Wiele badań wskazuje, że pierwiastkiem wspomagającym rośliny w wykorzystaniu azotu jest siarka, bez niej część azotu nie zostanie wbudowana w aminokwasy, a te w białko
Z ekonomicznego i środowiskowego punktu widzenia istotne jest efektywne wykorzystanie azotu zarówno w poziomie uzyskiwanych plonów pszenicy, jak i zawartości białka i ilości glutenu. Wiele badań wskazuje, że pierwiastkiem wspomagającym rośliny w wykorzystaniu azotu jest siarka.
Dostarczenie roślinie odpowiednich składników pokarmowych, jest podstawowym elementem determinującym uzyskanie wysokiego plonu o odpowiedniej jakości. Pszenica ze względu na duże znaczenie w żywieniu człowieka oraz duży potencjał plonowania zajmuje czołowe miejsce w powierzchni zasiewów nie tylko w Polsce, ale na świecie. Wartość technologiczna ziarna uwarunkowana jest genetycznie, tym niemniej istotne znaczenie w kształtowaniu cech jakościowych mają warunki pogody, a z czynników agrotechnicznych nawożenie mineralne, w tym azotowe.
W badaniach PDO na przeciętnym poziomie agrotechniki najlepsze odmiany chlebowe pszenicy (z grupy B) wydały blisko 101 dt/ha, a na wysokim ponad 108 dt/ha. Różnica w plonowaniu lepszej i najgorszej jakościowej odmiany chlebowej na...
Azot na pierwszym planie
Pierwiastek ten wpływa na szybkość wzrostu rośliny, rozdział asymilatów, warunkuje aktywność fotosyntetyczną. Jest składnikiem związków strukturalnych - aminokwasów i białek, nośników energii i informacji genetycznych, a także związków regulujących metabolizm rośliny.
Azot jest składnikiem pokarmowym najbardziej wpływającym na wzrost i rozwój pszenicy, przy czym niekorzystny jest zarówno jego niedobór, jak i nadmiar. Niedobór azotu ogranicza poziom uzyskiwanych plonów, natomiast nadmiar powoduje zbyt intensywny wzrost masy wegetatywnej, opóźnia drewnienie tkanki mechanicznej, przez co rośliny są bardziej podatne na wyleganie i porażenie przez choroby grzybowe liści i kłosów.
Rośliny zbożowe w tym pszenica pobierają azot z roztworu glebowego w formie jonów amonowych i azotanowych. Jego ilość w glebie zależy od zawartości w niej materii organicznej. Azot jest składnikiem stosunkowo łatwo przemieszczającym się w środowisku glebowym, dlatego przy jego stosowaniu należy zachować ostrożność, tj. podawać tylko dawki niezbędne w określonych warunkach, wynikające z zawartości N w glebie (dawka przedsiewna) oraz oceny warunków pogody, kondycji i zawartości azotu w roślinach.
Mechanizm oddziaływania azotu zmienia się w okresie wegetacji. W fazie krzewienia stymuluje pszenicę do wytwarzania pędów, decyduje zatem o liczbie kłosów na jednostce powierzchni. Dobre zaopatrzenie pszenicy w azot w okresie od strzelania w źdźbło do końca kwitnienia wpływa na morfologię kłosa - liczbę pięterek, kłosków w kłosie i w konsekwencji liczbę ziarniaków w kłosie.
Liczba odmian pszenicy ozimej zarejestrowanych w krajowym rejestrze z roku na rok jest coraz większa, obecnie wynosi już 130. Wybór tej najbardziej odpowiedniej do uprawy nie jest łatwy. Podpowiedzi warto szukać w wynikach PDO. ...
Azot w tej fazie decyduje ponadto o powierzchni asymilacyjnej i ilości azotu zgromadzonego w liściach i innych organach. W okresie od kwitnienia do dojrzewania dostatek azotu wpływa na zawiązywanie ziarniaków, tworzenie ich masy, oraz cechy jakościowe, zawartość białka, ilość i jakość glutenu oraz cechy reologiczne ciasta.
Bez siarki działa słabiej
Wiele badań wskazuje, że pierwiastkiem wspomagającym rośliny w wykorzystaniu azotu jest siarka, bez niej część azotu nie zostanie wbudowana w aminokwasy, a te w białko. Siarka bierze udział w wielu procesach biochemicznych i fizjologicznych roślin, w biosyntezie białek, węglowodanów i tłuszczów. Jest niezbędna w syntezie chlorofilu. Siarka zwiększa syntezę ligniny, ograniczając podatność roślin na wyleganie i porażenie przez choroby grzybowe.
