12 %.

Rys. 3

Wpływ kolejnego miotu na ilość martwo urodzonych prosiąt (Hühn i in. 2018)

Wyróżnić można trzy kategorie strat płodów/prosiąt zaliczanych do martwo urodzonych. Są to: zmumifikowane płody, płody zamarłe krótko przed porodem oraz prosięta martwe w trakcie akcji porodowej. Wysokość takich strat można przedstawić na podstawie badań wykonanych we Francji w 2017 roku na materiale, który stanowiło ponad 40 tysięcy urodzonych prosiąt. Stwierdzono, że spośród tej liczby 2,13 % stanowiły zmumifikowane płody, 3,41 % to płody zamarłe krótko przed porodem, natomiast 4,45 % stanowiły prosięta martwe w trakcie akcji porodowej.

Wyniki z roku 2017 dla 100 ferm położonych w niemieckim kraju związkowym Rhein-Pfalz wykazały, że ilość martwo urodzonych prosiąt wynosiła 9,07 %. W tym dla loch pierwiastek odnotowano 6,66 %, natomiast dla loch wieloródek 9,64 %. Ilość martwo urodzonych prosiąt zależy od wielkości miotu, gdyż w miotach o liczebności 16 i więcej prosiąt obserwuje się znaczny wzrost ilości martwych prosiąt (rys. 4).

Rys. 4

Zależność pomiędzy wielkością miotu a liczbą martwo urodzonych w miocie – obserwacje na podstawie 24289 miotów (wg Persdotter, 2010)

Nadmierna ilość martwo urodzonych prosiąt powoduje znaczące straty. W stadzie liczącym 100 loch, przy częstości oproszeń wynoszącej 2,35 miotów w roku od lochy uzyskuje się rocznie 235 miotów. Jeżeli średnia ilość ogółem urodzonych prosiąt w miocie wynosi 12,5 szt. to rocznie uzyskuje się 2937 prosiąt. Przy prawidłowym odsetku martwych urodzeń wynoszącym 6 % ilość martwo urodzonych prosiąt wynosi 176 szt. Jeżeli natomiast w stadzie o tej wielkości ilość martwych urodzeń wzrasta do 10 % to oznacza stratę 294 prosiąt, czyli aż o 118 prosiąt więcej.

Przyczyny rodzenia martwych prosiąt mogą mieć charakter niezakaźny bądź zakaźny.

Do niezakaźnych przyczyn rodzenia martwych prosiąt można zaliczyć:

            - zaburzenia akcji porodowej powodujące skrajne niedotlenienie płodu,

            - przedwczesne zerwanie sznura pępowinowego,

            - stres w okresie okołoporodowym,

            - zbyt długi poród wynikający z słabej kurczliwości mięśniówki macicy

spowodowanej brakiem ruchu, zaawansowanym wiekiem lochy lub niedoborem
  wapnia,

            - stres cieplny prowadzący do przedwczesnych porodów/aborcji,

            - błędy w zarządzaniu indukcją porodów czy podawaniem oksytocyny.

Jeśli czas trwania porodu podzielić na trzy części, to aż 80 % martwych prosiąt rodzi się w końcowym trzecim okresie porodu.

Do zakaźnych przyczyn rodzenia zmumifikowanych i martwych prosiąt można zaliczyć obecność w stadzie następujących jednostek chorobowych:

            - zespół rozrodczo-oddechowy świń (PRRSV)

            - zakażenie cirkowirusowe świń (PCV2)

            - parwowiroza (PPV)

            - grypa świń (SIV)

Do infekcyjnych przyczyn martwo urodzonych miotów prosiąt, które mogą wystąpić głównie w okresie przedporodowym od 109 dnia ciąży do porodu, należy także zaliczyć: leptospirozę, różycę, toksoplazmozę, chorobę Aujeszky’ego.

            Rys. 5 przedstawia procentowy rozkład czasu trwania porodu u loch. Najliczniejszą kategorię stanowiły porody, których długość wynosiła od 4-6 godzin. W badaniach prowadzonych w Holandii wykazano, wykazano, że lochy u których poród trwał krótko, rodziły jedynie 4 % martwych prosiąt. Inaczej było w grupie loch, u których akcja porodowa trwała powyżej 280 minut, gdyż ilość martwo urodzonych wyniosła aż 11 %.  Przedłużające się porody są jedną z głównych przyczyn rodzenia się martwych prosiąt, co powoduje znaczne straty ekonomiczne i jest powodem niższej efektywności rozrodu.

Rys. 5

Procentowy rozkład czasu trwania porodów u loch (Meyer i in., 2018)

Czy martwe urodzenia i śmiertelność przed odsadzeniem to konieczny koszt większej liczebności miotów?

W nowoczesnych hodowlach regularnie obserwuje się ilość martwych urodzeń na poziomie 8-10%. Różnice pomiędzy hodowlami są znaczne, przy czym opieka nad lochami w okresie porodu może mieć wpływ na zmianę tej sytuacji. Firma Trouw Nutrition opracowała preparat Gestawean OxiLiv, który sprawdził się w zmniejszaniu liczby martwych urodzeń i zwiększeniu liczby odsadzanych prosiąt na lochę rocznie.

W jaki sposób Gestawean OxiLiv przynosi korzyści dla loch?

Gestawean OxiLiv zawiera OxyPurple oraz mieszaninę cząsteczek w ramach objętej ochroną formuły. Badania wykazały, iż stosowanie preparatu Gestawean OxiLiv przyczynia się do wzrostu liczby odsadzonych prosiąt o jedno lub dwa na lochę rocznie.

Po więcej informacji zajrzyj tutaj: http://trouw.pl/News/wi-cej-ywo-urodzonych-prosi-t-w-miocie-czy-to-mo-liwe/1614312