Składnik ten może zostać stosunkowo łatwo wymyty z gleby podczas deszczowej jesieni i wiosną podczas roztopów. Zjawisko to dotyczy wszystkich gleb, ale szczególnie tych lżejszych. Siarka będąca również makroelementem występuje w glebie głównie w formie organicznej. Natomiast podstawową formą siarki pobieraną i dostępną dla roślin jest forma siarczanowa (S-SO4), szczególnie mobilna na glebach lekkich, gdzie jest łatwo wypłukiwana ze strefy korzeniowej w sytuacji, gdy nie zostanie zaabsorbowana przez cząsteczki gleby. Rośliny mogą również pobierać siarkę w postaci tlenku siarki (SO2) i siarkowodoru (H2S).
W glebach jej brakuje
Plony najlepszych odmian pszenicy jarej w doświadczeniach PDO przekroczyły 67 dt/ha na przeciętnym poziomie agrotechniki i 77 dt/ha na wysokim poziomie. Zróżnicowanie plonowania najlepszej i najgorszej jakościowej odmiany chlebowej pszenicy...
Od lat 80. XX wieku. w wielu krajach świata obserwuje się narastający deficyt siarki. W Polsce problem pojawił się dekadę później, głównie z powodu ograniczenia emisji gazowych zanieczyszczeń powietrza i stosowania wysoko skoncentrowanych nawozów fosforowych nie nie zawierających siarki. W warunkach Polski deficyt tego składnika jest obserwowany zwłaszcza na glebach lekkich, które zawierają małą ilość materii organicznej, co sprzyja wymywaniu jonów siarczanowych w głąb profilu glebowego.
Spośród roślin rolniczych największe zapotrzebowanie na siarkę wykazują rośliny kapustowate, w tym przede wszystkim rzepak. Objawy niedoboru siarki obserwuje się również w przypadku pszenicy ozimej. Dlatego stosowanie jedynie nalistnie siarczanu magnezu może być niewystarczające. Na wyprodukowanie 1 t ziarna pszenica potrzebuje około 3,6 kg czystej S (w przeliczeniu 9 kg SO3). Zatem pszenica plonująca na poziomie 7 t/ha potrzebuje nieco ponad 25 kg czystej siarki lub po przeliczeniu 63 kg SO3, Z tego też względu wprowadzenie siarki do planu nawozowego w gospodarstwie może przynieść wiele korzyści.
Potwierdzone w badaniach
Rośliny korzystają z siarki przez cały okres wegetacji, jednak najintensywniej jest akumulowana na początku kwitnienia. Dlatego dla efektywnego wykorzystania azotu, siarkę należy dostarczyć odpowiednio wcześnie, w postaci nawozów mineralnych, potasowych (siarczan potasu) czy azotowych.
Aby pszenica ozima wydała wysoki plon ziarna dobrej jakości potrzebuje do uprawy najlepszych gleb. Można ją zasiać na glebach słabszych, ale wówczas należy zwrócić większą uwagę na dobór odmian, a glebę utrzymywać w wysokiej...
Badania prowadzone przez Zakład Uprawy Roślin Zbożowych IUNG – PIB w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym w Wielichowie, na glebie słabszej wykazały, że siarka stosowana jesienią w postaci siarczanu potasu wpływa korzystnie na długość i suchą masę korzeni pszenicy ozimej (tab.1).
Badania prowadzone na Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie na glebie kompleksu pszennego dobrego wykazały istotny wzrost plonu ziarna pszenicy pod wpływem nawożenia siarką (tab. 2). Przy dawce azotu 120 kg N/ha wynosił on 13% po zastosowaniu siarki w postaci saletrosanu i 10% po zastosowaniu siarki w postaci polimagu. Przy dawce 90 kg N/ha wzrost poziomu plonowania pod wpływem siarki był mniejszy i wynosił 5%. Nie stwierdzono natomiast wpływu nawożenia siarką na plon słomy oraz liczbę ziaren w kłosie. Istotnie natomiast wzrastała dorodność ziarna (MTZ) po zastosowaniu siarki w postaci saletrosanu. Nawożenie S miało też korzystny wpływ na liczbę kłosów na jednostce powierzchni, ale tylko przy niższej dawce azotu.
Nawożenie siarką wpływa korzystnie na zawartość azotu, natomiast nie ma wpływu na zawartość P i K. Badania prowadzone przez Filipiak-Mazur i innych (tab. 3) wykazały, że najwyższe zawartości azotu stwierdzono w ziarnie z obiektów nawożonych 120 kg azotu w postaci nawozów zawierających siarkę. Była ona istotnie wyższa w porównaniu do obiektu gdzie zastosowano azot bez siarki. Na obiektach nawożonych mniejszą dawka azotu (90 kg) wzrost zawartości azotu w ziarnie stwierdzono jedynie po zastosowaniu siarki w postaci saletrosanu.
Wzrosło zainteresowanie wywozem zbóż ze starych zbiorów. Za wysokiej jakości pszenicę konsumpcyjną eksporterzy płacą z dostawą do portów 840-855 zł/t - o kilkadziesiąt zł więcej niż w skupach krajowych. Izba Zbożowo-Paszowa...
Wartość wypiekowa mąki
W największym stopniu na cechy wartości wypiekowej ziarna pszenicy wpływa odmiana i warunki pogody. Z czynników agrotechnicznych ważną rolę w kształtowaniu kompleksu białkowego odgrywa azot. Wraz ze wzrostem dawki azotu następuje wzrost zawartości białka i ilości glutenu, wzrost wskaźnika sedymentacyjnego oraz obniżenie jakości glutenu. Azot wpływa dodatnio na cechy reologiczne ciasta.
Wpływ siarki na wartość technologiczną ziarna nie jest już tak jednoznaczny, choć zazwyczaj dodatni. Badania prowadzone przez Zakład Uprawy Roślin Zbożowych IUNG – PIB w RZD Wielichowo wykazały dodatni wpływ siarki na ilość glutenu u odmian: Pokusa, Bonanza i Belissa, korzystny wpływ na indeks glutenu u odmian: Hybery, Pokusa i Hondia oraz na wskaźnik sedymentacyjny u odmian Pokusa i Belissa. Na liczbę opadania nawożenie siarką nie miało istotnego wpływu chociaż u odmian Hybery, Belissa i Bonanza można zauważyć tendencję wzrostu, a u odmian Hondia i Bonanza zmniejszenie.
Tabela 1. Wpływ nawożenia siarką i azotem na wzrost pszenicy (RZD Wielichowo)
|
Odmiana
|
Długość rośliny (cm)
|
Długość korzeni (cm)
|
Sucha masa 10 roślin (g)
|
Sucha masa korzeni 10 roślin (g)
|
|
N
|
N + S
|
N
|
N + S
|
N
|
N + S
|
|
|
Pokusa
|
74
|
74
|
10
|
13,6
|
29,1
|
23,0
|
0,764
|
|
Hybery
|
90
|
73
|
9,7
|
12,9
|
30,6
|
31,3
|
2,085
|
|
Hondia
|
79
|
73
|
10,9
|
10,9
|
23,9
|
23,5
|
1,426
|
|
Belissa
|
79
|
71
|
7,7
|
10,3
|
27,1
|
28,2
|
1,503
|
|
Bonanza
|
78
|
83
|
11,7
|
6,5
|
21,4
|
20,0
|
1,051
|
Tabela 2. Plon i komponenty plonu pszenicy ozimej w zależności od nawożenia siarką (wg A. Lepiarczyk i B. Filipek-Mazur)
|
Cechy
|
120 kg N + 0 kg S
|
120 kg N + 36 kg S w postaci Saletrosanu
|
120 kg N + 36 kg S w postaci Polimagu
|
90 kg N + 0 kg S
|
90 kg N + 27 kg S w postaci Saletrosanu
|
90 kg N + 27 kg S w postaci Polimagu
|
|
Plon ziarna z ha (t)
|
5,8
|
6,6
|
6,4
|
5,7
|
6,0
|
6,0
|
|
Plon słomy z ha (t)
|
7,6
|
7,4
|
7,4
|
7,1
|
6,6
|
7,2
|
|
Liczba kłosów na m2 (szt.)
|
545
|
550
|
511
|
482
|
509
|
514
|
|
Liczba ziaren w kłosie (szt.)
|
29,2
|
31,7
|
30,8
|
28,7
|
29,8
|
29,8
|
|
MTZ (g)
|
35,2
|
37,5
|
35,5
|
36,7
|
37,0
|
35,8
|
|
Masa ziarna z kłosa (g)
|
1,02
|
1,17
|
1,13
|
1,04
|
1,08
|
1,15
|
Tabela 3. Średnie zawartości makroelementów w ziarnie pszenicy ozimej (g/kg s.m) (B. Filipek-Mazur, A. Lepiarczyk, K. Gondek)
|
Obiekty
|
N
|
P
|
K
|
S
|
Zawartość białka w ziarnie (%)
|
|
120 kg N + 0 kg S
|
22,9
|
2,10
|
2,54
|
0,71
|
13,0
|
|
120 kg N + 36 kg S (Saletrosan 26 makro)
|
23,7
|
2,18
|
2,52
|
0,84
|
13,5
|
|
120 kg N + 36 kg S (Polimag S)
|
23,3
|
2,23
|
2,71
|
0,70
|
13,3
|
|
90 kg N + 0 kg S
|
21,6
|
2,26
|
2,68
|
0,72
|
12,3
|
|
90 kg N + 27 kg S (Saletrosan 26 makro)
|
22,9
|
1,90
|
2,61
|
0,79
|
13,0
|
|
90 kg N + 27 kg S (Polimag S)
|
21,3
|
2,24
|
2,78
|
0,67
|
12,1
|
-
Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 9-2020 - ZAPRENUMERUJ
